Charakterystyka obszaru problemowego

Jednym z wyodrĊbnionych obszarów problemowych jest Ğrodowisko na-turalne. Interakcje na linii Ğrodowisko – rolnictwo są stosunkowo nowym obsza-rem ekspansji badaczy, korzystających z narzĊdzi, jakimi są modele równowagi cząstkowej [Britz i Heckelei 2008, s. 9-12]. Rozwój metod pomiaru wpáywu re-gulacji na Ğrodowisko naturalne jest konsekwencją zmian filozofii finansowania sektora rolnego w UE. Wspólna Polityka Rolna jest obecnie zorientowana na rozwój zrównowaĪony. Pojawia siĊ zatem potrzeba konstruowania nowych na-rzĊdzi, którymi moĪna byáoby oceniü wpáyw projektowanych i juĪ istniejących instrumentów polityki rolno-Ğrodowiskowej za pomocą wskaĨników ekonomicz-nych i Ğrodowiskowych. Pierwszy filar WPR wiąĪe siĊ – w zakresie omawianej problematyki – z zasadą wzajemnej zgodnoĞci, która zostaáa wprowadzona w roku 2005 za pomocą 19 aktów prawnych, nazywanych Zasadami Dobrej

Kul-tury Rolnej zgodnymi z Ochroną ĝrodowiska (Good Agricultural and Environ-mental Conditions – GAEC). Jednym z celów drugiego filaru WPR jest zapew-nienie dostarczania przez rolnictwo, poprzez dziaáania rolno-Ğrodowiskowe, war-toĞci związanych ze Ğrodowiskiem, a takĪe wsparcie uprawy ziemi rolnej na te-renach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. W latach 2007-2013 drugi filar pocháonie ok. 9% unijnego budĪetu, pierwszy – ok. 34%. W ramach drugiej osi polityki rozwoju obszarów wiejskich w okresie 2007-2013 wyróĪniono trzy obszary priorytetowe: ochrona róĪnorodnoĞci biologicznej, ochrona gleb i wód, przeciwdziaáanie negatywnym zmianom klimatu. Fundusze, dostĊpne w ramach drugiego filaru, przeznaczane bĊdą na dziaáania, które obejmują: wspieranie go-spodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, dopáaty do gruntów rolnych na obszarach sieci Natura 2000, wspieranie przedsiĊwziĊü rolnoĞrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, czy szereg dziaáaĔ zwią-zanych ze zwiĊkszeniem lesistoĞci. Ze wzglĊdu na zróĪnicowaną naturĊ szcze-gólnie trudno jest modelowaü wpáyw zaplanowanych przez kraje czáonkowskie i zatwierdzonych przez KomisjĊ dziaáaĔ wspierających przedsiĊwziĊcia rolno-Ğrodowiskowe. Káopotliwe jest takĪe szacowanie kosztów uczestnictwa w takich programach. DuĪe znaczenie ma badanie wpáywu rolnictwa na Ğrodowisko w zakresie emisji gazów cieplarnianych czy amoniaku.

Badania w obszarze problemowym Ğrodowisko naturalne koncentrują siĊ gáównie na takich zagadnieniach jak: ochrona róĪnorodnoĞci biologicznej, ochro-na gleb i wód oraz przeciwdziaáanie negatywnym zmianom klimatu. Modele DSGE, zorientowane na badanie interakcji miĊdzy rolnictwem i Ğrodowiskiem, dają potencjalnie moĪliwoĞü oceny efektów polityki rolnej w tym zakresie.

Badania przeprowadzane w ramach zagadnienia ochrona róĪnorodnoĞci biologicznej mogą dostarczaü danych, które obrazują zmiany sposobów uĪyt-kowania ziemi i zmiany poziomu intensywnoĞci rolnictwa [Britz i Heckelei 2008, s. 13]. Analizowane mogą byü relacje utraty bioróĪnorodnoĞci i zmian w rolnictwie oraz skutki programów konserwacji. Modelowaü moĪna wzajemny wpáyw polityki, sposobów uĪytkowania ziemi i bioróĪnorodnoĞci [Mattison i Norris 2005], jak równieĪ wpáyw postĊpu naukowego na dobrostan zwierząt [Toma i in. 2008]. Autorów interesuje, w jakim stopniu same modele DSGE, badające interakcje na linii ekonomia – Ğrodowisko, opisują problemy utraty i zachowania bioróĪnorodnoĞci [Eppinka i van den Bergha 2007].

Jedną z moĪliwych aplikacji modeli DSGE jest ich zastosowanie w anali-zie problematyki ochrony gleb i wód. Jest to jedno z najczĊĞciej podejmowa-nych zagadnieĔ przez badaczy, wykorzystujących modele ekonomiczne w celu estymowania wpáywu dziaáaĔ proĞrodowiskowych na sektor rolniczy [Britz i Heckelei 2008, s. 13]. Kolejne moĪliwe obszary zastosowaĔ to: rozwiązywanie

problemów w zakresie polityki realokacji wody [Seung i in. 1998; Seung i in.

1997], zaleĪnoĞci miĊdzy reformami handlu a funkcjonowaniem rynków wody [Diao i Roe 1998], polityka cenowa [Briand 2006] i polityka praw wáasnoĞci [Diao i in. 2002]. Jednym z tematów podejmowanych w ramach tego zagadnie-nia jest takĪe modelowanie publicznego zarządzazagadnie-nia nawadzagadnie-nianiem ziemi rolnej [Riesgo i Gomez 2006].

Ostatnim z wyodrĊbnionych w obszarze problemowym Ğrodowisko natu-ralne zagadnieniem jest przeciwdziaáanie negatywnym zmianom klimatu.

W analizach z wykorzystaniem modeli równowagi ogólnej w tym zakresie czĊ-sto pojawiającym siĊ problemem jest wystĊpowanie nadwyĪki azotowej i emisja zanieczyszczeĔ przez sektor rolny [Britz i Heckelei 2008, s. 13-14]. Wiodącym tematem w ramach tego zagadnienia pozostaje jednak modelowanie skutków polityki redukcji emisji gazów cieplarnianych. Warto zauwaĪyü, Īe zmniejsze-niu emisji gazów cieplarnianych ze Ĩródeá kopalnych sprzyja wsparcie produkcji biopaliw. W roku 2003 przyjĊto propozycjĊ dyrektywy o handlu uprawnieniami do emisji CO2, która okreĞliáa ramy wymiany handlowej pozwoleniami na emi-sjĊ gazów w UE. Jej celem byáa promocja efektywnej kosztowo i ekonomicznie redukcji emisji gazów. Z punktu widzenia omawianych kwestii waĪne jest, Īe istnieje tu moĪliwoĞü wáączenia w system kontroli emisji gazów innych sekto-rów, poza przemysáem i energetyką, w tym w szczególnoĞci rolnictwa. Istotną kwestią rozwaĪaĔ są takĪe zmiany polityki w kontekĞcie Dyrektywy CAFE (Clean Air for Europe – Czyste powietrze dla Europy) oraz rewizji propozycji w ramach Protokoáu z Goteborgu odnoĞnie konwencji w sprawie transgranicz-nego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odlegáoĞci.

W ramach tematyki przeciwdziaáania negatywnym zmianom klimatu mo-dele DSGE mogą dostarczaü informacji i umoĪliwiaü przeprowadzanie symulacji zmian regionalnego zanieczyszczenia Ğrodowiska [Amann i in. 2004], a takĪe ba-danie moĪliwych skutków ekonomicznych, spoáecznych i Ğrodowiskowych kon-kretnych instrumentów politycznych, stosowanych w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych [Domigues i in. 2007], jak równieĪ w celu rozwiązania problemu przenikania nadwyĪki azotu do ziem gruntowych [Gömann i in. 2005]. Oprócz wpáywu poszczególnych instrumentów, moĪna badaü takĪe wpáyw instrumentów i ograniczeĔ, skierowanych do konkretnych grup [Lehtonen i in 2006].

MoĪna, przykáadowo, oceniü skutki zmiany klimatycznej na produkcjĊ zbóĪ [Quiroga i Inglesias 2008]. NaleĪy przy tym pamiĊtaü, Īe sektor rolny moĪe od-grywaü znaczącą rolĊ w ograniczaniu efektu cieplarnianego. Poza dostarczaniem dóbr publicznych, redukcja emisji gazów cieplarnianych stwarza rolnikom nowe moĪliwoĞci zwiĊkszenia zysków. Jest to kwestia szczególnie waĪna dla rolnictwa na terenach mniej uprzywilejowanych w UE, gdzie potencjalna redukcja emisji

gazów wiąĪe siĊ z niską produktywnoĞcią wytwarzania dóbr rolnych. Emisja CO2

przez sektor rolny powiązana jest takĪe ze znaczącym zuĪyciem paliw kopalnych i innych Ĩródeá energii. W związku z tym, w ramach problematyki zmiany klima-tycznej moĪna modelowaü wpáyw kosztów energii na podaĪ, ceny i zuĪycie ener-gii w sektorze rolnym [Kempen i Kraenzlein 2008]. Problemem zmian klima-tycznych moĪna zajmowaü siĊ takĪe w kontekĞcie reformy handlu produktami rolnymi negocjowanej na forum WTO [Yamamoto i in. 2007; Rae i Strutt 2007].