2. MoĪliwoĞci i przykáady zastosowaĔ modeli typu DSGE w analizie
2.4. PostĊp w rolnictwie i rozwój gospodarczy
2.4.3. Model ICES
Opracowany przez zespóá wáoskich naukowców w ramach projektu ENSEMBLES6, którego celem byáo utrzymanie i rozszerzenie prymatu Europy, jeĞli chodzi o dostarczanie politycznie istotnych informacji odnoĞnie klimatu i zmiany klimatycznej i jej wpáywu na spoáeczeĔstwo, model ICES (Inter-temporal Computable Equilibrium System) zastosowany zostaá do oceny wpáy-wu zmiany klimatycznej na wzrost gospodarczy [Eboli i in. 2009].
Model ICES jest dynamicznym, wieloregionalnym i obliczeniowym mo-delem równowagi ogólnej, wywodzącym siĊ ze statycznego modelu CGE o na-zwie GTAP-EF. GTAP-EF jest zmodyfikowaną wersją modelu GTAP-E, bĊdą-cym rozszerzoną wersją modelu podstawowego GTAP. ICES jest modelem re-kursywnym, generującym sekwencjĊ statycznych uwzglĊdniających oczekiwa-nia punktów równowagi, które poáączone są przez akumulacjĊ kapitaáu i dáugu miĊdzynarodowego. Wyniki badania odnoszą siĊ do 8 makroregionów i 17 gaáĊ-zi przemysáu. Przyczyny wzrostu tkwią w zmianach zasobów podstawowych (kapitaá, praca, ziemia, surowce naturalne), liczonych od roku 2001. ħródáa dy-namiki dla kapitaáu mają charakter endogeniczny, zaĞ dla innych podstawowych czynników produkcji egzogeniczny.
Prognozy demograficzne zostaáy zaczerpniĊte z baz Banku ĝwiatowego.
Zasoby pracy aktualizowane są raz do roku, zgodnie z rokrocznie oszacowywa-nymi wskaĨnikami MiĊdzynarodowej Organizacji Pracy (ILO). Oszacowania produktywnoĞci czynnika pracy (dla regionu i gaáĊzi przemysáu) otrzymuje siĊ z modelu G-Cubed. ProduktywnoĞü czynnika ziemi szacowana jest za pomocą modelu IMAGE. Szoki odnoĞnie czynników produkcji szacowane są endoge-nicznie. Ceny ustalane są na podstawowym etapie kalibracji, a wyniki symulacji tak oszacowanych szoków stanowią wkáad egzogeniczny do modelu. Prognozy odnoĞnie paliw kopalnych (ropa, wĊgiel, gaz) pochodzą z EIA, podczas gdy w innych gaáĊziach przemysáu (leĞnictwo, ryboáówstwo) ceny czynników zmie-niają siĊ wraz ze zmianami deflatora PKB.
W modelu oszczĊdnoĞci są staáym odsetkiem dochodu regionalnego.
Wszystkie oszczĊdnoĞci gromadzone są przez wirtualny bank Ğwiatowy i loko-wane na inwestycje regionalne. Inwestycje z kolei wpáywają na zmiany w
6 VI Program Ramowy, Priorytet 1.1.6.3 Zmiana Globalna i Ekosystemy.
Ğci zapasów kapitaáowych na podstawie standardowych relacji ze staáą deprecja-cją w czasie. Nie zapewnia to jednak wyrównania inwestycji regionalnych oraz oszczĊdnoĞci i Īaden region nie moĪe byü kredytodawcą lub kredytobiorcą wobec reszty Ğwiata. Z powodu równoĞci rachunkowych, kaĪdy nadmiar oszczĊdnoĞci nad inwestycjami zrównuje siĊ z regionalnym bilansem handlowym. Dáug zagra-niczny w początkowym etapie wynosi zero dla wszystkich regionów. Obsáuga dáugu zagranicznego w kaĪdym okresie jest opáacana na podstawie Ğwiatowej stopy procentowej rw, co w modelu oznacza równoĞü oszczĊdnoĞci i inwestycji.
Szok zewnĊtrzny, jak ten związany z wpáywem zmiany klimatycznej, wpáywa na wzrost gospodarczy poprzez akumulacjĊ dáugu i kapitaáu. W przypad-ku szoprzypad-ku negatywnego spadek regionalnego PKB obniĪa proporcjonalnie zarów-no oszczĊdzarów-noĞci, jak i inwestycje. KaĪda róĪnica miĊdzy tymi dwiema zmienny-mi, która stanowi zmianĊ zapasów dáugu zagranicznego i bilansu handlowego, musi zostaü nastĊpnie powiązana ze zmieniającymi siĊ wzglĊdnymi zwrotami z kapitaáu. WiĊkszoĞü negatywnych efektów zmiany klimatycznej (straty w czyn-niku kapitaáu, ziemi, surowców naturalnych, czy teĪ niĪsza produktywnoĞü ziemi) powoduje wyĪszy wzglĊdny niedobór kapitaáu, zwiĊkszając przy tym przychody.
JeĞli szok negatywny trwaáby jeden lub kilka okresów, mechanizm ten powodo-waáby rozszerzenie tego szoku na dáuĪszy okres, dopuszczając gáadsze dostoso-wania gospodarki regionalnej. WielkoĞü szoków roĞnie z czasem, poniewaĪ go-spodarka zaczyna przyciągaü inwestycje zagraniczne. W konsekwencji proces akumulacji kapitaáu wpáywa na wzrost gospodarczy w wiĊkszym stopniu w po-równaniu ze scenariuszem bazowym, w którym zmiana klimatu nie pojawia siĊ.
Opisany powyĪej efekt dynamiczny pomija natomiast bezpoĞredni wpáyw zmiany klimatycznej, który przyspiesza lub spowalnia wzrost regionalnej go-spodarki. JeĞli skutki poĞrednie i bezpoĞrednie dziaáają w tym samym kierunku, zmienne makroekonomiczne bĊdą rosnąco rozbieĪne (pozytywnie lub negatyw-nie). Z drugiej strony, gdy dwa efekty bĊdą przeciwne, skutek bezpoĞredni po-czątkowo przewaĪy, po czym akumulacja kapitaáu napĊdzi wzrost gospodarczy, w szczególnoĞci w krajach ubogich. W modelu ICES z kolei istnieje moĪliwoĞü analizy, jak zróĪnicowany wpáyw zmiany klimatu moĪe wpáywaü na stopĊ zwro-tu z kapitaáu, oddziaáując przez to na alokacjĊ miĊdzynarodowych inwestycji.
NaleĪy zauwaĪyü, Īe emisja gazów cieplarnianych zaleĪy od poziomu ak-tywnoĞci gospodarczej. Z tego powodu, wiĊkszoĞü badaĔ nad zmianą klimatycz-ną opiera siĊ na modelach i scenariuszach wzrostu gospodarczego. Z drugiej strony, na wzrost gospodarczy wpáywa zmiana klimatyczna, a wpáyw ten jest záoĪony i kompleksowy. Obejmuje on zmianĊ produktywnoĞci, wyposaĪenie w zasoby, sposoby produkcji i konsumpcji. W badaniu próbowano odpowiedzieü na dwa kluczowe pytania. Po pierwsze, czy zmiana klimatyczna w znaczącym
stopniu wpáynie na wzrost i dystrybucjĊ dochodów na Ğwiecie. Po drugie, czy prognozy odnoĞnie emisji gazów cieplarnianych przez ludzi powinny byü zrewi-dowane, biorąc pod uwagĊ wpáyw zmiany klimatycznej.
Z pewnoĞcią wykorzystanie modelu dynamicznego równowagi ogólnej pozwoliáo przeanalizowaü ogólnosystemowe skutki zmiany klimatycznej i jej wpáyw na wzrost gospodarczy. Warto podkreĞliü, Īe byáa to znacząca innowa-cja, poniewaĪ wczeĞniejsze badania ignorowaáy wpáyw potencjalnie waĪnych szoków egzogenicznych na system gospodarczy w kontekĞcie zmiany klima-tycznej, procesów akumulacji dáugu zagranicznego i kapitaáu endogenicznego.
Badanie z wykorzystaniem modelu DSGE pozwoliáo wykazaü, Īe skutki makroekonomiczne zmiany klimatycznej i jej wpáyw na wzrost gospodarczy są znaczące, a co waĪniejsze, Īe alokacja skutków w wyraĨny sposób dokonuje siĊ na poziomach regionalnym i danych gaáĊzi przemysáu. W szczególnoĞci okazaáo siĊ, Īe zmiana klimatyczna nie sprzyja konwergencji dochodów w skali caáego Ğwiata. Co bardzo waĪne, zidentyfikowano takĪe liczne potencjalne mechani-zmy przyczynowe. Interakcja miĊdzy dynamiką endogeniczną i egzogeniczną powoduje nieliniowe odchylenia w ramach ĞcieĪek wzrostu od linii podstawo-wej. TakĪe dynamika endogeniczna moĪe rozszerzyü szoki egzogeniczne lub im przeciwdziaáaü, odwracając oznaki ich skutków, np. jeĞli chodzi o regionalny PKB w dáugim okresie. Z drugiej strony, Ğwiatowa emisja gazów cieplarnianych zmniejsza siĊ tylko nieznacznie, biorąc pod uwagĊ reakcjĊ zwrotną zmiany kli-matycznej. Analiza wykazaáa, Īe chociaĪ wzrost gospodarczy i sposoby emisji nie zmieniają siĊ znacząco w skali Ğwiatowej, wystĊpują znaczące róĪnice na poziomie regionalnym i sektorowym. Najdotkliwiej skutki zmian klimatycznych odczuwają kraje rozwijające siĊ.