PojÚcie sieci naleĝy do jednej z najbardziej istotnych idei, tworzÈcych wspóï-czesnÈ naukÚ o organizacji (Castells, 2007; Piekarczyk i Ziemniewicz, 2010).
Funkcjonowanie organizacji sieciowej, na co wczeĂniej zwracano uwagÚ, wymaga innych mechanizmów zarzÈdzania niĝ dzieje siÚ to w organizacjach tradycyjnych. Trzeba jednak zaznaczyÊ, ĝe pojÚcie „organizacja sieciowa” nie jest powszechne. Przykïadowo, na prezentowany w artykule typ organizacji P. Senge (1990) uĝywa terminu „uczÈcych siÚ organizacji”. Twórcy podejĂcia reengineeringowego, M. Hammer, J. Champy (1994), uĝywajÈ dla organizacji sieciowej okreĂlenia „organizacje po-reengineeringu”. Powszechny jest rów-nieĝ termin „organizacje wirtualne”. Uwaĝam, ĝe nie moĝna postawiÊ znaku równoĂci miÚdzy pojÚciem „organizacja sieciowa” i „organizacja wirtualna”.
W praktyce bowiem maïe organizacje bardzo czÚsto, dÈĝÈc do wzrostu ich znaczenia, tworzÈ róĝnego typu powiÈzania. PowiÈzania te sÈ róĝnej natury.
SieÊ ïÈczÈca organizacje moĝe dotyczyÊ zarówno wybranych sfer dzielnoĂci, jak i caïoĂci ich funkcjonowania. Przyjmujemy, ĝe organizacja sieciowa jest organizacjÈ wirtualnÈ w takich warunkach, jeĝeli wszystkie ogniwa (organiza-cje) jÈ tworzÈce sÈ w peïni samodzielne. WyjĂcie organizacji z sieci powoduje, ĝe organizacja wirtualna przestaje istnieÊ, jednak organizacja sieciowa moĝe dalej funkcjonowaÊ lub ewentualnie zmodyfikowaÊ profil swojej dziaïalno-Ăci. Moĝe teĝ zastÈpiÊ organizacjÚ, która uznaïa, ĝe wchodzi w skïad danej organizacji sieciowej, innÈ organizacjÈ.
Autorzy piszÈcy o organizacjach wirtualnych zwracajÈ uwagÚ na ich ogólny kontekst. PowoïujÈ siÚ na to, iĝ termin „wirtualny” wywodzi od sïów ïaciñ-skich virtualis, czyli skuteczny i virtus, czyli moc. Wirtualny oznacza teĝ, ĝe jest to byt teoretycznie moĝliwy do zaistnienia (Faisst, 1997).
Celem tworzonych organizacji sieciowych jest przyniesienie wszystkim elementom tworzÈcych sieÊ korzyĂci. Egzemplifikacja korzyĂci to juĝ nieco inne zagadnienie. Na pewno nie zawsze muszÈ to byÊ korzyĂci ekonomiczne.
I tak dla organizacji partyjnych bÚdzie to wïadza, dla której zdobycia skïon-na jest wydaÊ zskïon-naczne Ărodki fiskïon-nansowe. Dla zwiÈzków wyzskïon-naniowych bÚdÈ to dziaïania majÈce na celu zbawienie czïonków ich spoïecznoĂci, ab czÚsto wszystkich ludzi nie tylko naleĝÈcych do jej wyznawców.
Jerzy Kisielnicki, Organizacja sieciowa jako noĂnik innowacyjnoĂci 113
KorzyĂci, w szerokim znaczeniu tego sïowa, poszczególnych elementów (orga-nizacji) powinny byÊ wiÚksze niĝ wtedy, gdyby pojedyncze organizacje tworzÈce organizacje sieciowe dziaïaïy w sposób tradycyjny. Czas trwania zwiÈzku ustalany jest przez organizacjÚ, która pierwsza uzna, ĝe dalsze jego istnienie jest dla niej niekorzystne. Pozostaïe organizacje, jeĝeli uznajÈ to za celowe, mogÈ kontynu-owaÊ sieciowe zwiÈzki. Nowy zwiÈzek, teĝ sieciowy, funkcjonuje juĝ bez organi-zacji, która wystÈpiïa. Te nowe systemy mogÈ zwiÈzaÊ siÚ z innymi organizacjami.
W konsekwencji tworzy siÚ nowÈ organizacjÚ sieciowÈ. PodstawowÈ cechÈ orga-nizacji sieciowej jest szybkoĂÊ dziaïania. Ma to na celu moĝliwoĂÊ dostosowania siÚ do nowych warunków „zmieniajÈcego siÚ Ăwiata”. ZdolnoĂÊ ta w pierw-szym rzÚdzie uzyskana jest dziÚki funkcjonowaniu Internetu, dlatego teĝ moĝna stwierdziÊ, ĝe organizacja ta jest „dzieckiem” globalnych sieci informatycznych.
AnalizujÈc organizacje sieciowÈ moĝemy stwierdziÊ, ĝe:
– organizacja sieciowa to taka organizacja, która jest tworzona na zasadzie dobrowolnoĂci, a jej uczestnicy wchodzÈ ze sobÈ w róĝnego typu zwiÈzki, aby realizowaÊ wspólny cel;
– czas trwania zwiÈzku ustalany jest przez kaĝdego z uczestników, który wspóïtworzy organizacjÚ; decyzjÚ o jej likwidacji moĝe podjÈÊ ten z uczest-ników, który pierwszy uzna, ĝe istnienie tego zwiÈzku jest dla niego nie-korzystne i pierwszy z niej wystÚpuje;
– organizacja dziaïa w cyberprzestrzeni.
Cyberprzestrzeñ tworzÈ dwa podstawowe elementy:
– systemy komputerowe zlokalizowane w róĝnych miejscach przestrzeni fizycznej i zdolne do odbioru lub wysïania informacji;
– globalne sieci komputerowe zdolne do przenoszenia tych informacji, czyli pozwalajÈce na komunikacje miÚdzy istniejÈcymi systemami komputerowymi.
CechÈ szczególnÈ cyberprzestrzeni jest wielokierunkowoĂÊ powiÈzañ ibniemoĝnoĂÊ okreĂlania jej granic za pomocÈ miar fizycznych. Na fakt ten zwracajÈ równieĝ uwagÚ M. Trocki i S. Gregorczyk (2006, s. 190), którzy piszÈ miedzy innymi, ĝe „granice w organizacji sieciowej bywajÈ czÚsto doĂÊ relatywne”. C. McNamara (2014) z kolei zaznacza, iĝ nowe formy organizacji sÈ dostosowane do organizacji otwartych, adaptacyjnych i generatywnych – takich organizacji, które koncentrujÈ siÚ na potrzebach. Organizacje sieciowe wykazujÈ równieĝ takie wïaĂciwoĂci, jak:
1) pracownik jest silne zaangaĝowany w realizowane zadania;
2) organizacja funkcjonuje w Ărodowisku mniej zbiurokratyzowanym niĝ organizacja tradycyjna;
3) wïadza oparta jest na kwalifikacjach;
4) zespoïy dziaïajÈ w sposób taki, aby czerpaÊ korzyĂci z ekonomii skali ibzapewniÊ peïne zaangaĝowanie pracowników na wszystkich poziomach zarzÈdzania;
5) rekomendowana jest pïaska, zdecentralizowana organizacja, w której zgodnie z zasadami reengineeringu jest mniej Ăredniego szczebla.
Analiza literatury przedmiotu i badania autora pozwalajÈ na nastÚpujÈcÈ charakterystykÚ funkcjonowania sieciowych organizacji jako elementu two-rzÈcego wspóïczesnÈ globalnÈ infrastrukturÚ zarzÈdzania.
Charakterystyka I
Powstanie organizacji sieciowej skutkuje zmianÈ podejĂcia do podstawowych zadañ funkcjonowania organizacji, a zwïaszcza realizacji celu, jakim jest uzyskanie optimum globalnego. W organizacjach sieciowych poszczególne jej elementy (wÚzïy), dÈĝÈ do optymalizacji lokalnych optimów, a wyniki caïoĂci nie sÈ tak waĝne dla poszczególnych elementów. W nowej sytuacji organizacja sieciowa tworzona jest tylko wtedy, kiedy to jest opïacalne dla wszystkich elementów (wÚzïów) je tworzÈcych. Do utworzenia organizacji sieciowej potrzeba konsensusu wszystkich elementów jÈ wspóïtworzÈcych.
Te elementy organizacji, które nie uzyskajÈ bezpoĂrednich korzyĂci z jej utworzenia bÚdÈ blokowaïy tworzenie organizacji sieciowej.
Struktura organizacji sieciowej i rola ICT w jej funkcjonowaniu
W sposób graficzny porównanie struktury organizacji sieciowej i tradycyjnej przedstawia rysunek 1. Organizacja przedstawiona na rysunku 1A jest piÚcio-elementowÈ organizacjÈ sieciowÈ. Organizacja przedstawiona na rysunku 1B skïada siÚ z takiej samej iloĂci elementów, ale jest organizacjÈ hierarchicznÈ.
Organizacja A jest nadrzÚdna wzglÚdem pozostaïej czwórki. Jednak, jak ukazujÈ na rysunkach powiÈzania przedstawione w postaci „strzaïek” miÚdzy elementami, na rysunku 1A wszystkie elementy tworzÈce sieÊ sÈ powiÈzane, natomiast na rysunku 1B zasadnicze powiÈzanie jest jednostronne i wychodzi od jednego elementu (A), który przekazuje polecenia pozostaïym. Oczywi-Ăcie elementy: B,C,D,E sÈ powiÈzane z A, ale te zwiÈzki sÈ sïabsze i majÈ charakter meldunków o wykonaniu zaleceñ.
Rysunek 1 pokazuje w sposób syntetyczny zaleĝnoĂci miedzy analizo-wanymi elementami tworzÈcymi organizacje: IA sieciowÈ i IB tradycyjnÈ.
Jerzy Kisielnicki, Organizacja sieciowa jako noĂnik innowacyjnoĂci 115
Rysunek 1. Porównanie systemu zaleĝnoĂci w organizacji sieciowej (1A) i tradycyjnej (hierarchicznej) (1B)
1A
A
E B
D C
1B
A C
B D E
½ródïo: opracowanie wïasne.
Rysunek 1 przedstawia oba typy organizacji w sposób bardzo uproszczony.
Globalne organizacje sieciowe sÈ bardziej zïoĝone. PowiÈzania w hipote-tycznej globalnej organizacji przedstawia natomiast rysunek 2. Kwadraty przedstawiajÈ tu poszczególne organizacje elementarne.
Rysunek 2 ilustruje dziaïania sieciowej organizacji na przykïadzie funk-cjonowania globalnej sieciowej organizacji, jakÈ jest WONDERbabies. MisjÈ WONDERbabies jest: budowaÊ, wzmacniaÊ, ïÈczyÊ i utrzymaÊ wspóïpracÚ ibsojusze wĂród tych organizacji i instytucji, które opiekujÈ siÚ niemowlÚtami i maïymi dzieÊmi potrzebujÈcymi specjalnej opieki zdrowotnej. WONDER-babies okreĂla siÚ jako partnerstwo dla zdrowia i budowa zintegrowanego ukïadu, które wspiera zdrowie i rozwój niemowlÈt i maïych dzieci ze spe-cjalnymi potrzebami opieki zdrowotnej i ich rodzin. Schemat ten równieĝ pokazuje, iĝ granice funkcjonowania organizacji sieciowej w praktyce sÈ bardzo trudne do identyfikacji.
Wedïug B. Mikuïy (2006, s. 76), kooperacja i integracja, dotyczÈca orga-nizacji sieciowych, mogÈ przybraÊ trzy formy powiÈzañ elementów sieci:
– „pionowej (wertykalnej) – obejmujÈcej wspóïpracÚ w obrÚbie faz pro-dukcji i sprzedaĝy danego wyrobu;
– poziomej (horyzontalnej) – obejmujÈcej wspóïpracÚ firm zajmujÈcych siÚ produkcjÈ tego samego produktu czy prowadzÈcych ten sam rodzaj dziaïalnoĂci;
– okresowej – poprzez przekazanie czÚĂci zlecenia firmie, wytwarzajÈcej ten sam wyrób”.
Rysunek 2. Organizacja WONDERbabies jako przykïadowa organizacja sieciowa
¿ródïo: http://www.wonderbabiesco.org (12.12.2016).
Powstanie i funkcjonowanie organizacji sieciowej jest moĝliwe dziÚki roz-wojowi narzÚdzi ICT. Technologia ta pozwala na doskonalenie zarzÈdzania i dostarcza coraz to doskonalszych narzÚdzi. W zarzÈdzaniu powszechne jest dÈĝenie do podejmowania decyzji w warunkach stosowania ïañcucha komunikacji:
D (dane) – I (informacja) – W (wiedza) – M (mÈdroĂÊ)
Moĝemy w pewnym uproszczeniu przyjÈÊ, ĝe w wymienionym ïañcuchu kluczowÈ pozycjÚ zajmuje informacja. WystÚpuje ona w róĝnych postaciach, w tym czÚsto przetworzona (wiedza, mÈdroĂÊ) lub surowa (dane). Informa-cja w zarzÈdzaniu traktowana jest jako specyficzny zasób, który pozwala na rozwiÈzanie szerokiego spektrum problemów. Kanaïy informacyjne stanowiÈ sieÊ, której elementami sÈ poszczególne organizacje w róĝny sposób ze sobÈ wspóïpracujÈce. Jedna w sposób formalny, inne zaĂ tworzÈc luěne ukïady (por. rys. 1 i 2).
Jerzy Kisielnicki, Organizacja sieciowa jako noĂnik innowacyjnoĂci 117
ZarzÈdzanie zajmuje siÚ problematykÈ zwiÈzanÈ z podejmowaniem decyzji, a zastosowanie informacji polega na rozwiÈzywaniu róĝnorodnych problemów dotyczÈcych funkcjonowania poszczególnych podmiotów gospo-darczych w sytuacjach niedoboru takich zasobów, jak: ziemia, siïa robocza, kapitaï ib przedsiÚbiorczoĂÊ. Decyzje podejmowane w tym zakresie powinny uwzglÚdniaÊ równieĝ praktycznie nieograniczone potrzeby spoïeczeñstwa. Dla zaspokojenia tych potrzeb, a wiÚc dla stawienia czoïa problemowi niedoboru zasobów, stosowane sÈ róĝne procedury decyzyjne. One z kolei pozwalajÈ na podjÚcie rozstrzygniÚÊ dotyczÈcych alokacji tych zasobów. Wspóïczesna teoria nauk o zarzÈdzaniu, wspierajÈc w tym zakresie nauki ekonomiczne, zajmuje siÚ procesem podejmowania decyzji majÈcym na celu uzyskanie odpowiedzi na nastÚpujÈce pytanie: w jaki sposób wspóïczesne spoïeczeñstwo powinno stawiaÊ czoïa problemom wynikajÈcym ze zjawisk niedoboru informacji?
IstotÈ wspóïczesnego etapu rozwoju nauk o zarzÈdzaniu jest zarzÈdza-nie informacjÈ albo teĝ w szerszym ujÚciu – zarzÈdzazarzÈdza-nie wiedzÈ. WïaĂzarzÈdza-nie dziÚki ICT, a szczególnie sieciom komputerowym, moĝliwe byïo powstanie organizacji sieciowych jako organizacji globalnych, w których stosowanie jest zarzÈdzanie informacjÈ i wiedzÈ w tym zaawansowane narzÚdzia wspo-magajÈce procesy podejmowania decyzji.
Wspóïczesna organizacja sieciowa funkcjonuje w cyberprzestrzeni.
Wb przestrzeni tej czas zarówno przesyïania informacji i dzielenia siÚ wie-dzÈ, jak i trwania procesu podejmowania decyzji jest bardzo krótki i czÚ-sto wyraĝa siÚ uïamkami sekundy Z bogatej palety narzÚdzi, dostarczonych wspóïczesnym menedĝerom i pracownikom wykonawczym, naleĝy wymieniÊ nastÚpujÈce nowe moĝliwoĂci, jakie daje ICT:
– powstanie globalnych sieci informacyjnych, takich jak Internet, co umo ĝ-liwiïo stworzenie nowych form organizacyjnych dla szeregu branĝ i gaïÚzi, jak np.: e-handlu, e- nauczania, e-bankowoĂci, e-administracji;
– operowanie bardzo duĝymi zasobami informacji i zastosowaniami duĝych rozproszonych baz i hurtowni danych oraz baz wiedzy, umoĝliwiajÈcych przepïyw informacji i wiedzy w róĝnych niespotykanych wczeĂniej ukïa-dach oraz niespotykanÈ dotychczas szybkoĂciÈ i intensywnoĂciÈ;
– narzÚdzia wspomagajÈce zarzÈdzanie, takie jak systemy doradcze klasy MIS (Management Information System), a w nich szczególnie: systemy kompleksowe klasy ERP lub BI (Business Inteligence).
Rozwojowi narzÚdzi powiÈzanych z ICT sprzyja teĝ technologia prze-twarzania informacji w chmurze (cloud computing) (Velte i Velte, 2009;
Olszak, 2011; Rosenberg, 2011; Ouf, Nasr, 2015). Technologia przetwarzania
w chmurze daje moĝliwoĂci tworzenia organizacji sieciowych o charakte-rze globalnym, nawet przy wydatkowaniu stosunkowo niewielkich Ărodków finansowych. Jednak przy zastosowaniu tej technologii pojawia siÚ nowy typ niebezpieczeñstwa, jakim jest brak kontroli nad informacjami umieszczonych w tak zwanych chmurach publicznych.
Jak pisze miedzy innymi R.S. Burt (2005), ze wzglÚdów na ograniczenia kulturowe moĝliwoĂci sieci, jak i funkcjonowania sieciowych organizacji nie sÈ w peïni wykorzystane. Wymienione tylko niektóre kierunki zastosowa-nia ICT w naukach zarzÈdzazastosowa-nia spowodowaïo, iĝ obecnie moĝemy mówiÊ ob „nowej twarzy zarzÈdzania”, której jednym z obliczy jest organizacja sieciowa.
Nowe wyïaniajÈce siÚ organizacje sieciowe zastÚpujÈ organizacje hierar-chiczne, maïo elastyczne. Organizacje sieciowe dziaïajÈ w szerszym wymiarze i to nie tylko pañstwowym, lecz takĝe miÚdzynarodowym. Za nowego typu
„wyïaniajÈcÈ” siÚ organizacjÚ sieciowÈ moĝna równieĝ uznaÊ UniÚ Europej-skÈ. Kraje, które do niej przystÚpujÈ podejmujÈ decyzjÚ samodzielnie, liczÈc na uzyskane z tego czïonkostwa korzyĂci. Organizacja Narodów Zjednoczo-nych i jej agendy równieĝ tworzÈ organizacjÚ sieciowÈ.
PrzedstawionÈ wczeĂniej charakterystykÚ organizacji sieciowych moĝna ze wzglÚdu na role ICT uzupeïniÊ w nastÚpujÈcy sposób.
Charakterystyka II
Organizacje sieciowe powstaïy dziÚki rozwojowi sieci komputerowych, abszczególnie sieci globalnych, takich jak Internet. System komunikacji i sys-tem zarzÈdzania organizacjÈ sieciowÈ wymaga istnienia sieci komputerowej o bardzo duĝej przepustowoĂci i wysokiej jakoĂci przesyïanych danych. Na sprawnoĂÊ funkcjonowania organizacji sieciowej ma wpïyw zarówno tech-nologia ICT, jak i kwalifikacje kadry kierowniczej i wykonawczej pos ïugujÈ-cej siÚ tÈ technologiÈ. RównoczeĂnie naleĝy zwracaÊ uwagÚ na konicznoĂÊ zapewnienia bezpieczeñstwa przesyïanych danych w tym ochrony danych osobowych.
Jerzy Kisielnicki, Organizacja sieciowa jako noĂnik innowacyjnoĂci 119
Podsumowanie
Jak wykazuje praktyka, organizacje sieciowe moĝna uznaÊ za organizacje wspomagajÈce dziaïalnoĂÊ innowacyjnÈ z nastÚpujÈcych przyczyn:
1) w ich skïad najczÚĂciej wchodzÈ róĝnego rodzaju organizacje, które pro-wadzÈ w szerokim zakresie prace badawczo-rozwojowe;
2) do prowadzenia strategii konkurencyjnej wzglÚdem innych organizacji zarówno sieciowych, jak i tradycyjnych naleĝy przeznaczaÊ na dziaïalnoĂÊ innowacyjnÈ stosunkowo wysokie nakïady finansowe; przepïywy wiedzy miÚdzy elementami organizacji powodujÈ lepsze wykorzystanie w organiza-cjach sieciowych kapitaïu intelektualnego niĝ w organizacjach tradycyjnych.
Prowadzona polityka rozwoju organizacji sieciowych jest elastyczna ibuwzglÚdnia zarówno potrzebÚ systematycznego wdraĝania takich rozwiÈzañ naukowo-technicznych, w których jest znaczÈcy udziaï nowoĂci (wyrobów ib technologii), jak i koniecznoĂÊ staïego wprowadzania na rynek innowa-cyjnych rozwiÈzañ.
Organizacje sieciowe, których jest coraz wiÚcej w ĝyciu gospodarczym, charakteryzujÈ siÚ eliminacjÈ ogniw poĂrednich w kanaïach informacyjnych ibpoprzez tworzenie tzw. hubów umoĝliwiajÈ decentralizacjÚ i demokratyzacjÚ zarzÈdzania. Odmiennie niĝ w organizacjach tradycyjnych wyglÈda ksztaïto-wanie siÚ podstawowych elementów rachunku ekonomicznego.
DziÚki rozwojowi ICT i zwiÈzanych z nim rozwiÈzañ, takich jak: dostÚpno-Ăci do Internetu, narzÚdzi klasy Big Data oraz technologii Cloud Computing funkcjonowanie organizacji sieciowej staje siÚ coraz bardziej globalne. Jeĝeli dÈĝymy do osiÈgniÚcia szybkich efektów i mamy ograniczone zasoby, naszÈ strategiÈ jest stworzenie sieciowych organizacji. W ten sposób nastÚpuje powiÈzanie polskich organizacji ze Ăwiatowym rynkiem i myĂlÈ naukowÈ.
Wspóïczesna teoria zarzÈdzania zajmuje siÚ procesami podejmowania decyzji. Procesy te majÈ na celu uzyskanie odpowiedzi na nastÚpujÈce pyta-nia: w jaki sposób naleĝy modernizowaÊ nasz kraj; czy wspóïczesna gospodar-ka Polski moĝe stawiÊ czoïa problemom wynigospodar-kajÈcym ze zjawisk niedoboru zasobów potrzebnych na jej modernizacjÚ? W artykule starano siÚ pokazaÊ, ĝe jednÈ z takich Ăcieĝek rozwoju sÈ dziaïania zwiÈzane z powstawaniem organizacji sieciowych bÚdÈcych noĂnikiem innowacji.
Ograniczone rozmiary artykuïu powodujÈ, ĝe trudno jest rozwinÈÊ wszystkie zasygnalizowane wÈtki. Zakïada siÚ, ĝe artykuï w tej formie jest gïosem wb dyskusji o zmianach w naukach o zarzÈdzaniu, która wynikajÈ z rozwoju ICT.
Bibliografia
Beatty, R.C., Arnett, K.P. i Liu Ch. (2005). CIO/CTO Job Roles: An Emerging Organizational Model. Communications of the IIMA, 5(2), 1.
Bogdanienko, J. (2012). Wiedza i innowacja w firmie. Warszawa: AON.
Bogdanienko, J. (2013). Analiza perspektyw rozwoju techniki. W: J. Bogdanienko, W. Piotrowski (red.), Zarzadzanie, Tradycja i nowoczesnoĂÊ. Warszawa: PWE.
Burt, R.S. (2005). Brokerage and Closure. Oxford: Oxford University Press.
Byrne, J.A. i Brandt, R. (1993). The Virtual Corporation. Business Week, 8 lutego.
Castells, M. (2007). Spoïeczeñstwo sieci (Rise of the network socjety). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Davidow, W. i Malone, M. (1992). The Virtual Corporation. New York: Harper Business.
Drucker, P. (1998). The Future That Has Already Happened. Boston: Harvard Business School Press.
Drucker, P. (1998). The New Organisation. Harvard Business Review, 1–2.
Eccles, R.G. jr. i Nolan, R. (1993). Framework for Design of the Emerging Global Organization Structure. W: S.P. Bradley, J.A. Hausman, R.L. Nolan (red.), Globalization, Technology, and Competition: The Fusion of Computers and Telecommunications in the 1990s. Boston: Harvard Business School Press.
Faisst, W. (1997). Information Technology as an Enabler of Virtual Enterprises: A Life-cycle-oriented Description. IT Vision’97, The European Conference on Virtual Enterprises and Networked Solutions, Paderborn.
Hsiao-Tzu Huang i Chuen-Lung Chen. (2009). Emerging organizational structure for knowledge--oriented teamwork using genetic algorithm. Experts Systems with Applications, 36, grudzieñ, 12137–12142
Kirkpatrick, D. (2011). Beyond Empowerment: The Age of the Self-Managed Organization. Morning Start, Self-Management Institut.
Kisielnicki, J. (1998). Virtual Organisation as a Product of Information Society. Informatica, 22.
Kisielnicki, J. (2004). Virtualization as a Process of Transition of Small and Medium Enterprise in the Global Virtual Organization. W: M.W.L. Fong (red.), E-Colaborations and Virtual Organizatios (184–205). London: IRM Press Hershey.
Kisielnicki, J. (red). (2002). Modern Organization in Virtual Communities. London, Bejing: IRMA-Press Hershey.
Kisielnicki, J. (red). (2008). Virtual Technologies, Concepts, Methodologies, Tools, and Applications.
New York: ISR, Hershy.
Kotarbiñski, T. (1975). Traktat o dobrej robocie. Wrocïaw: Ossolineum.
Koěmiñski, A.K. i Latusek-Jurczak, D. (2011). Rozwój teorii organizacji. Warszawa: Wolters Kluwer.
Krzyĝanowski, L. (1996). Podstawy nauk organizacji i zarzadzania. Warszawa: PWN.
Kuhn, T.S. (1985). Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych. Warszawa: PIW.
Markus, L., Majchrzak, A. i Gasser, L. (2002). A Design Theory for Systems That Support Emergent Knowledge Processes. MIS Quarterly, 26(3), 179–212.
McDermott, R. (1999). Why Information Technology Inspired But Cannot Deliver Know Management. Harvard Business Review, lipiec.
McNamara, C. (2014). Emerging Nature and New Organizational Structures. Pozyskano z: http://
managementhelp.org/organizations/new-structures.htm (15.05.2014).
Jerzy Kisielnicki, Organizacja sieciowa jako noĂnik innowacyjnoĂci 121
Mikuïa, B. (2006). Organizacje oparte na wiedzy. Kraków: Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie.
Miles, R.E. i Snow, C.C. (1992). Causes of Failure in Network Organizations. California Management Review, Summer.
Mozenter, J. (2015). Emerging Trends in Organizational Development. Boston University Graduate School of Management. Pozyskano z: http://www.mozenter.org/trendsarticle.pdf (15.03.2015).
Nohria, N. i Eccles, R.G. (red.). (1992). Networks and Organizations: Structure, Form, and Action.
Boston: Harvard Business School Press.
Olszak, C. (2011). Wybrane technologie informatyczne w doskonaleniu rozwoju systemów business intelligence. Problemy ZarzÈdzania, Zeszyt specjalny. Warszawa: Wydziaï ZarzÈdzania UW.
OSLO MANUAL. (2005). Guidelines for Collecting and Interrpreting Innovation Data, 3rd. edition.
Paris: OECD/Eurostat.
Ouf, S. i Nasr, M. (2015). Cloud Computing: The Future of Big Data Management. International Journal of Cloud Applications and Computing (IJCAC), 5(2).
Peters, T. (1994). Crazy Times Call for Crazy Organisations. The Ton Peters Seminar. Vintage Books.
Piekarczyk, A. i Zimniewicz, K. (2010). MyĂlenie sieciowe w Teorii i praktyce. Warszawa: PWE.
Quinn, J.B. (1992). The Intelligent Enterprise. New York: The Free Press.
Rosenberg, B. (2014). Cloud Computing. Pozyskano z: http://www.zoominfo.com/p/Ben-Rosenberg/1870943759.
Scholzch, Ch. (1996). Virtuelle Unternehmen – Organisatorische Revolution mit Strategischer Implikation. Amnagement & Computer, 2.
Senge, P.M. (1990). The Fifth Discipline: The Art and Practice of the Learning Organization. New York, Boston: Doubleday/Currency.
Staszewska, J. (2009). Klaster perspektywÈ dla przedsiÚbiorców na polskim rynku turystycznym.
Warszawa: Difin.
Szpaderski, A. (2009). Koncepcja paradygmatu i jej znaczenie dla nauk o zarzÈdzaniu. Organizacja i Kierowanie, 4, 139.
Trocki, M. i Gregorczyk (red.). (2006). Nowoczesne zarzÈdzanie. Koncepcje i instrumenty. Warszawa:
Szkoïa Gïówna Handlowa.
Velte, T., Velte, A. i Elsenpeter, R. (2009). Cloud computing, a practical approach. New York:
McGraw-Hill Osborne Media.
Szkoïa Gïówna Handlowa w Warszawie