Polityka regionalna wyznacza cele i zasady dziaïañ w ukïadach przestrzen-nych oraz sposoby oddziaïywania na ich realizacjÚ. UwzglÚdniÊ tutaj naleĝy, ĝe ma ona dwojaki charakter (Sztando, 2010; Wiatrak, 2009):
– interregionalny, prowadzony na szczeblu krajowym, odnoszÈcy siÚ do ksztaïtowania i oddziaïywania na procesy zachodzÈce w poszczególnych regionach;
– intraregionalny, prowadzony na szczeblu regionalnym, odnoszÈcy siÚ do ksztaïtowania i oddziaïywania na procesy wewnÚtrzne zachodzÈce wbdanym obszarze.
Na szczeblu krajowym celami polityki regionalnej sÈ zwykle dÈĝenie do harmonijnego rozwoju kraju, co ïÈczy siÚ z aktywizacjÈ regionów mniej roz-winiÚtych i z ïagodzeniem nierównoĂci w poziomie ĝycia ludnoĂci. Podobne cele wystÚpujÈ równieĝ w Unii Europejskiej. Z kolei na szczeblu regionalnym cele polityki regionalnej sÈ uszczegóïowiane i bardziej zróĝnicowane. DotyczÈ one m.in. wykorzystania posiadanych zasobów i walorów, rozwoju okreĂlo-nej dziaïalnoĂci gospodarczej i spoïecznej oraz rozbudowy infrastruktury.
Na obydwu poziomach polityki regionalnej w ostatnich latach znajduje siÚ ochrona Ărodowiska przyrodniczego i rozwój zrównowaĝony (Wiatrak, 2009).
Wymienione cele wskazujÈ, ĝe polityka regionalna ma w duĝym stopniu
cha-Andrzej P. Wiatrak, Istota i uwarunkowania przygotowania i realizacji... 87
rakter inwestycyjny, zwiÈzany z realizacjÈ konkretnych celów ekonomicznych, spoïecznych i Ărodowiskowych, takich jak rozwój spoïeczno-gospodarczy, roz-wój zrównowaĝony, tworzenie miejsc pracy oraz poprawa jakoĂci ĝycia spo-ïeczeñstwa. NarzÚdziem osiÈgania tych celów jest strategia rozwoju regionu – rozumiana jako koncepcja systemowego dziaïania na rzecz dïugotrwaïego jego rozwoju poprzez racjonalnÈ alokacjÚ zasobów wytwórczych, opracowanÈ Ăwiadomie, uwzglÚdniajÈcÈ posiadane zasoby i relacje z otoczeniem oraz wyznaczajÈcÈ sposób osiÈgania celów wbpostaci sformuïowanych programów realizacji (Sztando, 2010; Wiatrak, 2009).
Wymienione cele rozwoju regionalnego i inwestycyjny charakter poli-tyki regionalnej powodujÈ, ĝe jej realizacja odbywa siÚ w duĝym stopniu poprzez innowacje technologiczne. W zwiÈzku z tym sÈ one podstawÈ roz-woju regionów, jak ma to miejsce w polityce regionalnej Unii Europejskiej.
Od 1991br., z inicjatywy Komisji Europejskiej DG XVI Regional Policy, sÈ realizowane strategie regionalne w zakresie technologii i innowacji, poczÈt-kowo jako Regionalne Plany Technologiczne (Regional Technology Plan – RTP), nastÚpnie Regionalne Strategie Innowacji i Transferu Technologii (Regional Innovation and Technology Transfer Strategy – RITTS), a obecnie Regionalne Strategie Innowacji (Regional Innovation Strategy – RIS) (Klepka, 2005; Tuziak, 2006). Strategie te zostaïy opracowane dla wiÚkszoĂci regio-nów UE, w tym dla 16 województw w Polsce, okreĂlajÈc cele i narzÚdzia wprowadzania innowacji w poszczególnych regionach.
Regionalna strategia innowacji jest kompleksowÈ wizjÈ celów i dziaïañ dotyczÈcych wspomagania procesów innowacyjnych w regionie oraz tworze-nia systemu innowacji regionalnej i integracji Ărodowisk spoïeczno-gospodar-czych na rzecz jego realizacji. Istota regionalnych strategii innowacji wynika zbnastÚpujÈcych wyznaczników, które sÈ podstawÈ ich przygotowania (Klep-ka, 2005; Nowakows(Klep-ka, 2007):
– polityka innowacyjna – okreĂlajÈca dziaïania dotyczÈce planowania i wdra-ĝania zagadnieñ innowacyjnoĂci;
– ukierunkowanie gïównie na biznes, ale w powiÈzaniu ze sferÈ badawczo--rozwojowÈ;
– planowanie dïugofalowe o charakterze strategicznym, przygotowanym przez organizacje publiczne, tj. wïadze administracyjne i samorzÈdu tery-torialnego (w zaleĝnoĂci od podziaïu kompetencji i charakteru strategii);
– ujÚcie regionalne opracowanych dokumentów.
Wymienione wyznaczniki regionalnych strategii innowacji sÈ ze sobÈ ĂciĂle powiÈzane, przy czym punktem wyjĂcia jest polityka innowacyjna,
okreĂla-jÈca ich cele, zakres, czas oraz narzÚdzia realizacji przyjÚtych przedsiÚwziÚÊ innowacyjnych w ramach nastÚpujÈcego schematu postÚpowania (Jasiñski ibWiatrak, 2010):
Regionalna strategia innowacyjna ĺ Regionalny system innowacji ĺ ĺ Region innowacyjny.
Cele regionalnych strategii innowacji sÈ zróĝnicowane w zaleĝnoĂci od regionu i jego potrzeb, ale teĝ od postrzegania tych zagadnieñ przez kieru-jÈcych poszczególnymi województwami. W niektórych województwach sÈ one ujÚte bardzo ogólnie – dotyczÈ tylko zagadnieñ bezpoĂrednio zwiÈzanych zbinnowacyjnoĂciÈ, a w innych bardziej szczegóïowo – obejmujÈ takĝe szereg zagadnieñ gospodarczych i spoïecznych, jak np. kreowanie przedsiÚbiorczoĂci czy teĝ zwiÚkszanie poziomu zatrudnienia. Analiza regionalnych strategii innowacji w Polsce wskazuje, ĝe wystÚpujÈ pewne cele wspólne, które moĝna okreĂliÊ nastÚpujÈco (Jasiñski i Wiatrak, 2010; Klepka, 2005; Kochmañska, 2007; Krawczyk-Sokoïowska, 2012):
1) budowanie systemu innowacji w regionie;
2) wsparcie sektora badawczo-rozwojowego regionu oraz jego dziaïañ na rzecz innowacji i wzrostu konkurencyjnoĂci gospodarki danego obszaru;
3) rozwijanie infrastruktury innowacji w regionie (informacyjnej, technicznej i ekonomicznej);
4) wsparcie przedsiÚbiorstw na rzecz pobudzania innowacji i przedsiÚbior-czoĂci oraz zwiÚkszenia ich zdolnoĂci w tym zakresie;
5) kreowanie nowych innowacyjnych przedsiÚbiorstw;
6) tworzenie regionalnego partnerstwa na rzecz innowacji;
7) ksztaïcenie kadr dla innowacji oraz transfer wiedzy z sektora naukowo--badawczego i uczelni do biznesu;
8) tworzenie kultury innowacji.
Realizacja wymienionych celów regionalnych strategii innowacji wyma-ga szeregu róĝnych dziaïañ, poczynajÈc od okreĂlenia wizji i misji w tym zakresie, poprzez tworzenie ram administracyjno-prawnych i ekonomicznych sprzyjajÈcych dziaïalnoĂci innowacyjnej (jak uproszczenie systemu finanso-wania innowacji, przeznaczenie Ărodków na ich sfinansowania bÈdě ěródeï ich pokrycia, zwiÚkszenie moĝliwoĂci ochrony wïasnoĂci intelektualnej itp.), a koñczÈc na stymulowaniu badañ i innowacji poprzez wspóïpracÚ pomiÚ-dzy sferÈ naukowo-badawczÈ a przedsiÚbiorstwami, doskonaleniu powiÈzañ w systemie innowacyjnym i rozwijaniu instytucji otoczenia biznesu. WaĝnÈ
Andrzej P. Wiatrak, Istota i uwarunkowania przygotowania i realizacji... 89
rolÚ w tym zakresie odgrywa tworzenie kultury innowacyjnej poprzez sys-tem edukacji, doradztwa i szkoleñ dla przedsiÚbiorców, a takĝe sprzyjajÈcej transferowi wiedzy i tworzeniu spoïecznoĂci otwartej na innowacje. Przed-miotem regionalnych strategii innowacji jest zatem wyznaczenie kierunków dziaïañ wb zakresie przedsiÚwziÚÊ innowacyjnych na przyszïoĂÊ i przygoto-wanie warunków do ich wdraĝania. Kaĝde województwo ma swoje drzewo celów i zadañ w tym zakresie, odpowiadajÈce istniejÈcym moĝliwoĂciom iboczekiwaniom oraz okreĂlajÈce zakres zmian i rozwoju. Z istoty regional-nych strategii innowacji wynika zatem ich przedsiÚbiorczy charakter, gdyĝ wyznaczone kierunki zmian i rozwoju sÈ jej przejawem zawierajÈcym postu-lowanÈ aktywnoĂÊ, którÈ bÚdÈ rozwijaïy organizacje publiczne, spoïeczne ibbiznesowe w regionie.
Regionalne strategie innowacji sÈ podstawowym narzÚdziem realizacji polityki innowacyjnej regionu, dlatego teĝ powinny byÊ powiÈzane ze stra-tegiami rozwoju danego regionu, a nawet byÊ ich rozszerzeniem w tym zakresie. PrzygotowujÈc wiÚc regionalne strategie innowacji, naleĝy opieraÊ je na istniejÈcych moĝliwoĂciach wykorzystania dostÚpnych i potencjalnych Ărodków, wspóïpracy zainteresowanych partnerów oraz rozwiÈzywaniu klu-czowych problemów danego regionu (Kochmañska, 2007). WaĝnÈ rolÚ w ich przygotowaniu i realizacji odgrywa zgodnoĂÊ z oczekiwaniami spoïecznoĂci danego regionu, w tym spoïecznej odpowiedzialnoĂci dotyczÈcej podejmo-wanych dziaïañ innowacyjnych (Bogdanienko, 2010).