W wielu krajach poszczególne rzÈdy aktywnie podejmujÈ zróĝnicowane dzia-ïania, których celem jest przeïamanie stagnacji gospodarczej i konsekwencji z tym zwiÈzanych oraz nadanie nowych impulsów rozwojowych w sferze realnej gospodarki (Orïowski, Pasternak, Flaut i Szubert, 2010). Tradycyjne metody, z jednej strony: dyscyplina budĝetowa oraz fiskalna, ograniczenia wydatków publicznych, podnoszenie podatków, z drugiej zaĂ: pobudzanie gospodarki, luzowanie fiskalne, dziaïania na rzecz zwiÚkszania konsumpcji i ograniczania bezrobocia, stajÈ siÚ coraz powszechniejsze.
Obserwujemy jednak takĝe, iĝ niektóre rzÈdy wykraczajÈ poza dziaïania standardowe i zwiÚkszajÈ lub nie ograniczajÈ wydatków publicznych na obsïugÚ potrzeb ludzi starszych w takich dziedzinach, jak: biomedycyna, odnowa zdrowia, opieka spoïeczna, gdyĝ w rozwoju tych specjalnoĂci widzÈ takĝe potencjalne ěródïo powstawania nowych, perspektywicznych produk-tów czy technologii innowacyjnych. Kluczem bowiem do bardziej stabilne-go rozwoju stabilne-gospodarczestabilne-go wydajÈ siÚ byÊ systematyczne dziaïania na rzecz podniesienia konkurencyjnoĂci i produktywnoĂci danej gospodarki. W tej sytuacji innowacje stajÈ siÚ:
– siïÈ napÚdowÈ wspóïczesnej gospodarki;
– waĝnym czynnikiem promodernizacyjnym, podnoszÈcym efektywnoĂÊ gospodarczÈ;
– budujÈ podwaliny pod trwaïy wzrost ekonomiczny, wzmacniajÈ potencjaï gospodarczy i
– majÈ zasadniczy wpïyw nie tylko na rozwój przedsiÚbiorstw, lecz takĝe na standardy ĝycia konsumentów.
Dlatego rzÈdy stawiajÈce na ten model rozwojowy dÈĝÈ do:
– poszerzania obszaru gospodarki i usïug opartych na wiedzy;
– wdroĝenia takiego systemu edukacji, w którym priorytet nadaje siÚ kre-atywnoĂci i tworzeniu nowych kompetencji;
– reformy wyĝszych uczelni, by powiÈzane byïy w wiÚkszym stopniu z potrze-bami i wyzwaniami lokalnej i globalnej gospodarki oraz budowaniem solidnych podstaw do wyzwalania kapitaïu intelektualnego;
– wspierania edukacji publicznej, gdzie istotnÈ rolÚ w propagowaniu postaw innowacyjnych odegraÊ mogÈ media elektroniczne, Internet oraz e-edukacja;
– tworzenia ram prawnych i instytucjonalnych dla sprawnego pañstwa, przy-jaznego dla polityki innowacyjnej.
W tym modelu rozwojowym istotne znaczenie nadaje siÚ sektorowi M¥P.
Dzieje siÚ tak dlatego, ĝe bardzo dobrze komponuje on siÚ ze wspomnianymi wyĝej priorytetami rzÈdów. Ale co wiÚcej, to wïaĂnie maïe i Ărednie przed-siÚbiorstwa najszybciej wychodzÈ naprzeciw gïównym tendencjom XXI wieku w zakresie poĝÈdanej polityki gospodarczej i strategii rozwojowej (Bielawska, 2014). WĂród tych coraz bardziej zauwaĝalnych trendów moĝna zauwaĝyÊ:
1) odchodzenie od dotychczasowego modelu kreacji polityki innowacyjnej, opartej na jednej firmie na rzecz modelu opartego na wspóïpracy wielu firm, dziaïajÈcych na wielu komplementarnych obszarach przedsiÚbiorczo-Ăci; coraz powszechniejsze staje siÚ tworzenie klastrów nowych technologii czy konsorcjów, których wspóïpraca opiera siÚ nie tylko na zbliĝonych poziomach naukowych lub technologicznych, lecz takĝe na lepszym roze-znaniu specyfiki danego, lokalnego rynku, równieĝ w wymiarze kulturowym;
2) region staje siÚ coraz czÚĂciej miejscem interakcji potrzebnych do zaist-nienie procesów modernizacyjnych, a jego cechy i specyficzny potencjaï sprzyjajÈ redukcji ryzyka innowacyjnego, uïatwiajÈ absorbcjÚ róĝnego rodzaju wiedzy, dajÈ moĝliwoĂÊ interaktywnego uczenia siÚ i wymiany doĂwiadczeñ;
3) w coraz wiÚkszym stopniu maïe i Ărednie firmy majÈ nie decydujÈcy, ale znaczÈcy udziaï w innowacjach, ich gïównym motorem nie jest bowiem tylko poziom wydatków na badania, ale kreatywnoĂÊ i moĝliwoĂÊ wyko-rzystania wysokiego poziomu rozwoju nauk Ăcisïych, które mogÈ byÊ spoĝytkowane przez jednostki i stosunkowo niewielkie grupy osób; stÈd rosnÈce znaczenie na rynku innowacyjnych firm rodzinnych;
4) rosnÈca zïoĝonoĂÊ oraz koszty i ryzyko innowacji bÚdÈ sprawiaÊ, ĝe coraz bardziej wartoĂciowe stawaÊ siÚ bÚdÈ powiÈzania pomiÚdzy podmiotami wykraczajÈcymi poza zwykïe relacje rynkowe; chodzi tu o zwiÈzki firm zb wyĝszymi uczelniami, laboratoriami badawczymi, dostawcami usïug doradczych i technicznych; roĂnie udziaï maïych i Ărednich firm we wspóïpracy z tymi instytucjami;
Alojzy Z. Nowak, Dylematy konkurencyjnoĂci polskiej gospodarki... 79
5) znaczÈcÈ metodÈ wdraĝania innowacji, nastawionÈ na kreowanie nowych pomysïów i rozwiÈzañ, staje siÚ koncepcja popytowego podejĂcia do inno-wacji; opiera siÚ ona na lepszym zrozumieniu oraz poznaniu jawnych oraz ukrytych wymagañ – oczekiwañ – potrzeb konsumentów; jej realizacja nastÚpuje poprzez tworzenie skutecznych mechanizmów pozyskiwania i wykorzystania informacji pïynÈcych od konsumentów, a takĝe bardzo czÚsto przez wykorzystywanie ich pomysïów oraz gotowych rozwiÈzañ;
elastycznoĂÊ sektora M¥P w tym zakresie jest coraz bardziej doceniana;
6) dziaïalnoĂÊ innowacyjna firm w XXI wieku nie bÚdzie wyïÈcznie zorien-towana na maksymalizacjÚ zysku, ale równieĝ w wiÚkszym stopniu na okreĂlone, zmieniajÈce siÚ w czasie potrzeby czïowieka; te oczekiwania mogÈ speïniaÊ szczególnie maïe i Ărednie firmy.
Naleĝy zatem oczekiwaÊ nowej dynamiki w rozwoju takich dziedzin, wbktórych istotne znaczenie bÚdÈ miaïy:
– tzw. zielone technologie, – technologie medyczne, – technologie informatyczne,
– biotechnologie i nanotechnologia.
Wydaje siÚ, ĝe ĂwiadomoĂÊ tych tendencji, choÊ niedostateczna, staje siÚ takĝe w Polsce coraz powszechniejsza. Równieĝ przekonanie, ĝe innowacje sÈ siïÈ napÚdowÈ wspóïczesnej gospodarki, czynnikiem promodernizacyjnym, podnoszÈ jej efektywnoĂÊ, wzmacniajÈ potencjaï gospodarczy, a poprzez eks-port budujÈ podwaliny pod trwaïy wzrost.
Z perspektywy polskich doĂwiadczeñ na oddzielne potraktowanie zasïu-guje problem transferu wiedzy z nauki do gospodarki, a wiÚc takĝe tego, co skïada siÚ na trójkÈt wiedzy (badania naukowe, edukacja – innowacje – wspóïpraca z biznesem, takĝe tym z sektora M¥P). Wraz z coraz szyb-szym postÚpem technologicznym wymagania stawiane oĂrodkom naukowym wbodniesieniu do form, sposobów, instrumentów transferu wiedzy na rzecz biznesu bÚdÈ coraz wiÚksze. Wyĝsze uczelnie w Polsce przyczyniïy siÚ do rozwoju gospodarczego, ale dziĂ oczekiwania im stawiane sÈ zdecydowanie wiÚksze, aniĝeli w przeszïoĂci. Takĝe ze strony firm najbardziej zaintere-sowanych przepïywem wiedzy musi wytworzyÊ siÚ autentyczne zapotrze-bowanie na nowatorskie rozwiÈzania i pomysïy, wychodzÈce ze Ărodowisk naukowych. Jak dotychczas owo „ssanie” wiedzy i nowych technologii przez firmy wb Polsce jest jeszcze niewystarczajÈce. Jednak byïoby wiel-kim uproszczeniem ibbïÚdem niedocenienie pozytywnych zmian, które siÚ
dokonujÈ w tym zakresie. CzÚsto te pozytywne zmiany sÈ moĝliwe, dziÚki programom Unii Europejskiej, promujÈcym dziaïania innowacyjne, takĝe na rzecz sektora M¥P.