Województwo mazowieckie jest obszarem zróĝnicowanym pod wzglÚdem roz-woju spoïeczno-gospodarczego, kierunków dziaïalnoĂci i dynamiki procesów gospodarczych, zatrudnienia i bezrobocia itp. Te uwarunkowania – okre Ălo-ne w analizie SWOT – miaïy wpïyw na wieloaspektowy charakter przyjÚ-tych regionalnych strategii innowacji w 2008 r. i 2015 r., w tym wizji, misji oraz celów strategicznych i operacyjnych ich realizacji I tak w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Mazowieckiego na lata 2007–2015 (RIS) wizjÚ okreĂlono nastÚpujÈco: „Mazowsze – najlepsze w Europie ¥rodkowej i Wschodniej Ărodowisko dla innowacji” (SWM, 2008). Z kolei w RIS do 2020 r. wizjÚ tÚ rozbudowano, wskazujÈc ĝe województwo mazowieckie to:
– „strategiczny oĂrodek badañ i rozwoju oraz usïug biznesowych w wymiarze europejskim,
– region odznaczajÈcy siÚ wysokim poziomem innowacyjnoĂci i usieciowie-nia gospodarki, zintegrowanej wokóï zdefiniowanych obszarów inteligent-nej specjalizacji,
– ěródïo dobrych praktyk w zakresie innowacji spoïecznych” (SWM, 2015).
Z wizjÈ powiÈzano cel gïówny (misjÚ) oraz cele strategiczne i operacyjne, for-muïujÈc misjÚ nastÚpujÈco: „Wzrost innowacyjnoĂci przedsiÚbiorstw Mazowsza, prowadzÈcy do przyĂpieszenia wzrostu i konkurencyjnoĂci w skali UE” (SWM, 2008; 2015). Dla realizacji wizji i misji wyznaczono cele strategiczne, ĂciĂle zwiÈza-ne z zagadnieniami innowacyjnymi Strategii rozwoju województwa mazowieckiego (rys. 1). Cele strategiczne I–III ukierunkowano na rozwój procesów i mechani-zmów prowadzÈcych do zwiÚkszenia innowacyjnoĂci regionu poprzez wspóïpracÚ, transfer, natomiast cele IV–V – na zwiÚkszenie potencjaïu innowacyjnego poprzez ksztaïtowanie oraz promowanie postaw proinnowacyjnych spoïecznoĂci woje-wództwa i kultury innowacyjnoĂci, w tym rozwoju spoïeczeñstwa informacyjnego.
Rysunek 1. Ukïad celów Regionalnej Strategii Innowacji Mazowsza
Misja (cel główny) Wzrost innowacyjności Mazowsza,
prowadzący do wzrostu i zwiększenia konkurencyjności w skali UE
Cele strategiczne
½ródïo: opracowano na podstawie: Mazowsze (2008; 2015).
Cele operacyjne sÈ rozwiniÚciem celów strategicznych, ale takĝe pod-stawÈ opracowania programów, projektów i dziaïañ oraz ich priorytetów.
Przykïadowe programy dziaïania to m.in. (SWM, 2008):
– regionalne centra innowacji, których celem jest ksztaïtowanie postaw pro-innowacyjnych spoïeczeñstwa, w tym pracowników jednostek samorzÈdu terytorialnego oraz rozpoznanie potencjaïu innowacyjnego w oĂrodkach subregionalnych województwa i wzmocnienia ich wspóïpracy z WarszawÈ;
Andrzej P. Wiatrak, Istota i uwarunkowania przygotowania i realizacji... 91
– promowanie potencjaïu innowacyjnego Mazowsza – poprzez opracowanie i przeprowadzenie kampanii promujÈcej potencjaï innowacyjny Mazowsza w kraju i za granicÈ;
– wspieranie komercjalizacji innowacji – poprzez opracowanie rozwiÈzañ wb zakresie komercjalizacji wyników badañ w jednostkach naukowo--badawczych, organizowanie imprez wspierajÈcych komercjalizacjÚ tych wyników i bezpoĂrednie ich komercjalizowanie;
– mazowieckie porozumienie dla rozwoju, które promuje i wspiera two-rzenie sieci wspóïpracy przedsiÚbiorstw miÚdzy sobÈ (struktury klastrowe ib grupy producenckie) oraz podejmowania przez nie wspóïpracy z jed-nostkami naukowo-badawczymi;
– M¥P partnerem w innowacyjnym biznesie – poprzez kreowanie wizerunku Mazowsza jako regionu atrakcyjnego do inwestowania i informowania inwesto-rów o potencjale województwa w zakresie dziaïalnoĂci badawczo-rozwojowej;
– mazowiecki przedsiÚbiorca na rynkach miÚdzynarodowych – poprzez przy-gotowanie portalu zawierajÈcego informacje o rynkach zagranicznych, orga-nizowanie targów i spotkañ brokerskich, intensyfikacjÚ kontaktów z firmami zagranicznymi, wymianÚ wiedzy i informacji miÚdzy firmami itp.;
– szkolenia dla samorzÈdów lokalnych w zakresie przyciÈgania inwestycji zagranicznych – poprzez opracowanie i przeprowadzenie szkoleñ doty-czÈcych przyciÈgania inwestorów zagranicznych i wspóïpracy z nimi;
– Mazovia Design – program obejmujÈcy wspieranie innowacji poprzez dziaïania w zakresie wspierania wzornictwa przemysïowego, ksztaïtowania wizerunku i budowania marki poprzez organizacjÚ seminariów i spotkañ z udziaïem projektantów, przedsiÚbiorstw itd.
Regionalne Strategie Innowacji dla Mazowsza z 2008 i 2015 r. zawierajÈ zarówno elementy wspólne poprzez ciÈgïoĂÊ celów i dziaïañ podejmowanych dla ich realizacji, jak i zmiany rozszerzajÈce zakres dziaïañ. Zmiany te doty-czyïy gïównie (SWM, 2015):
– uĂciĂlenia wspóïpracy miÚdzy podmiotami sfery nauki, biznesu i otoczenia;
– okreĂlenia zaïoĝeñ regionalnej polityki klastrowej;
– okreĂlenia inteligentnej specjalizacji województwa jako narzÚdzia ukie-runkowujÈcego dziaïania wspierajÈce innowacyjnoĂÊ;
– rozszerzenia o zagadnienia dotyczÈce wsparcia spoïeczeñstwa informa-cyjnego;
– rozszerzenia o zagadnienia dotyczÈce budowy kapitaïu spoïecznego jako zasobu przyczyniajÈcego siÚ do zwiÚkszania kreatywnoĂci i innowacyjnoĂci w województwie.
Rozszerzenia te z jednej strony obejmujÈ zagadnienia wspóïpracy miÚ-dzy podmiotami sfery nauki, biznesu i otoczenia, z drugiej zaĂ – kreowania postaw proinnowacyjnych mieszkañców województwa poprzez rozwój kapi-taïu spoïecznego, a wiÚc takĝe poprzez wspóïpracÚ ludzi i ich wzajemne relacje. Kapitaï spoïeczny, a wraz z tym innowacje spoïeczne, majÈ istot-ny wpïyw na poszukiwanie zmian i wprowadzenie nowatorskich rozwiÈzañ.
NajczÚĂciej te rozwiÈzania i dziaïania z nimi zwiÈzane wynikajÈ z uĂwiado-mionych potrzeb spoïecznych, dotyczÈcych konkretnych problemów danej spoïecznoĂci. Wspóïpraca i zaangaĝowanie spoïecznoĂci sprzyjajÈ ocenie ist-niejÈcych problemów i poszukiwaniu ich rozwiÈzañ, zaproponowaniu sposo-bu ich realizacji oraz upowszechnieniu jego wprowadzenie (np. w zakresie strategii inteligentnych specjalizacji).
Strategia inteligentnej specjalizacji definiowana jest jako „…strategia innowacji ukierunkowana na budowanie przewagi konkurencyjnej poprzez rozwój potencjaïu badawczego i innowacyjnego oraz jego ïÈczenie z dÈĝenia-mi przedsiÚbiorstw, w celu wykorzystania pojawiajÈcych siÚ szans i rozwiÈzañ rynkowych w spójny sposób, unikajÈc powielania i rozdrobnienia dziaïañ”
(SWM, 2015). Oparcie dziaïañ województwa mazowieckiego na wdraĝaniu inteligentnej specjalizacji ma na celu wykorzystanie posiadanych zasobów, wbtym zasobów nie w peïni wykorzystanych lub marginalnych oraz powiÈzania sfery badañ i innowacji z potrzebami oraz aktywnoĂciÈ jego mieszkañców i przedsiÚbiorców. W ramach Regionalnej Strategii Innowacji Mazowsza przyjÚto cztery nastÚpujÈce specjalizacje (SWM, 2015):
1) Bezpieczna ĝywnoĂÊ – obejmujÈca caïy ïañcuch agrobiznesu wraz z wïÈ-czeniem do niego sfery konsumpcji i bezpieczeñstwa konsumenta, ukie-runkowany na realizacjÚ przedsiÚwziÚÊ dotyczÈcych rozwoju produktów spoĝywczych wysokiej jakoĂci, zgodnych z ideÈ zrównowaĝonego rozwoju oraz bezpiecznych dla konsumenta i Ărodowiska;
2) Inteligentne systemy zarzÈdzania – obejmujÈce systemy sterowania ibzarzÈ-dzania infrastrukturÈ, systemy technologiczne, systemy utylizacji odpadów, bezpieczeñstwo i monitoring procesów gospodarczych itp., których celem jest wprowadzanie nowoczesnych rozwiÈzañ uïatwiajÈcych bezpieczne prowadzenie dziaïalnoĂci i sprzyjajÈcych poprawie jej efektywnoĂci;
3) Nowoczesne usïugi dla biznesu – obejmujÈce wspieranie kapitaïowe ib infrastrukturalne rozwoju podmiotów ĂwiadczÈcych wyspecjalizowane usïugi w zakresie instytucji finansowych, centrów usïug, centrów logistycz-nych, jednostek naukowo-badawczych itp., tak aby wzmocniÊ i utrwaliÊ status Mazowsza jako waĝnego oĂrodka outsourcingowego w Europie
¥rodkowo-Wschodniej;
Andrzej P. Wiatrak, Istota i uwarunkowania przygotowania i realizacji... 93
4) Wysoka jakoĂÊ ĝycia – obejmujÈce dziaïania na rzecz zwiÚkszania atrak-cyjnoĂci Mazowsza jako miejsca do ĝycia i rozwoju jego mieszkañców poprzez rozwiÈzania technologiczne i organizacyjne Ăwiadczenia usïug spoïecznych, a zwïaszcza w zakresie edukacji, zdrowia, bezpieczeñstwa, pracy, rozwoju kapitaïu spoïecznego i innowacji spoïecznych.
PrzyjÚcie omawianych specjalnoĂci sprzyja budowie potencjaïu innowa-cyjnego poprzez lepsze wykorzystanie zasobów wytwórczych, a w rezultacie poprzez rozwój specjalistycznych usïug i nowoczesnych rozwiÈzañ technolo-gicznych ib organizacyjnych ukierunkowanych na poprawÚ warunków pracy i jakoĂci ĝycia.
Ocena przygotowanych regionalnych strategii innowacji w województwie mazowieckim
AnalizujÈc przygotowane regionalne strategie innowacji w województwie mazowieckim, naleĝy wskazaÊ, ĝe mocnymi stronami jej przygotowania byïy przede wszystkim nastÚpujÈce czynniki:
– uwzglÚdnienie w analizowanych strategiach wytycznych unijnych i krajo-wych oraz strategii rozwoju województwa, których ostatnia ma podtytuï
„Innowacyjne Mazowsze” (por. SWM, 2006; 2013);
– oparcie regionalnych strategii innowacji Mazowsza zarówno na posiada-nym potencjale naukowo-badawczym województwa, jak i na planowanych kierunkach jego rozwoju;
– tworzenie regionalnego transferu innowacji poprzez partnerstwo sfery naukowo-badawczej z biznesem i administracjÈ, tworzenie klastrów, patentowanie wynalazków i ich komercjalizowanie itp.;
– rozwijanie potencjaïu innowacyjnego województwa poprzez wspólne badania, rozbudowÚ infrastruktury naukowo-badawczej oraz tworzenie warunków do rozwoju priorytetowych dla regionu dziedzin nauki;
– wspieranie nie tylko innowacji technologicznych, lecz takĝe innowacji organizacyjnych i spoïecznych, ukierunkowujÈcych dziaïania tych pod-miotów na wybrane procesy i rodzaje dziaïañ (np. strategii inteligentnych specjalizacji);
– aktualizowane i rozszerzane zagadnieñ innowacyjnoĂci w analizowanych strategiach;
– szerokie uwzglÚdnienie programów rozwoju kapitaïu ludzkiego i spo-ïecznego oraz ksztaïtowanie postaw proinnowacyjnych spoïecznoĂci woje-wództwa i kultury innowacyjnoĂci;
– przyjÚcie wariantowego ujÚcia regionalnej strategii innowacji i priorytetów jej realizacji w zaleĝnoĂci od moĝliwoĂci finansowych jej wdraĝania.
Z kolei sïabymi stronami przygotowanych regionalnych strategii innowacji województwa mazowieckiego byïy nastÚpujÈce czynniki:
– brak dostatecznie okreĂlonych narzÚdzi wdraĝania tych strategii ze wzglÚdu na ich ogólne ujÚcie, w tym dotyczÈcych wspóïpracy poszcze-gólnych interesariuszy;
– nieuwzglÚdnienie kosztów przemian zwiÈzanych z realizacjÈ regionalnej strategii innowacji, których koszt realizacji jest na ogóï zbyt wysoki;
– zbyt duĝe oczekiwania na kapitaï zewnÚtrzny (w tym pomocowy) na sfi-nansowanie realizacji przyjÚtych dziaïañ;
– brak uczestnictwa w przygotowaniu strategii innowacji wszystkich intere-sariuszy, a zwïaszcza ze sfery nauki i biznesu;
– niedostateczne uspoïecznienie procesu przygotowania regionalnej strate-gii innowacji i jej przygotowanie gïównie w oparciu o ekspertów i admi-nistracjÚ województwa.
Podsumowanie
Z przeprowadzonych rozwaĝañ wynika m.in., ĝe:
1) przyjÚte cele i zadania w zakresie innowacyjnoĂci zawarte w analizowa-nych dokumentach strategiczanalizowa-nych województwa mazowieckiego stanowiÈ istotne wyzwanie, którego zrealizowanie moĝe zmieniÊ jego dotychcza-sowÈ strukturÚ spoïeczno-gospodarczÈ;
2) przyjÚte cele i zadania wynikajÈ z analizy SWOT dotyczÈcej badanego województwa i jego uwarunkowañ rozwojowych oraz z polityki innowa-cyjnej realizowanej w Unii Europejskiej, w tym w Polsce;
3) realizowanie dziaïañ zwiÈzanych z kapitaïem spoïecznym i innowacjami, zawartych w omawianej strategii, powinno przyczyniaÊ siÚ do zwiÚkszenia zaangaĝowania poszczególnych interesariuszy do wspóïpracy i ich kre-atywnoĂci w tworzeniu nowych rozwiÈzañ, gdyĝ obecnie jest ono niedo-stateczne;
4) tworzenie inteligentnych specjalizacji regionalnych sprzyja zarówno lep-szemu wykorzystaniu posiadanego potencjaïu wytwórczego i naukowo--badawczego, jak i jego rozwojowi na obszarze caïego województwa;
5) dÈĝenie do zrealizowania wszystkich zamierzeñ zawartych w omawianej strategii wymaga aktualizowania ich treĂci, a zwïaszcza dotyczÈcych instru-mentów jej wdraĝania oraz wspóïpracy biznesu, nauki i administracji;
Andrzej P. Wiatrak, Istota i uwarunkowania przygotowania i realizacji... 95
6) aktualizowanie regionalnych strategii innowacji zapewnia ciÈgïoĂÊ dziaïa-nia w zakresie innowacji w dostosowaniu do istniejÈcych warunków, ale teĝ tworzenia i funkcjonowania regionalnego systemu innowacji i regionu innowacji.
Bibliografia
Bogdanienko, J. (2010). Innowacje a spoïeczna odpowiedzialnoĂÊ przedsiÚbiorstw. W: A.H.bJasiñ-skib(red.), InnowacyjnoĂÊ polskiej gospodarki w okresie transformacji. Wybrane aspekty (277–312).
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Etzkowitz, H. i Leydesdorff, L. (2000). The dynamics of innovation: from National Systems and „Mode 2” to a Triple Helix of university-industry-government relations. Research Policy, 29(2), 109–123.
Jasiñski, A.H. i Wiatrak, A.P. (2010). Region jako podmiot ekonomiczny a regionalny system innowacji. W: A.H. Jasiñski (red.), InnowacyjnoĂÊ polskiej gospodarki w okresie transforma-cji. Wybrane aspekty. (80–101). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziaïu ZarzÈdzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Klepka, M. (2005). Raport z inwentaryzacji regionalnych Strategii Innowacji (RIS) w Polsce.
Warszawa: PARP.
Kochmañska, M. (2007). Regionalne strategie innowacyjne Ărodkiem rozwoju przedsiÚbiorczoĂci (na przykïadzie województwa maïopolskiego). Zeszyty Naukowe Wyĝszej Szkoïy Humanitas – ZarzÈdzanie, z. 2, 41–58.
Krawczyk-Sokoïowska, I. (2012). InnowacyjnoĂÊ przedsiÚbiorstw i jej regionalne uwarunkowania.
CzÚstochowa: Wydawnictwo Politechniki CzÚstochowskiej.
Nowakowska, A. (2007). Regionalne strategie innowacji w Polsce – pierwsze doĂwiadczenia ib oceny. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczeciñskiego, nr 453, seria: Ekonomiczne Problemy Usïug, nr 8, 203–210.
Plawgo, B., Klimczak, T., Czyĝ, P., Boguszewski, R. i Kowalczyk, A. (2013). Regionalne Systemy Innowacji w Polsce. Raport z badañ. Warszawa: PARP.
SWM. (2006). Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2020 roku (aktualizacja). Warszawa:
Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2008). Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza 2007–2015. Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2013) Strategia rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku. Innowacyjne Mazowsze.
Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
SWM. (2015). Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku. System wspierania oraz inteligentna specjalizacja regionu, Warszawa: Sejmik Województwa Mazowieckiego.
Sztando, A. (2010). Polityka intraregionalna – pojÚcie, podmioty, cele i instrumenty. W: R.bBrol (red.), Problemy rozwoju regionalnego. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocïawiu, 110, 184–194.
Tuziak, A. (2006). Innowacje a proces rozwoju regionalnego. W: A. Tuziak, B. Tuziak, D. Bobrecka-Jamro, W. JastrzÚbska (red.), InnowacyjnoĂÊ i rozwój. Zakres i formy aktywnoĂci innowacyjnej administracji publicznej Podkarpacia w procesie trwaïego rozwoju regionu (31–58). Rzeszów:
Wyd. Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Wiatrak, A.P. (2009). Polityka regionalna jako narzÚdzie kreowania przedsiÚbiorczoĂci w Polsce po akcesji do Unii Europejskiej. W: PrzedsiÚbiorczoĂÊ jako niewykorzystane ěródïo sukcesu polskiej gospodarki (61–76). Warszawa: PTE.
Szkoïa Gïówna Handlowa w Warszawie