Charakterystyka próby oraz wyniki badań współpracy sieciowej

Badania współpracy sieciowej oparto na badaniach regionu Małopolski, z których to wyników wyodrębniono podmioty deklarujące siedzibę swojej fir-my w Krakowie. W tym przypadku 121 podmiotów uczestniczących w badaniu wskazywało siedzibę firmy w Krakowie.

Wśród badanych respondentów prawie jedna trzecia były to osoby na naj-wyższym stanowisku w firmie, tj. piastowały funkcję prezesa. Jednocześnie

10 W badaniach przez biura podróży rozumiane były agencje turystyczne.

razem z osobami pełniącymi funkcję dyrektora (24%) reprezentowały kadrę zarządzającą badanymi firmami i stanowiły 56% całej próby badawczej. Tylko 17% respondentów to osoby na stanowisku specjalisty. Jednocześnie ponad po-łowa (54%) badanych osób to właściciele firm, którzy stanowili wcześniej wspomnianą kadrę zarządzającą badanych firm. Najliczniejsza grupa ankieto-wanych to osoby w przedziale wiekowym od 21 do 30 lat (34%), natomiast ko-lejne grupy były coraz mniej liczne wraz z rosnącym wiekiem badanych. Wśród respondentów z Krakowa nie było ani jednej osoby poniżej 20 roku życia, nato-miast częściej niż trzy osoby na cztery badane deklarowało wykształcenie wyż-sze (76%). Pozostałe osoby legitymizowały się wykształceniem średnim.

O przygotowaniu do prowadzenia działalności gospodarczej w branży turystycznej może świadczyć między innymi profil wykształcenia, gdzie najwięcej osób ukoń-czyło kierunki turystyczne (27%), natomiast ponad jedna czwarta kierunki ekono-miczne (26%). Co piąta pytana osoba deklarowała humanistyczny profil wykształ-cenia. Z punktu widzenia prowadzonej współpracy w branży turystycznej istotne znaczenie miał staż pracy w danej firmie. Najliczniejszą grupą respondentów były osoby posiadające staż w firmie między trzema a pięcioma latami (27%), na drugim miejscu pod względem liczebności były osoby deklarujące krótszy staż, tj. między jednym rokiem a dwoma latami (17%). Co piąta badana osoba wskazała na staż w firmie przekraczający 15 lat (tabela 2).

Tabela 2 Charakterystyka badanych osób oraz firm

Stanowisko respondenta Status respondenta Wiek respondenta

prezes 32% właściciel 54% 21-30 lat 34%

dyrektor 24% pracownik 46% 31-40 lat 27%

kierownik 27% 41-50 lat 21%

specjalista 17% 51-60 lat 15%

powyżej 60 lat 3%

Wykształcenie respondenta Profil wykształcenia Staż pracy w danej firmie

wyższe 76% turystyczne 27% poniżej 1 roku 8%

średnie 24% ekonomiczne 26% 1-2 lata 17%

techniczne 15% 3-5 lat 27%

prawne 2% 6-10 lat 15%

humanistyczne 20% 11-15 lat 13%

inne 10% powyżej 15 lat 20%

Współpraca sieciowa partnerów turystyki miejskiej… 67

cd. tabeli 2 Wielkość firmy Dominujący rodzaj

działalno-ści

Przynależność do organi-zacji turystycznej

do 9 osób 52% baza noclegowa 42% tak 31%

10-49 osób 38% baza gastronomiczna 21% nie 69%

50-249 osób 8% baza transportowa 7%

pow.250 osób 3% atrakcja turystyczna 4%

biuro podróży 10%

organizator turystyki 12%

inne 4%

Źródło: Na podstawie przeprowadzonych badań.

Z punktu widzenia interpretacji uzyskanych wyników istotna jest także struktura firm uczestniczących w badaniu ankietowym. Ponad połowa badanych przedsiębiorstw to mikroprzedsiębiorstwa, czyli zatrudniające poniżej dziesięciu osób (52%), natomiast na drugim miejscu pod względem liczebności występowały małe firmy liczące 38%. Łącznie sektor MSP stanowiło 97% badanych firm.

Z powodu analizy podmiotów w świetle ich współpracy z innymi podmio-tami istotny jest także dominujący rodzaj działalności badanych firm. W badanej próbie dominowały cztery grupy przedsiębiorstw, których udział był nie mniej-szy niż dziesięć procent, tj. baza noclegowa (42%), baza gastronomiczna (21%), organizatorzy turystyki (12%) oraz biura podróży (10%).Wśród badanych firm jedynie 31% badanych podmiotów deklarowało przynależność do organizacji turystycznej lub branżowej (tabela 2).

Przeprowadzone badania współpracy sieciowej pozwoliły na zobrazowanie relacji pomiędzy różnymi podmiotami działającymi na rynku turystycznym.

Z uwagi na fakt, że podmiotem badania były firmy turystyczne, nie uzyskano wzajemnych relacji między podmiotami świadczącymi różnego rodzaju świad-czenia dla tych firm. Ujęto to jednak w analizie, ponieważ stanowi to uzupełnie-nie analizy sieci współpracy w turystyce. W dalszej części pracy przedstawiono trzy mapy sieci wzajemnych relacji między podmiotami, gdzie pierwsza obrazu-je wzaobrazu-jemną współpracę wyłącznie między firmami turystycznymi Krakowa, druga współpracę w Krakowie poszerzoną o podmioty niebędące firmami tury-stycznymi, natomiast trzecia odnosi się do regionu Małopolski jako materiał porównawczy wzajemnych relacji między Krakowem, a całym regionem.

Wzajemne relacje między krakowskimi firmami turystycznymi wskazują na silne znaczenie w kreowaniu rozwoju turystyki organizatorów turystyki, którzy cechują się wysokim poziomem współpracy ze wszystkimi prawie grupami firm (z wyjątkiem prywatnych atrakcji turystycznych). Słaby natomiast poziom współpracy deklarowany jest przez przedsiębiorstwa gastronomiczne ze wszyst-kimi grupami przedsiębiorstw. Z tego typu podmiotami przedsiębiorstwa

trans-portowe oraz organizatorzy turystyki wskazywali na wysoki poziom współpracy.

Przedstawiciele krakowskiej bazy noclegowej deklarowali natomiast wysoki poziom współpracy z organizatorami turystyki oraz biurami podróży. Można spodziewać się, że są to dwie kluczowe grupy przedsiębiorstw zapewniających odpowiedni poziom obłożenia w tych obiektach noclegowych (rysunek 1).

Rys. 1. Mapa sieci współpracy pomiędzy firmami turystycznymi w Krakowie Źródło: Na podstawie badań własnych.

Analizując sieć powiązań między poszczególnymi podmiotami rynku tury-stycznego, obejmującymi zarówno wcześniej omówione firmy turystyczne, ale także inne podmioty z nimi współpracujące, można zaobserwować kilka istot-nych cech. Kluczowym partnerem w turystyce jest administracja publiczna, dla której wszystkie rodzaje badanych firm wskazywały na średnie powiązania z te-go typu jednostkami. Na drugim miejscu, jeśli chodzi o liczbę znaczących (śred-nich) powiązań z innymi podmiotami, znalazły się instytucje finansowe. Niemal wszystkie rodzaje firm turystycznych deklarowały średnie powiązania z tego typu instytucjami, jedynym wyjątkiem były przedsiębiorstwa transportowe, dla których charakter powiązań określono jako słaby. W dalszej kolejności pod

Współpraca sieciowa partnerów turystyki miejskiej… 69

względem liczby średnich relacji można wyróżnić uczelnie wyższe oraz organi-zacje turystyczne (obie grupy po cztery relacje średniego rodzaju). Z agencjami reklamowymi i public relations jedynie trzy rodzaje przedsiębiorstw prowadziło relacje o średnim charakterze, tj. przedsiębiorstwa bazy noclegowej, gastrono-micznej oraz organizatorzy turystyki. Najmniej relacji o średnim charakterze posiadały firmy doradcze i szkoleniowe, co w uwagi na fakt dominacji w próbie badawczej głównie mikro- i małych firm turystycznych może wydawać się uza-sadnione. Wśród wszystkich podmiotów współpracujących z firmami turystycz-nymi tylko w jedynym przypadku zanotowano silne relacje. Mianowicie jedynie uczelnie prowadziły takie relacje z firmami transportowymi (rysunek 2).

Rys. 2. Mapa sieci współpracy między podmiotami turystyki w Krakowie Źródło: Ibid.

Analizując natomiast relacje firm turystycznych z innymi podmiotami można stwierdzić, że przedsiębiorstwa bazy noclegowej deklarowały współpracę na średnim poziomie ze wszystkimi podmiotami, podczas gdy na przykład pry-watne atrakcje turystyczne deklarowały słabą współpracę z agencjami reklamo-wymi i public relations, a także firmami doradczymi i szkolenioreklamo-wymi oraz orga-nizacjami turystycznymi. Zarówno biura podróży, jak również organizatorzy turystyki wskazywali na słabą współpracę z uczelniami wyższymi (rysunek 2).

Dla uzupełnienia analiz współpracy partnerów turystyki miejskiej przepro-wadzono badanie współpracy sieciowej dla firm funkcjonujących w całym

re-gionie Małopolski, obejmując tym samym również Kraków. Z punktu widzenia relacji podmiotów niebędących firmami turystycznymi warto wskazać na kilka ważnym różnic obu badanych zjawisk. Po pierwsze zauważalne jest mniejsze oddziaływanie uczelni na środowisko gospodarcze tej branży, ponieważ z jednej strony na poziomie regionu nie ma silnej relacji uczelni z żadnym innym pod-miotem (a taka występowała w przypadku miasta Krakowa) – rysunek 3.

Rys. 3. Mapa sieci współpracy między podmiotami turystyki w Małopolsce Źródło: Na podstawie badań własnych.

Z drugiej strony, zmniejszyła się liczba relacji średniego poziomu z innymi firmami turystycznymi, natomiast rolę niejako lidera branży na poziomie regio-nu wydaje się stanowić administracja publiczna, która odwrotnie jak to było w przypadku uczelni – z jednej strony zwiększyła liczbę relacji średniego zna-czenia, z drugiej zanotowała dwie silne relacje. Wystąpiła również istotna zmia-na relacji z organizacjami turystycznymi, dla których zzmia-naczenie powiązań we-wnątrz sektorowych uległo osłabieniu w przypadku dwóch rodzajów firm – bazy noclegowej oraz biur podróży (rysunek 3).

Podsumowanie

Przeprowadzone badania wskazują na istotne zróżnicowanie między pod-miotami co do ich intensywności współpracy z innymi partnerami w zależności

Współpraca sieciowa partnerów turystyki miejskiej… 71

od zakresu świadczonych usług. Przyjęta w pracy metodyka badania w zakresie analiz sieci społecznych miała charakter pilotażowy. Wymaga ona również dal-szego rozwoju i pogłębionych analiz statystycznych w przyszłości. Tym nie mniej przedstawione wyniki badań empirycznej stanowią wartościowe źródło wiedzy dotyczącej coraz bardziej popularnego w kraju zagadnienia partnerstwa w turystyce.

NETWORK COOPERATION OF CITY TOURISM PARTNERS