W analizowanych przez nas SMS-ach często występują również wypowiedzi nieprzekazujące żadnej konkretnej treści, lecz będące prośbą, a nawet żądaniem nawiązania kontaktu z odbiorcą. I nieważ
ne, że często rozmowy młodych ludzi nie respektują reguł konwersa- cyjnych Gr ic e’a (1975: 85-101), tzn. pozostają w sprzeczności z maksy
m ą jakości, ilości, odniesienia i sposobu. Istotne jest to, że młodzież poszukuje kontaktu bądź poprzez używanie formuł nakłaniających, typu:
- Napisz koniecznie!
- Odezwij się wreszcie!
- Odpisz!
bądź poprzez wypowiedzi żartobliwe:
- Puść mi cichego!
- Komicznie napisz do mnie!
Autor ostatniego komunikatu podejmuje z odbiorcą grę językową.
Słowo komicznie pełni w tym przykładzie niemal podwójną funkcję:
performatywną7 - ewokuje konieczność podjęcia komunikacji (poprzez przekręconą wersję słowa koniecznie), oraz drugą - narzuca żartobli
wy charakter informacji.
7 Mamy świadomość, iż w funkcji performatywów występują czasowniki, ale przy
słówek komicznie traktujemy jako modulator wzmacniający intencję.
SMS-y coraz częściej zastępują rozmowy typu face to face. Można by się zastanawiać, czy czasem nie jest tak, że młodzi ludzie wolą za
mienić ryzykowne niekiedy kontakty twarzą w twarz na bezpieczniej
sze dialogi za pośrednictwem SMS-ów. Wydaje się również, że w rela
cjach uczniowskich nieważne jest, co się mówi, ważne, że się w ogóle mówi, stąd prośby:
- Powiedz coś jeszcze.
- Rzuć jakieś słówko!
— Truknij cokolwiek!
— Cokolwiek napisz, ale napisz!!!
W tych przypadkach najistotniejsza jest funkcja fatyczna SMS-ów.
Podsumowanie
Z całą pewnością komunikacja uczniowska prowadzona za pomocą SMS-ów jest komunikacją zarówno ekspresywną, jak i pełną ekspre
sji. Służy ona bowiem przede wszystkim wyrażaniu myśli, uczuć, prze
żyć, których doświadczają rozmówcy, zwłaszcza za pomocą najbardziej chyba ekspresy wnych środków wyrazu, jakimi są humor i wulgarność.
Uderza tu zwłaszcza wulgaryzacja wypowiedzi, która wydaje się stanowić ich nieodłączną część i wręcz usprawniać porozumiewanie się. Epatowanie wulgaryzmami, dosadnymi wyrażeniami i obscenicz
nymi dwuznacznościami jest charakterystyczną cechą analizowanych SMS-ów. Ich natężenie jest szczególnie duże, być może dlatego, że nie działa tu cenzura ze strony dorosłych.
R ó w n ie ż h u m o r i dow cip s ą a tr y b u ta m i ucznio w sk ich SMS-ów.
Ś w iad czą one o tym , iż nie przekaz inform acji jest tu najw ażniejszy, ale rozryw ka i zabaw a. Być może m łodzi ludzie przejęli z k o m u n ik a cji radiow ej i telew izyjnej podobny sposób k s z ta łto w a n ia w łasnego przekazu, starając się w iązać inform ację z rozrywką, czyli przek ształ
cać wiadomość w tzw. infotainment8 (Krzysztofek, 1997; M ajkow ska, Satkiewicz, 19 9 9 :1 8 7 ).
8 Infotainment oznacza łączenie, krzyżowanie informacji z rozrywką (od angielskich słów information ‘informacja’ oraz entertainment ‘rozrywka’). W przypadku tej formy
Istotną funkcją młodzieżowych SMS-ów jest też nawiązanie i pod
trzymanie kontaktu z rówieśnikami, a zatem przełamanie własnej izolacji i samotności w sposób prosty, nie wymagający dużego wysił
ku - wystarczy tylko puścić „cichego”.
Literatura
BoltonR., 2000: Bariery na drodze komunikacji. W: StewartJ., red.: Mosty zamiast murów.
O komunikowaniu się między ludźmi. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Boniecka B., 1988: Łamigłówki dla uczniów i nauczycieli. „Poradnik Językowy”, 2.
Bu t t le rD., 2001: Polski dowcip językowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ch l e b d aW., 2001: Wstęp „Polski dowcip językowy” po latach. W: ButtlerD.: Polski dow
cip językowy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Go r d o nT., 1994: Wychowanie bez porażek. Rozwiązywanie konfliktów między rodzicami a dziećmi. Warszawa: PAX.
Gr ic e H.P., 1975: Logika a konwersacja. Tłum. J. Wa js z c z u k. „Przegląd Humanistycz
ny”, 6.
Gr y b o s io w a A ., 1994: Demokratyzacja i nobilitacja języka po drugiej wojnie światowej.
W: Ga j d aS., Ad a m is z y nZ., red.: Przemiany współczesnej polszczyzny. Opole: Wydaw
nictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Gr y b o s io w aA., 1998: Liberalizacja społecznej oceny wulgaryzmów. W: Ga jd a S ., Sob eczk o
H.I., red.: Człowiek - dzieło - sacrum. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opol
skiego.
Ka c z m a r e kL., Sk u b a l a n k aT., Gr a b ia s S ., 1994: Słownik gwary studenckiej. Lublin: Wy
dawnictwo U M C S .
Ka liszR., 1993: Pragmatyka językowa. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Kar w a t o w sk aM., 1999: O pewnych wyznacznikach strukturalnych i pojęciowych współ
czesnej gwary uczniowskiej. W: Sta sze w sk aZ., red.: Miasto-teren koegzystencji po
koleń. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Ka r w a t o w sk aM., [w druku]: H i! Co tam ? H i! Popotam!, czyli o SMS-ach jako nowej for
mie komunikacji.
Ko w a lik o w aJ., 2000: Wulgaryzmy we współczesnejpolszczyźnie. W: SzpilaG., red.: Język trzeciego tysiąclecia. Kraków: Krakowskie Towarzystwo Popularyzowania Wiedzy o Komunikacji Językowej Tertium.
Kr z y s z t o f e k K ., 1999: Infotainment. Dziennikarstwo w świetle przemysłów informacyj
nych. Warszawa.
Lo e w eI., 1997: Reklama zaprasza do gry, czyli czym, jak i o co gra się w tekście reklamo
wym. W: Ję d r z e jk oE., Ży d e k-Be d n a r c z u kU., red.: Gry w języku, literaturze i kultu
rze. Warszawa: Wydawnictwo „Energeia”.
przekazu ważniejsze niż rzetelność czy kompletność wiadomości staje się rozbawienie odbiorcy, sprawienie mu przyjemności.
Ma jk o w s k aG., Sa t k ie w ic zH., 1999: Język w mediach.W: Pis a b e kW., red.: Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci.Warszawa: Ośrodek Badań Prasoznawczych Uniwersytet Jagielloński.
Ożdży ń sk iG., 1997: Odgadywanie dziecięcych zagadek przez dorosłych w programie tele
wizyjnym „Do trzech razy sztuka".W: Rit t e lT., Ożd żyń sk iJ., red.: Dyskurs edukacyj
ny.Kraków: Oficyna Wydawnicza „Edukacja”.
Ożóg K., 2001: Polszczyzna przełomu XX i X X I wieku. Wybrane zagadnienia.Rzeszów:
Wydawnictwo „Otwarty Rozdział”.
OżógK, Se r a finW., 1999: Demokratyzacja języka. Ewolucja polskiej grzeczności naprzy- kładzie badań mieszkańców Krakowa i Rzeszowa.W: St a sze w sk a Z ., red.: Miasto - teren koegzystencji pokoleń.Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sł a w iń s k iJ., red., 1988: Słownik terminów literackich.Wrocław: Ossolineum.
StewartJ., red., 2000: Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi.
Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Ur b a ń c zy kS., red., 1994: Encyklopedia języka polskiego.Wrocław: Ossolineum.
Wa r c h a l aJ., 1991: Dialog potoczny a tekst.Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ślą
skiego.
Wie r z b ic k aA., 1983: Genry mowy.W : Do b r zy ń sk aT., Ja n u sE., red.: Tekst i zdanie. Zbiór studiów.Wrocław: Ossolineum.
Wilm o tW.W., 2000: Transakcyjna natura spostrzegania osoby.W: StewartJ., red.: Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi.Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
W iśn ie w s k a H., 1997/1998: Czy umiemy być dowcipni?„Język Polski w Szkole dla klas
iv -v iir\ 5.
Zg ó łk o w aH., 2001: Agresja językowa jako narzędzie kształtujące tożsamość pokolenio
wą.W: Bra lc zykJ., Mo s io ł e k-Kł o s iń s k a K ., red.: Zmiany w publicznych zwyczajach językowych.Warszawa: Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN.
Małgorzata Karwatowska, Jolanta Szpyra-Kozłowska
Humour and profanity in the pupils’ SMSs
S u m m a r y
On the basis of 800 hundred SMSs written and received by secondary school pupils the paper presents and discusses their two most characteristic properties: the presen
ce of numerous jokes and other humorous elements coupled with a large number of obscenities and the use of vulgar language. The authors argue that these two aspects of young people’s communication via SMSs stem from their desire to distance them
selves from the adult world, to be maximally expressive, original and socially attrac
tive.
Małgorzata Karwatowska, Jolanta Szpyra-Kozłowska
Humour et vulgarite — les traits caracteristiques des conversations des eleves menees au moyen des SMS
R e s u m e
A la base de 800 SMS ecrits par des lyceens, l’article present et analyse leur deux traits les plus typiques : la presence des blagues et d’autres elements humoristiques comme des vulgarites et un langage grossier. Les auteurs demontrent que ces deux aspects de la communication des jeunes ä l’aide des SMS resultent de leur besoin de garder une distance envers le monde des adultes, de l’envie de manifester une expres
sion maximale et d’etre originel et aussi attractif socialement.