D efinicje ważniejszych pojęć

A w a r ia t e c h n ic z n a1 - to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych po­ wodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości, w wyniku którego nastą­ piło zagrożenie życia i zdrowia ludzi, ich niezbędnego zaopatrzenia lub mienia.

A k c ja r a t o w n i c z a2 - to zorganizow ane działania podejm ow ane przez specjali­ styczne służby i form acje, działające pod je d n o lity m kierow nictwem przy w spółdzia­ łaniu różnych o rg a n ó w i instytucji podczas katastro f naturalnych i a w arii technicznych, których skutki zagrażają życiu i zdrowiu dużej liczby ludzi lub m ienia w znacznych roz­ m iarach. W ram ach akcji ratowniczych policja realizuje zadania w zakresie: a la rm o ­ w an ia i ostrzegania, czynności procesowych, działań ratowniczych, porządkowych, które m ają na celu ratow anie ludzi zagrożonych lub poszkodowanych, ratow anie i ochronę mienia, ochronę bezpieczeństwa i porządku publicznego, usuwanie znisz­ czeń powstałych w wyniku zdarzenia i likw idację bezpośrednich skutków.

C e n t r u m 3 (łac. z g r . kentron - środek koła) - ośrodek, punkt, miejsce, w którym się coś koncentruje, np. jakaś działalność.

C e n t r u m ( o ś r o d e k ) d o w o d z e n ia - miejsce (rejon, obiekt) w ydzielone na sta­ nowisku dowodzenia, z którego funkcje dow odzenia spełnia osobiście dow ódca wraz z kierowniczym i osobam i funkcyjnym i dowództwa.

1 U sta w a z d nia 18 kw ie tn ia 2 0 0 2 r. o sta n ie klęski żyw io łow ej, Dz.U. nr 62, poz. 558.

2 W . Pływaczewski, G. Kędzierska, Leksykon p o licyjn y, Wyższa Szkoła Policji, Szczytno 2 0 0 1 , s. 14. 3 W . Kopaliński, S łow n ik w y ra z ó w obcych i z w ro tó w obcojęzycznych z a lm a n a c h e m , W a rs z a w a 2 0 0 0 , s. 90.

C o m m a n d - dowodzenie; w edług pog lą dó w NATO to proces, w ram ach którego dow ódca zmusza podwładnych do działania zgodnie ze swoją w olą i zam iaram i. O bejm uje on w ładzę i odpow iedzialność za użycie podległych mu sił i środków do w y­ konania zadania.

C o n t r o l - kierowanie, zarządzanie, kontrola, w edług pog lą dó w NATO jest to proces, którym dowódca, w spo m a ga ny przez swój sztab, organizuje, koordynuje i kie­ ruje d zia łan ia m i podległych mu sił przez użycie standardow ych p rocedur działania i wszelkich dostępnych środków przekazywania inform acji.

C 3 - C om m and C ontrol and C om unication System; zintegrow any system dowo­ dzenia, kierowania i łączności w edług pog lą dó w NATO obejm ujący: doktrynę, pro­ cesy, s tru k tu ry organizacyjne, stany osobowe, sprzęt i łączność. Zapew nia on do­ w ódcom wszystkich szczebli te rm ino w e i w ystarczające dane do: planow ania działań, kierowania nimi, ich koordynację i nadzorowanie.

D e c y z ja4 (łac. decisio) - postanowienie, rozstrzygnięcie, uchwała; w sensie psy­ chologicznym je s t to czyn wewnętrzny, będący w olnym w yborem jed ne go z możliwych zachowań przyszłych p od m iotów - za stanaw iającego się, co robić, a czego nie robić; w sensie teorii organizacji decyzji je s t swego rodzaju przetw arzaniem danych, czyli in­ form acji.

D e c y z ja d o w ó d c y - akt w oli dowódcy, określający w ybrany z wielu jeden w arian t sposobu przygotowania i przeprowadzenia walki z zagrożeniami, zgodnie z koncepcją przełożonego i zapewniający wykonanie zadań przy ja k najmniejszych stratach włas­ nych. Decyzja dowódcy może dotyczyć zorganizowanego działania pododdziału na cały okres wykonania zadania lub tylko pewnych jego fragm entów , może też ulegać zmianie pod wpływ em nowych inform acji. Decyzja dowódcy powinna opierać się na wyborze w a­ riantu optym alnego. Dowódca podejmuje decyzję osobiście i w zależności od szczebla dowodzenia z maksymalnym wykorzystaniem wiedzy, doświadczenia i twórczej pracy funkcyjnych grup reagowania kryzysowego, a niekiedy i podległych dowódców.

D o w o d z e n ie - to całokształt celowej działalności dow ódcy i jeg o o rg a n ó w do­ wodzenia realizowanej w ram ach określonego systemu dowodzenia, zapewniającej wysoką gotow ość i właściwe przygotow anie zasobów (ludzkich, rzeczowych i fin a n ­ sowych) do najlepszego osiągnięcia celów w alki z zagrożeniam i oraz kierowanie pod­ ległymi jed no stka m i rato w nictw a w czasie jej prowadzenia. Dowodzenie je s t szcze­ gólnym rodzajem kierowania ze względu na s trukturę organizacyjną jednostek biorących udział w akcji ratowniczej oraz specyfikę realizowanych przez nie zadań, zwłaszcza w czasie pokoju, kryzysu i działań wojennych.

D o w ó d c a - strażak, policjant, żołnierz (oficer, chorąży, podoficer) stojący na czele pododdziału, oddziału, przełożony. Każdy dow ódca ma prawo rozkazywania podle­ głym stanom osobowym, kieruje ich służbą i je s t o dpow iedzialny za ich czynności służ­ bowe, ma upraw nienia służbowe i dyscyplinarne um ożliw iające spraw ow anie je d n o ­ osobowego dowodzenia.

D o w ó d z t w o - zespół osób funkcyjnych i komórek organizacyjnych, przy pom ocy których dow ódca dowodzi podległym i jednostkam i.

D y ż u r n y o p e r a c y jn y - je s t to osoba funkcyjna w yznaczona do pełnienia dyżurnej służby operacyjnej. Podlega on dowódcy, a podczas jeg o nieobecności jeg o zastępcy.

D yżurnem u operacyjnem u podlegają dyżurni poszczególnych komórek funkcjonal­ nych stanowiska dowodzenia (jeśli są wyznaczeni), a dyżurnem u stanowiska dowo­ dzenia (głównego) podlegają ponadto dyżurni operacyjni pozostałych stanow isk do­ wodzenia organizow anych na danym szczeblu dowodzenia.

D z ia ła n ia z o r g a n iz o w a n e - są to działania zm ierzające do określonego celu, charakteryzujące się zachow aniem odpow iedniej kolejności e tapów działania oraz konsekwentnym zastosow aniem się do zasad realizacji każdego z nich. W prakseo­ logii działanie zorganizow ane uważane jest za uniw ersalną zasadę spraw nego dzia­ łania. Podstawowe trz y etapy działań zorganizowanych obejm ują: 1) przygotow anie (preparację działań); 2) wykonanie; 3) kontrolę.

D z ie n n ik d z ia ła ń s i ł r e a g o w a n ia k r y z y s o w e g o - jeden z dokum entów spra- w ozdawczo-inform acyjnych, w którym zapisywane są w sposób chronologiczny naj­ ważniejsze w ydarzenia zw iązane z przygotow aniem i prowadzeniem działań. Na sta­ nowisku dow odzenia dziennik ten prow adzony jest przez dyżurnego operacyjnego oraz wyznaczonych osób poszczególnych komórek funkcjonalnych stanowiska dowo­ dzenia.

D z ia ła n ia r a t o w n ic z e5 - to każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, m ienia lub środowiska, a także likw idacja przyczyn pow stania pożaru, w y­ stąpienia klęski żywiołowej lub innego m iejscowego zagrożenia.

E k o n o m ia s i ł6 - polega na racjonalnym wykorzystaniu sił i środków w alki w okre­ ślonym miejscu i czasie, w edług zadań, obiektów i kierunków działań.

F u n k c ja7 (łac. fu ncitio = czynność) - 1. Czynność, działanie, zadanie, obowiązek, stanowisko. 2. Relacja (stosunek) zachodząca pom iędzy elem entam i jednego zbioru a elem entam i drugiego zbioru.

F u n k c y jn y8 - pełniący jakąś funkcję, o dp ow ia d a ją cy ja k im ś potrzebom .

F u n k c je d o w o d z e n ia - kompleks zadań i przedsięwzięć zakładanych lub rzeczy­ wistych, realizowanych w ram ach dowodzenia. Do zasadniczych funkcji dowodzenia zaliczane są: planowanie, organizow anie, m otyw ow anie (rozkazodawstwo) i kontrola. N a to m ia s t do funkcji uzupełniających zalicza się: decydowanie, koordynow anie i in­ form ow anie.

G r a f ic z n y d o k u m e n t d o w o d z e n ia - rozkazy, zarządzenia, m eldunki, spraw o­ zdania i inne dokum enty sporządzane na m apie to pograficznej lub podkładowej, folii lub kalce w fo rm ie schem atu, szkicu, grafiku, wykresu lub tabeli.

K o m e n d a n t (łac. c o m m en do = polecam) - zw ierzchnik niektórych instytucji w oj­ skowych, naczelnik jakiejś placówki.

K o m e n d a n t s t a n o w is k a d o w o d z e n ia - je s t to o ficer odpow iedzialny za ochronę, obronę i maskowanie stanowiska dowodzenia, utrzym anie ustalonego po­ rządku i organizację regulacji ruchu w rejonie rozmieszczenia stanowiska dowodzenia oraz za term inow e urządzenie miejsc pracy i odpoczynku obsady danego stanowiska. Kieruje on realizacją wszystkich przedsięwzięć związanych z rozwijaniem , zwijaniem i przemieszczaniem stanowiska dowodzenia.

5 U staw a z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciw pożarowej. 6 P odręcznik elew a, o p ra c o w a n ie z b io ro w e CSOPL, Koszalin 199 8 , s. 7. 7 Ib id e m , s. 183.

K o m ó r k a o r g a n iz a c y jn a - zespół lub grupa osób dow ództw a realizujących wspólnie dane zadania, spełniająca określone funkcje.

K o n c e p c ja9 - pomysł, projekt, obm yślony plan działania.

K o n t r o la - może być rozp atryw an a jako jed na z funkcji kierowania (dowodzenia) lub jako jed na z faz czynności kierowniczych. Istota kontroli polega na: ustaleniu stanu rzeczywistego, to je s t warunków, sposobów, w yników lub stopnia realizacji postaw io­ nych zadań; porów naniu stanu rzeczywistego z obow iązującym i wyznaczeniam i (ce­ lami) określonym i w zadaniu (planie); w ykryciu przyczyn niezgodności stanu rzeczy­ w istego z w yznaczeniam i; wskazaniu drogi do osiągnięcia sprawności i skuteczności działania poprzez: określenie sposobu usunięcia stwierdzonych niezgodności i niedo­ ciągnięć, ustalenie niezbędnych zm ian w przebiegu procesu realizacji zadania lub korekty zadań, wskazanie pozytywnych środków, czynności lub w yników działania, w pływ ających na realizację zadania. Kontrola może być realizowana w fo rm ie bezpo­ średniej lub pośredniej.

K o o r d y n a c ja1 0 (łac. co ordinatio) - uporządkowane w spółdziałanie elem entów pewnej całości, zharm onizow anie, uzgodnienie w zajem nego działania.

K lę s k a ż y w io ło w a11 - katastrofa naturalna lub awaria techniczna, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mienia w wielkich rozmiarach albo środo­ wisku na znacznych obszarach, a pom oc i ochrona m ogą być skutecznie podjęte tylko z zastosowaniem nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i form acji działających pod jed no litym kierownictwem.

K a t a s t r o f a n a t u r a l n a1 2 - to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szcze­ gólności w yła d ow an ia atmosferyczne, w strząsy sejsmiczne, silne w iatry, intensywne o pa dy atmosferyczne, d łu g o trw a łe w ystępow anie ekstrem alnych tem peratur, osu­ wiska ziemi, pożary, susze, powodzie, zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz je ­ ziorach i zbiornikach wodnych, masowe w ystępow anie szkodników, chorób roślin lub zw ierząt albo chorób zakaźnych ludzi albo też działanie innego żywiołu.

K a t a s t r o f a13 - w ydarzenie zakłócające zwłaszcza w sposób nagły i groźny ruch lądowy, sprow adzające konkretne, rozległe i dotkliwe skutki obejm ujące większą liczbę ludzi lub m ienie w znacznych rozm iarach oraz niosące za sobą zagrożenie bezpie­ czeństwa powszechnego.

K r y t e r iu m w y b o r u - wskaźnik, miernik, m iara oceny1 4, w yróżnik brany pod uwagę przy wyborze, hierarchizacji, ocenianiu, szacowaniu, podejm ow aniu decyzji, narzucony lub dow olnie przyjęty przez dokonującego wybór.

K r y z y s1 5 - oznacza m om ent decydujący, rozstrzygający o czymś, punkt zw rotny w danym procesie. Szczególnym przypadkiem kryzysu będzie więc niebezpieczne zdarzenie, gdzie wskutek wyzwolenia się dużych niebezpiecznych sił pow stają s tra ty ludzkie i m aterialne. Kryzys oznacza też sytuację zaistniałą w wyniku klęski żywio­ łowej, katastrofy technicznej lub wojny. Stan kryzysu nie oznacza koniecznie w p ro w a ­

9

10

11

12

13

14

dzenia ustawowych stanów nadzwyczajnych (stanu klęski żywiołowej, w yjątkow ego i wojny).

K ie r o w a n ie1 6 - to proces planow ania, organizow ania, przewodzenia i kontrolo­ w an ia pracy członków organizacji oraz w ykorzystania wszelkich dostępnych zasobów do osiągnięcia jej celów.

K r a jo w y s y s te m r a t o w n ic z o - g a ś n ic z y1 7 - je s t integ ra ln ą częścią o rg a n i­ zacji bezpieczeństwa w ew nętrznego państwa, obejm ującą, w celu ratow ania życia, zdrowia, m ienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznaw anie i zwalczanie po­ żarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten skupia je d ­ nostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz pod­ mioty, które dobrow olnie w drodze um ow y cyw ilnopraw nej zgodziły się w spółdziałać w akcjach ratowniczych.

L u z o w a n ie1 8 - to dzia łalno ść p o d o d d z ia łó w zm ie rza ją ca do przejęcia p ro w a ­ dzenia działań przez je d n e p o d o d d z ia ły od innych. Do luzow ania dochodzi wtedy, gdy p o d o d d z ia ły nie są w stanie ko ntyn uo w ać sw ojego zadania, potrzebne są do działań w innym rejonie, zakończyły swoje za da nie lub nie są p rzyd atn e do reali­ zacji nowego.

Ł ą c z n o ś ć1 9 - zespół przedsięwzięć organizacyjno-technicznych, realizowanych w celu w ym ia ny inform a cji między dow ódcam i i sztabam i w w arunkach garnizono­ wych, podczas ćwiczeń, a przede wszystkim podczas w alki z zagrożeniam i. Łączność je s t podstaw ow ym środkiem zapew niającym dowodzenie zespołam i reagow ania kry­ zysowego i kierowanie środkam i walki.

Ł ą c z n ik - osoba wyznaczona do w ykonania określonych zadań lub naw iązania łączności z wyższym dow ództw em oraz dow ód ztw am i wojsk w spółdziałających i pod­

ległych. Łącznikowi zwykle wydziela się ruchom e środki dowodzenia.

M a p a - je s t jednym z podstaw owych dokum entów dowódcy, na podstaw ie któ­ rego analizuje otrzym ane zadanie, prowadzi kalkulacje zamierzeń, ocenia położenie, podejm uje decyzję, staw ia zadania podw ładnym , organizuje w spółdziałanie, wska­ zuje główne kierunki działania, melduje przełożonem u o realizacji o trzym anego za­ dania, orientuje się w terenie itp.

M a n e w r p o d o d d z ia ła m i - to zorganizow ane przemieszczanie się w rejonie przed w alką z za grożeniam i oraz w jej trakcie.

M a r s z2 0 - to ruch pododdziałów po drogach i na przełaj w kolumnach m arszo­ wych do wyznaczonych rejonów lub rubieży.

M e n e d ż e r (ang. m a n a g e r kierownik, dyrektor, zarządca)21 - to człowiek, którego w ładza wynika z form alnych cech sytuacji, w jakiej się znajduje, np. zajm uje w nim sta­ nowisko dyrektora. M enedżer w ydaje decyzje i polecenia, kontroluje efekty ich wyko­ nywania oraz zapewnia środki na realizację.

16

17

18

19

20

21

M ie js c o w e z a g r o ż e n ie2 2 - to inne niż pożar i klęska żyw iołow a zdarzenie w yni­ kające z rozwoju cyw ilizacyjnego i naturalnych p ra w przyrody (katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne), stanow iące zagrożenie dla życia, zdrowia, m ienia lub środo­ wiska.

N a d z w y c z a jn e z a g r o ż e n ie2 3 - je s t zjaw iskiem lub w yda rze nie m , które za­ graża zdrow iu, życiu ludzi, środow isku oraz m ieniu w sposób masowy, na znacznym obszarze, w y w o łu ją c rozległe s tra ty sa n ita rn e i m ate ria lne . Termin zagrożeń nad­ zwyczajnych (poważnych) p o w s ta ł jako a lte rn a ty w a dla działań na m ałą skalę. N a ­ leży przyjąć, że zagrożeniem nadzw yczajnym je s t każde nieoczekiwane w ydarzenie lub sytuacja, które n arasta nagle, je s t niebezpieczne dla życia i m ienia oraz w y­ m aga n a tych m ia sto w e g o p rze ciw d zia łan ia przy użyciu będących w dyspozycji sił i środków.

O c h r o n a i o b r o n a s t a n o w is k a d o w o d z e n ia - to zespół przedsięwzięć m ają­ cych na celu zapewnienie ciągłego i bezkolizyjnego funkcjonow ania stanow isk dowo­ dzenia poprzez niedopuszczenie do przenikania w rejon stanowiska dowodzenia osób nieuprawnionych, g rup dywersyjno-rozpoznawczych przeciwnika oraz organizację obrony przed napadem przeciwnika pow ietrznego i naziemnego.

O d p r a w a s łu ż b o w a - zebranie pracow ników zwoływ ane w celu przekazania pewnych inform a cji lub rozkazów, w ydania zarządzeń, w ysłuchania ich sprawozdań lub bezpośredniego om ów ienia ważnych spraw. O d p ra w ę prowadzi dow ódca (szef), który ją zarządził, lub wyznaczona przez niego osoba. Może przyjąć fo rm ę inform o ­ w an ia operacyjnego, o d p ra w y koordynacyjnej i o d p ra w y decyzyjnej.

O d p r a w a d e c y z y jn a - fo rm a „o d p ra w y służbowej", w której uczestniczą sze­ fow ie (kierownicy) komórek organizacyjnych (funkcjonalnych), organizow ana w celu przedstaw ienia dow ódcy możliwych w a ria n tó w działania w ra z z uzasadnieniem pod­ jęcia przez dowódcę decyzji i na jej podstaw ie sform ułow anie zam iaru. Efekt końcowy o d p ra w y decyzyjnej stanow i podstaw ę do o pracow ania planu w alki z zagrożeniam i. O d p ra w ę decyzyjną prowadzi dowódca.

O d p r a w a k o o r d y n a c y jn a - fo rm a „o d p ra w y służbowej", w której uczestniczą szefowie (kierownicy) komórek organizacyjnych (funkcjonalnych), organizow ana w za­ leżności od potrzeb, dla om ów ienia ważnego problem u, np. zm iana sytuacji, w p ro w a ­ dzenie w nowe zadanie itp. Prowadzi ją szef sztabu.

O b s e r w a c ja - je s t podstaw ow ym i powszechnie stosowanym sposobem pro­ w adzenia rozpoznania, a także nieodzownym elem entem każdego działania je d n o ­ stek ra to w n ic tw a2 4. Jest to zorganizowane, ciągłe, uważne i systematyczne śledzenie położenia zagrożeń w określonym terenie (pasie, sektorze, kierunku, rejonie) w celu zdobyw ania aktualnych w iadom ości i natychm iastow ego inform o w an ia dow ódców i sztabów. O rganizuje się ją i prowadzi we wszystkich rodzajach działań ratowniczych, niezależnie od w arun ków atmosferycznych, p ory roku i doby. Prowadzą ją dowódcy, strażacy - obserwatorzy, a także cały stan osobow y pododdziału biorącego udział w w alce z zagrożeniem .

22

23

O r g a n d o w o d z e n ia - to w yodrębniony pod w zględem strukturaln ym i funkcjo­ nalnym zespół o charakterze dowódczo-sztabowym pow ołany do przygotow ania i za­ bezpieczenia realizacji decyzji dowódcy.

O r g a n iz a c ja2 5 (łac. organisatio) - 1. G rupa ludzi mających w spólny plan, pro­ gram , zadania, instytucja społeczna, p artyjna itp. 2. Sposób zorganizow ania czegoś, form a, system; organizow anie, urządzanie czegoś. 3) Struktura, budow a (substancji, organizm u).

O r g a n iz a c ja w s p ó ł d z i a ł a n i a - je s t to koordynacja działań jednostek rato w ni­ ctw a w rejonie klęski żywiołowej. Jest to także zsynchronizowanie w ykonyw ania ko­ lejnych zadań w ścisłym pow iązaniu z m ożliwym i w a ria n ta m i rozwoju sytuacji kryzy­ sowej.

O r g a n iz o w a ć2 6 (łac. organizo = kształtuję, tworzę) - urządzać, zakładać, układać w pewne formy, w prow a dza ć do czegoś plan, ład.

O r g a n iz o w a n ie - funkcja dowodzenia polegająca na celowym doborze i łączeniu składników rzeczowo-czasowo-przestrzennych w zorganizow aną całość oraz p od trzy­ m aniu ich funkcjonow ania w czasie realizacji celu działania. Inaczej mówiąc, funkcja organizow ania polega na tw orzeniu struktury, która ma być przedm iotem kierowania poprzez doprowadzenie w yników planow ania do wykonawców.

O c h r o n a p r z e c iw p o ż a r o w a2 7 - polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, m ienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez zapobieganie pow staw aniu i rozprze­ strzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego m iejscowego zagrożenia, zapew ­ nienie sił i środków do zw alczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, prowadzenie działań ratowniczych.

O b r o n a p r z e c iw c h e m ic z n a - to zespół przedsięwzięć mających na celu mak­ sym alne osłabienie skutków rażącego działania broni jądrow ej, chemicznej i biolo­ gicznej oraz środków prom ieniotwórczych i toksycznych środków przemysłowych. O bejm uje: w ykryw anie uderzeń bronią ją d ro w ą i chemiczną, m on itorow anie (rozpo­ znanie) skażeń, ostrzeganie o zagrożeniu i a la rm o w a nie o skażeniu, udział w przed­ sięwzięciach ratunkowo-ewakuacyjnych, kontrolę radiologiczną i chemiczną, w ykorzy­ stanie indyw idualnych i zbiorowych środków ochrony oraz wykorzystanie właściwości ochronnych terenu i jeg o in fra s tru k tu ry oraz likwidację skażeń.

P r o g r a m k r y z y s o w y - je s t szczegółowym a lg orytm em postępow ania w sytua­ cjach w ym agających w yjątkow ej staranności i uwagi, w tym deficytu czasu i infor­ macji, w zakresie sprostania szczególnym problem om lub dla osiągnięcia określonych celów. Program musi mieć zabezpieczenie personalne, koncepcyjne, prawne, m ate ria ­ łow e i finansowe).

P io n f u n k c jo n a ln y - organ lub grupa o rg a n ó w dowodzenia, w ystępująca na róż­ nych szczeblach dowodzenia niezwiązanych ze sobą stosunkiem podległości, lecz je ­ dynie charakterem wykonywanych zadań, realizowanych funkcji, np. pion operacyjny, logistyczny, w ychow aw czy itp.

25 W . Kopaliński, S łow n ik w y ra z ó w obcych..., op. cit., s. 3 64 . 26 E. Sobol, S łow n ik ję z y k a polskiego..., op. cit., s. 614.

P la n (łac. p la n u s ) - zam ysł, projekt, za m iar, p ro g ra m , p o rz ą d e k za da ń itp .2 8, czyli e fekt procesu p la n o w a n ia w fo rm ie ko nstrukcji m yślowej, g ra fic z n e j lub pi­ sem nej z a w ie ra ją c e j zw ykle o kre ślo ny sposób o s ią g n ię c ia celu d z ia ła n ia z o rg a n i­ zow anego.

P la n o w a n ie - jest je d n ą z funkcji dowodzenia, opiera się na w nikliw ej ocenie po­ łożenia. Planowanie polega na przew idywaniu układu rzeczowo-czasowo-przestrzen-

nego przyszłych działań oraz fo rm u ło w a n iu do tego układu odpow iednich celów. Celem planow ania je s t racjonalizacja działań zorganizowanych przez opracow anie planu głów nego i planów a lternatyw nych lub cząstkowych z różnym stopniem szcze­ gółowości.

P o b u d z a n ie ( m o t y w o w a n ie ) - jed na z funkcji kierowania (dowodzenia), której istota polega na stw arzaniu w arun ków i skłanianiu podwładnych do realizacji posta­ wionych zadań oraz ich spraw nego funkcjonowania.

P o d ję c ie ( p o w z ię c ie ) d e c y z ji - akt w oli dow ódcy (decydenta), polegający na w y­ borze określonego sposobu (w ariantu) rozw iązania danego zagadnienia (problemu).

P r o c e d u r a2 9 (łac. p ro c e d e o = postępuję naprzód) - u n o rm o w a n y przepisam i, zw yczajam i sposób prow adzenia, z a ła tw ia n ia jakie jś spraw y; tok, try b , przebieg