Diagnoza jako zebranie i prezentacja danych niezbędnych do przygotowania wniosku o dofinansowanie. dofinansowanie

2. diagnoza jako element procesu podejmowania decyzji o działaniach, 3. diagnoza jako proces naboru uczniów do działań w programie.

Pierwszy poziom występuje głównie - choć nie tylko - w projektach obejmujących więcej niż jedną szkołę. Poziomy drugi i trzeci częściowo się mieszają, zwłaszcza, jeżeli projekt był od początku przygotowywany w jednej szkole dla konkretnych uczniów.

5.4.1. Diagnoza jako zebranie i prezentacja danych niezbędnych do przygotowania wniosku o dofinansowanie.

Dokumentacja projektów składała się z kilku komponentów. Najistotniejszym w rankingu respondentów wydaje się być diagnoza potrzeb uczniów/szkoły. Dla trzech czwartych (75%) dyrektorów szkół podstawowych diagnoza stanowi najistotniejszy element dokumentacji. W gimnazjach odsetek ten wynosi 65% i szkołach ponadgimnazjalnych 59%.

Rozkład wskazań pozostałych stwierdzeń jest proporcjonalny w każdym typie szkół. Natomiast warto jest zwrócić uwagę na wskazania respondentów na kategorię „Nie my składaliśmy dokumenty”. Odsetek odpowiedzi dla liceów – niemal jedna trzecia - jest wyższy niż w pozostałych typach szkół: 20% SP i 24% GMN, co może nie tyle wskazuje na większą bierność szkół ponadgimnazjalnych w startowaniu w konkursach, ile na większą aktywność organów prowadzących (tworzących np. jeden wniosek dla szkół z całego powiatu) i szkół wyższych. Z drugiej strony, gdy zapytano szkoły o to, kto tworzył projekt, to także w liceach najczęściej padła odpowiedź, że szkoła robiła to samodzielnie, a zatem opracowanie projektów we współpracy pomiędzy szkołą i OP było domeną szkół podstawowych i gimnazjów, a na poziomie liceów skłaniano się do opracowania wniosku przez szkołę lub OP.

Częstość odpowiedzi o nieskładaniu dokumentów przez szkołę stanowi ostrożne przybliżenie odsetka tych szkół, które nie miały wpływu na kształt PR i realizowały programy rozwojowe całkowicie ukształtowane przez beneficjenta. Innym przybliżeniem są odpowiedzi na pytanie o autorów programu – w zależności od poziomu edukacyjnego od 13% do 16% projektów rozwojowych opracowały samodzielnie organy prowadzące.

123 Szkoły wyższe, które stawały do konkursu w ramach Poddziałania 9.1.2, upatrywały w organizacji dodatkowych zajęć szansę na przygotowanie i rekrutację przyszłych studentów.

Wykres 22 Odpowiedzi respondentów na pytanie „Jakie elementy zawierały dokumenty złożone przez szkołę do organu prowadzącego przygotowującego wniosek o dofinansowanie działań w PR?”

Źródło: badanie CATI/CAWI. Podstawa procentowania: dyrektorzy szkół i metryczki programów rozwojowych, w których zrealizowano programy rozwojowe w latach 2010-2013.

Spełnienie wymagań konkursu dotyczących diagnozy i opisu grupy docelowej

W punkcie 3.1 wniosku o dofinansowanie projektodawca opisuje łącznie: cel ogólny i cele szczegółowe projektu, uzasadnienie odnoszące się do wyników diagnozy (we wzorze wniosku zawarto wskazówkę: „Uzasadnij potrzebę realizacji projektu (wskaż problem/y który/e chcesz rozwiązać.”) oraz uzasadnia zgodność celów projektu z Programem, Planem Działań i innymi dokumentami strategicznymi. Uściślenie wymagań znajdowało się w dokumentacji konkursowej, w której, w niektórych konkursach, zawarto kryteria dotyczące np. średnich wyników egzaminu w szkole niższych od średniej wojewódzkiej.

Problemy opisywane przez wnioskodawców dotyczyły przede wszystkim niezadowalających poziomów kompetencji (w tym wiedzy i umiejętności) w różnych obszarach, zwłaszcza w tych, których w szczególności dotyczyło wsparcie w ramach Poddziałania 9.1.2 (np. stwierdzono u uczniów niskie wyniki w nauce z przedmiotów matematyczno-przyrodniczych, brak umiejętności poruszania się po rynku pracy, niski poziom świadomości w zakresie równości szans kobiet i mężczyzn). Projektodawcy skupiali się więc w opisie na takich problemach, które mogły być rozwiązywane w ramach niniejszego poddziałania (przy czym były to realne problemy – por. podrozdział 7.6 dotyczący zdiagnozowanych potrzeb). Problem niskiej wiedzy, niskich umiejętności czy dysproporcji edukacyjnych bywał przez projektodawcę jedynie deklarowany (stwierdzono, że występuje), często jednak wnioskodawcy podawali na to dowody, zwłaszcza średnie wyniki z egzaminów (sprawdzianu po klasie szóstej, egzaminu gimnazjalnego i/lub matury).

2% 20% 26% 29% 39% 48% 55% 75% 0% 100% Inne Nie my składaliśmy dokumenty Wskaźniki Budżet Rezultaty działań Cele programu rozwojowego Zaplanowane działania Diagnozę potrzeb uczniów/szkoły

SP (n=1089) 2% 24% 23% 28% 36% 46% 51% 65% 0% 100% GMN (n=762) 5% 30% 22% 26% 30% 41% 47% 59% 0% 100% LO (n=250)

124

W części wniosków o dofinansowanie znajdowała też odzwierciedlenie szczegółowa diagnoza potrzeb konkretnych uczniów, np. na podstawie analizy wyników w nauce stwierdzano, jaka liczba uczniów potrzebuje zajęć wyrównawczych z danego przedmiotu, a ilu uczniów przewiduje się do udziału w zajęciach pozalekcyjnych rozwijających kompetencje kluczowe. Na podstawie analizy wyników w nauce, analizy frekwencji na lekcjach i opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej określano liczbę uczniów, którzy zostaną objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Ponadto w niektórych wnioskach opisywano wyniki ankiet przeprowadzonych przed przystąpieniem do napisania projektu. W projektach - zwłaszcza tych przygotowywanych dla wielu szkół - można wyodrębnić z jednej strony diagnozę przygotowywaną przez projektodawcę, skoncentrowaną na opracowaniu uzasadnienia do wniosku o dofinansowanie, a z drugiej diagnozę potrzeb prowadzoną w szkołach. Z perspektywy nauczycieli ważny był ten drugi, właściwy poziom diagnozy (opisany w kolejnym podrozdziale). Nacisk na te dwa poziomy diagnozy był różny zależnie od tego, jak powstał projekt. W projektach tworzonych przez nauczycieli znaczenie „uzasadnienia projektu” było znikome, natomiast kładziono nacisk na sposoby identyfikacji potrzeb w szkołach. Z kolei w przypadku projektów stworzonych przez projektodawcę dla wielu szkół, gdzie o kształcie projektu decydował beneficjent, wiadomo o wykorzystaniu różnorodnych źródeł do opracowania uzasadnienia. Równocześnie diagnoza prowadzona w szkołach była uboższa (co zrozumiałe, ponieważ nauczyciele mieli mniejszy wpływ na wybór działań). Dla projektów sytuujących się pomiędzy tymi skrajnymi typami charakterystyczne było przeprowadzenie diagnozy na dwóch poziomach.

W szczególności, jeżeli o diagnozie wypowiadali się zarówno nauczyciele, jak i przedstawiciele projektodawcy (zwykle organu prowadzącego), to tylko osoby z tej drugiej grupy wspominały o wykorzystaniu danych statystycznych, np. dotyczących np. bezrobocia, zaczerpniętych z PUP czy GUS, podczas gdy te dane nie były istotne dla nauczycieli do identyfikacji problemów i potrzeb. Podobnie tylko autorzy wniosków o dofinansowanie wspominali o zapisaniu w nich odniesień do dokumentów strategicznych – także ten aspekt nie miał znaczenia perspektywy opracowania programów rozwojowych w szkołach. Zarówno dane statystyczne charakteryzujące powiat czy gminę, jak i dokumenty strategiczne/programowe czy poradniki były wykorzystywane po to, aby spełnić wymagania dotyczące uzasadnienia potrzeby realizacji projektu, natomiast nie miały one rzeczywistego znaczenia dla diagnozy potrzeb. Podkreślali to szczególnie ci beneficjenci, którzy tworzyli wnioski samodzielnie, bez współpracy ze szkołami.

Tutaj wniosek tego od nas wymaga, żeby to podeprzeć jakimiś danymi, tak? To nie mogą być tam jakieś dane z kapelusza. My na przykład korzystamy też z danych naszego Powiatowego Urzędu Pracy, na przykład o stopie bezrobocia, tak? Jakoś tam to odnosimy do stopy bezrobocia, w zależności od danej grupy wiekowej. (…) No na pewno wszystkie strategie, szkoły też mają jakieś tam swoje, tak, założone. (…) Tak, no to zgodnie z tymi, to na pewno. No mówię, nas głównie dokumentacja konkursowa, no żeby napisać dobry projekt, który żeby przeszedł i dostał jakieś tam punkty, które nam pozwolą go zrealizować, żebyśmy dostali te pieniążki, no to wszystkie wytyczne, które Unia nam ta oferuje, no to trzeba je śledzić i być z nimi zapoznanym i według nich funkcjonować. Nie da się z tych dokumentów nie korzystać – trzeba się do nich odnosić. [IDI_KP_CS_922]

Z Urzędu Gminy, takie dane statystyczne sobie pozyskiwałam, chociażby właśnie w uzasadnieniu tutaj tego wniosku potrzebowaliśmy takie dane, więc korzystałam z takich danych. [IDI_KP_CS_7861]

Tak, oczywiście to jest wymóg podstawowy, jeżeli chodzi o ocenę każdego wniosku, no to w nim trzeba odnieść się do dokumentów strategicznych wyższego szczebla, czyli np. strategii gminy (…), strategii powiatu i województwa (…) oraz całej dokumentacji konkursowej i dokumentów związanych z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki. [IDI_KP_ID_4635]

125 Projektodawcy wykorzystywali też średnie wyniki egzaminów dla porównania wyników szkoły z innymi szkołami czy ze średnią wojewódzką, co pozwalało opisać problemy nierówności edukacyjnych, uzasadnić wybór szkół i wykazać spełnianie kryteriów konkursowych. Podobne porównania prowadziły szkoły, które jednak wykorzystywały wyniki egzaminów także w inny sposób, w tym do identyfikacji przedmiotów, z których potrzebne były zajęcia wyrównawcze.

W przypadku niektórych projektów przygotowywanych dla kilku szkół, do których szkoły mogły wnieść swój wkład, wspominano o ankietach skierowanych do szkół, przeprowadzanych przez projektodawcę. Ankiety te dotyczyły potrzeb identyfikowanych przez nauczycieli i/lub proponowanych działań. Podawane przez nauczycieli informacje o tych ankietach sugerują, że niektóre z nich mogły być nie tyle narzędziem do rozpoznania potrzeb, ile formularzem do zebrania proponowanych przez szkoły działań.

Zrobiłam diagnozę, analizę potrzeb na podstawie ankiet i na tej podstawie był opracowywany wniosek o dofinansowanie. Ankiety były rozesłane w formie mailowej. Dyrektorzy udzielali odpowiedzi. Z ankiet zostało zrobione sprawozdanie zbiorcze określające potrzeby i na tej podstawie została zrobiona diagnoza, co za tym idzie działania do projektu. [IDI_KP_CS_7500]

Pojedynczy projektodawcy korzystali też z innych źródeł i narzędzi. Jeden z beneficjentów, który opracował projekt wspólnie ze szkołami, przeprowadził wśród uczniów test kompetencji we wszystkich szkołach zgłoszonych do projektu. Inny beneficjent potwierdza korzystanie z porównywalnych wyników egzaminacyjnych i z danych o edukacyjnej wartości dodanej. W pojedynczych przypadkach korzystano też z udostępnionych przez OPS informacji o liczbie uczniów korzystających z pomocy społecznej. Ponadto jeden z projektodawców (duża regionalna instytucja publiczna) - beneficjent projektu dla ponad stu szkół - w opracowaniu diagnozy korzystał z własnych, wcześniej przeprowadzonych badań.

Można dodać, że niektórzy projektodawcy, którzy do swoich dużych projektów zapraszali znaczną liczbą szkół, mieli własne cele, które realizowali obok celów Poddziałania 9.1.2.

Jeden z takich projektów realizowała uczelnia, która zaproponowała uczniom zajęcia rozwijające zainteresowania naukami ścisłymi. Oprócz korzyści dla uczniów, beneficjent starał się pozyskać w ten sposób kandydatów i biorąc to pod uwagę, przeprowadził diagnozę w celu wytypowania „rokujących” szkół.

Mamy, śledzimy po prostu dane statystyczne, jak jest zdawalność matur. I też sami doskonale wiemy z których szkół przychodzą do nas studenci. To doskonale wiemy. [IDI_KP_CS_2207]

Inny projektodawca to regionalna organizacja sportowa, która przygotowała dla wielu szkół projekt zawierający różnorodną ofertę zajęć, w tym rozbudowany komponent sportowy. Przygotowując wniosek korzystała z opracowań ze swojej dziedziny – z diagnozy przeprowadzonej w związku z opracowaniem rządowego programu „Przeciwdziałanie poprzez sport agresji i patologii wśród dzieci i młodzieży”.

126

Określenie wartości bazowych wskaźników

Drugi aspekt diagnozy przeprowadzonej w związku z wymaganiami konkursowymi, to przeprowadzanie analiz w celu ustalenia wartości bazowych i docelowych wskaźników, stanowiących podstawę przyszłego monitoringu. Do tego celu wykorzystywano wyniki egzaminów zewnętrznych z poprzednich lat, jeżeli wskaźnik dotyczył poprawy wyników nauczania.

Analizowaliśmy wyniki matur z poprzednich lat, żeby po prostu mieć później po tej, po realizacji tego projektu żeby mieć porównanie prawda. [IDI_KP_CS_379]

Ponadto niektórzy projektodawcy prowadzili wśród uczestników testy kompetencji na początku i na końcu cykli zajęć. Tego rodzaju testy prowadzono po rozpoczęciu realizacji projektu, nie mogły więc służyć do jego opracowania, ale służyły do monitorowania rezultatów.