Doświadczenia z wapnowaniem na borowinie

Kwestja roślin motylkowych na borowinach jest nie mniej ważna od innych i dla tego też, prócz doświadczeń nawozowych demonstracyjnych, wykonano doświadczenie z koniczyną.

Koniczyna na tym typie gleby, jako roślina pastewna, niezbyt dobrze się udaje, gdyż wyprodukowana ilość masy jest niewielka.

W tem doświadczeniu chodziło głównie o działanie wapna na borowinie. Pytanie napozór paradoksalne, jednak jeżeli uprzytomnimy sobie w tem miejscu rezul­

taty analiz, mechanicznych i chemicznej, paradoksalność się zatraca.

Analiza chemiczna wykazała wielkie ilości tlenku wapna w glebie, bo aż 14%, zdawałoby się więc, że do­

datek jego jest zbytecznym. Analiza mechaniczna znów wskazuje nam w jakiej formie znajduje się to wapno i tu znajdujemy punkt wyjścia. Jeżeli wapno będzie w glebie w postaci wielkiego rozdrobnienia, niedającego się zau­

ważyć golem okiem, wówczas jest ono czynnem, jeżeli zaś znajdujemy go w postaci łatwo widocznej naprz.

piasku wapniowego, wtenczas będzie ono bardzo mały wpływ wywierało na czynności chemiczne gleby; w tej formie spotykamy go w borowinie Zakładu. Może gleba się nie zakwasić, gdyż kwasy próchnicowe przy napotkaniu

180

ziarn wapnia zneutralizują się, jednak dla innych czyn­

ności gleby, a głównie dla wprowadzenia w ruch pokar­

mów, jest ta forma mało użyteczna; wapnowanie więc może się opłacić, wykazanie czego było celem doświadczenia.

Doświadczenie było wykonane w następujących wa­

runkach. W 1911 roku zasiana była pszenica jara, uprawa zwykła; w 1912 r. na wiosnę pole zabronowano. Wymie­

rzono pólka po 55,6 metr. kw. i założono doświadczenie.

3 parcele były bez żadnych nawozów, 3 otrzymały wapno palone kieleckie w ilości 6 korcy na mórg, 3 działki — superfosfat 18$ po 5 centn. i 2 centn. 40$ soli potasowej w stosunku na mórg, 3 zaś — wapno, superfosfat i sól potasową.

Na parcelach zasiano owies i w niego wsiano koni­

czynę czerwoną; po sprzęcie owsa pole z koniczyną zo­

stawiono do wiosny w spokoju. W 1913 roku w marcu koniczynę zbronowano. W czasie wegetacji widać było duże różnice na poszczególnych pólkach. Najlepiej wy­

glądały parcele z superfosfatem, solą i wapnem, prawie że tak samo z superfosfatem i solą, na wapnie zaś i bez żadnych nawozów różnic nie można było zauważyć. Od 1 marca do I pokosu, który nastąpił 20 czerwca (pokos opóźniony nieco ze względu na wycieczkę Kółek Rolni­

czych, które zwiedzały pole 19 czerwca), było opadów 193,3 mm, a od I pokosu do 8 sierpnia (drugi pokos) opady wyniosły 233,9 mm, — rok doświadczalny zatem był bardzo wilgotny.

Tablica 83 zawiera plony masy świeżej po ścięciu.

Z tablicy tej widzimy, że pierwszy pokos, przy wszystkich kombinacjach, dał plon wyższy od drugiego.

Sumy plonów z obydwu pokosów wskazują na niewielką nadwyżkę na parcelach tylko wapnowanych. Natomiast parcele na fosforze i potasie dały plon w dwójnasób większy. Pewną nadwyżkę okazał dodatek wapna na parcelach z potasem i fosforem.

181

Tablica 8}.

*) Pólka oznaczone gwiazdkami, jako zarażone kanianką, do obliczenia nie weszły.

NAWOZY Zbiór z pólek kg

Zbiór

Razem z obydwu pokosów 9256 12653

30,80

Razem z obydwu pokosów 9317 12737

60,40

I pokos 64,00 62,26 11198 15309

Na superfosfacie 62,40

i soli potasowej 47,20

II pokos 50,00 49,40 8884 12145

51,00

Razem z obydwu pokosów 20082 27454

58,50

* )

Na wapnie, super- I pokos 66,20 67,20 68,20

12014 16425

fosfacie i soli

po-tasowej .... 50,40*)

II pokos 55,45 56,30 10125 13842

57,15

Razem z obydwu pokosów 22139 30267

182

Na tablicy 84 umieszczone jest zestawienie nadwyżek plonów z morga i hektara w porównaniu do parceli nie- nawożonej.

Rozpatrzenie tablicy z nadwyżkami wskazuje prócz powyżej wyciągniętych wniosków jeszcze i na to, że wapno w drugim pokosie, tak samo jak i w kombinacji z fosforem i potasem dało nadwyżki znacznie większe.

Rubryka, gdzie umieszczone są liczby otrzymane z odcią­

gnięcia ilości plonów z parceli z potasem i fosforem od ilości z parcel prócz dodatku tych składników jeszcze wapnowanych, wskazuje na wpływ samego wapna, który jest w danym wypadku ogromnym, gdyż plon na jego korzyść wyniósł z morga świeżej masy aż 28 centn.

100-funtowych więcej od parceli niewapnowanej.

Wniosków dalej idących z tego doświadczenia nie wyciągamy i nie chcemy wyciągać, gdyż jako doświad­

czenie jednoroczne może być tylko ciekawem i wskazuje na potrzebę poważnego zajęcia się sprawą wapnowawa- nia na borowinie.

Ciekawe powyższe dane okazały potrzebę bliższego ich zbadania i dlatego materjał zbierany analizowano.

Z całej świeżej masy odważonej brano próbki po 2 kilo­

gramy, które po wyschnięciu ważono i określano ilość suchej substancji. Następnie 15 gr substancji spalano w kolbach Khejdalowskich w kwasie siarkowym, dodając w czasie spalania po parę kropli kwasu azotowego. Po spaleniu oznaczono metodą molibdenową kwas fosforowy.

Na potas odpędzano z pewnej ilości nadmiar kwasu siar­

kowego na bardzo wolnym płomieniu (przyczem należy uważać, by płyn nie wypryskiwał, có przy pewnej wpra­

wie nie jest trudnem). Po odparowaniu do suchości rozpuszczano w gorącej wodzie z kilku kroplami kwasu solnego i strącano kwas siarkowy chlorkiem borowym, dalej postępowano w zwykły sposób i wyliczano K2 O z chloroplatynianu potasowego. Azot oznaczano metodą Khejdala.

183

N ad w y żk i

st o su n k u d o p ar ce li b ez n aw o zu .

CMGO

184

Tablica 85 zawiera procentową zawartość składni­

ków w suchej substancji, a zaś 86 zbiór suchej substan­

cji, azotu, potasu i fosforu z morga i hektara.

Tablica 85 wskazuje nam, że procentowa zawartość kwasu fosforowego na parceli wapnowanej jest większa, niż na parceli bez nawozów, z kolei zaś wyższą jest przy dodatku fosforu, a najwyższa przy parceli z fosforem i wapnem. To samo da się powiedzieć i o potasie, że ilości jego wzrastają w miarę większych ilości kombinacji nawozowych. W procentowej zawartości azotu regular­

ności tej nie widzimy.

Cyfry odnośne procentowej zawartości P3 O6 i K2 O wskazywałyby, pominąwszy, rozumie się, dodatek tych składników, na pokarmy uruchomiające działanie wapna.

Z zestawienia na tablicy 86 widzimy, że na ogół plony suchej masy, bez względu na kombinacje nawo­

zowe, nie są zbyt wysokie — co zgodne jest z naszem twierdzeniem na początku niniejszego rozdziału. Przyglą­

dając się cyfrom odnośnym dla kwasu fosforowego, to widzi się analogje z cyframi zbiorów świeżej masy; potasu zato z parcel nawożonych potasem, fosforem i wapnem zebrano blizko 3 razy tyle, ile z parceli bez nawozów.

Wielkie ilości azotu, którego nie dodawaliśmy, wskazują na wysoką zdolność przyswajania go z powietrza.

Cyfry odnośnie potasu ilustrują też, do pewnego stopnia, zjawisko znane pod nazwą wykoniczynienia roli, Wielkie ilości potasu spotrzebowanego przez koniczynę i zbieranego w ziarnie i sianie koniczynowem, pobierane są z jednej przeważnie warstwy, a ponieważ motylkowe wogóle potrzebują tego składnika w formie łatwo przy­

swajalnej więc nic dziwnego, że częste powtarzanie się koniczyny może spowodować brak potasu, a przez to i plony muszą być mniejsze.

W danem doświadczeniu, a więc i na większości borowin, małe urodzaje koniczyn, a jak się i z innych doświadczeń przekonamy wogóle urodzaje motylkowych,

I

Plon koniczyny (I pokos) z parceli bez nawożenia.

Plon koniczyny (I pokos) z parceli’ nawożonej fosforem i potasem.