urządzenia rogatkowe;
światła sygnalizatorów drogowych;
światła na drągach rogatkowych;
sygnalizatory akustyczne;
urządzenia systemu telewizji przemysłowej z funk-cją rejestracji obrazu.
Ze względu na uwarunkowania ruchowe oraz rodzaje zastosowanych zabezpieczeń wyodrębnia się następu-jące kategorie przejazdów i przejść:
kategoria A – przejazdy kolejowo-drogowe, na któ-rych ruch drogowy jest kierowany:
przez uprawnionych pracowników
zarządcy kolei lub przewoźnika kolejowego, posiadających wymagane kwalifikacje, przy pomocy sygnałów ręcznych albo systemów lub urządzeń przejazdowych wyposażonych w rogatki zamykające całą szerokość jezdni oraz sygnalizatory świetlne;
kategoria B – przejazdy kolejowo-drogowe, na któ-rych ruch drogowy jest kierowany przy pomocy samoczynnych systemów przejazdowych, wyposa-żonych w sygnalizatory świetlne i rogatki zamyka-jące ruch drogowy w kierunku:
wjazdu na przejazd albo
wjazdu na przejazd i zjazdu z przejazdu;
kategoria C – przejazdy kolejowo-drogowe, na których ruch drogowy jest kierowany przy pomocy samoczynnych systemów przejaz-dowych wyposażonych tylko w sygnalizatory świetlne;
kategoria D – przejazdy kolejowo-drogowe, które nie są wyposażone w systemy i urządzenia zabez-pieczenia ruchu;
kategoria E – przejścia dla pieszych wyposażone w:
półsamoczynne systemy przejazdowe lub samoczynne systemy przejazdowe albo kołowrotki, barierki lub labirynty;
kategoria F – przejazdy kolejowo-drogowe lub przejścia zlokalizowane na drogach wewnętrznych, wyposażone w rogatki stale zamknięte, otwierane w razie potrzeby przez użytkowników. Przejazdy te mogą być również wyposażane w urządzenia
67 Najczęstsze rodzaje zdarzeń w transporcie kolejowym
Tab. 14 Liczba przejazdów na czynnych liniach kolejowych na koniec 2020 r.
Tab. 15 Zmiany liczby przejazdów kolejowo-drogowych i przejść w latach 2016 – 2020 w podziale na zarządców infrastruktury
lp. zarządca infrastruktury kategoria przejazdu
ogółem
A B C D E F
1. PKP PLK 2 219 1 452 1 514 5 529 457 748 11 919
2. PKP LHS 39 4 10 155 9 34 251
3. KPK – Linie Kolejowe 5 0 0 67 0 4 76
4. JSK 9 1 0 24 2 15 51
5. WKD 0 4 4 29 4 3 44
6. DSDiK 0 4 6 20 0 7 37
7. PMT Linie Kolejowe 4 2 3 15 0 0 24
8. Infra SILESIA 9 0 0 5 2 1 17
9. CARGOTOR 0 0 0 14 0 6 20
10. CTL Maczki-Bór 6 0 0 4 0 1 11
11. Euroterminal Sławków 3 0 0 2 0 0 5
12. PKP SKM w Trójmieście 0 0 0 1 1 0 2
13. PKM 0 0 0 0 0 0 0
łączna liczba 2 294 1 467 1 537 5 865 475 819 12 457
lp. zarządca infrastruktury liczba przejazdów
2016 2017 2018 2019 2020
1. PKP PLK 12 646 12 354 12 259 12 156 11 919
2. PKP LHS 264 265 258 241 251
3. KPK – Linie Kolejowe 90 90 84 80 76
4. JSK 33 31 31 45 51
5. WKD 45 45 45 44 44
6. DSDiK 26 26 26 37 37
7. PMT Linie Kolejowe 6 6 37 37 24
8. Infra SILESIA 33 33 33 26 17
9. CARGOTOR 0 0 0 20 20
10. CTL Maczki-Bór 22 19 19 14 11
11. Euroterminal Sławków 21 7 7 5 5
12. PKP SKM w Trójmieście 2 2 2 2 2
13. PKM 0 0 0 0 0
łączna liczba 13 188 12 878 12 801 12 707 12 457
zmiana r/r — -2,35% -0,6% -0,73% -1,97%
zgodnie z warunkami technicznymi określonymi dla kategorii A albo B.
Powyższe zasady oznakowania i zabezpieczenia dotyczą użytkowników dróg i pieszych. Dodatkowo stosowane są również sygnalizatory dla kierujących pojazdami kolejowymi w formie tarcz ostrzegawczych przejaz-dowych (tzw. TOP-ów), przekazujących informacje o stanie urządzeń zabezpieczających przejazd kolejowo--drogowy. W przypadku wykrycia nieprawidłowo
działających urządzeń na przejeździe (np. wyłamanej rogatki) tarcza nakazuje maszyniście ograniczenie pręd-kości jazdy pociągu.
Liczba przejazdów i przejść oraz ich podział na poszcze-gólne kategorie stanowią jeden z kluczowych czynni-ków wpływających na ryzyko wypadku. Według stanu na 31 grudnia 2020 r. na czynnych liniach krajowej sieci kolejowej zarządzanej przez 13 zarządców infra-struktury funkcjonowało 12 457 przejazdów kolejowo--drogowych oraz przejść dla pieszych. Było to w sumie
o 250 mniej ( -1,97%) w stosunku do poprzedniego roku.
To drugi największy spadek rok do roku w ciągu ostat-nich 5 lat. Więcej przejazdów w ciągu 12 miesięcy ubyło tylko w 2017 r., kiedy spadek wyniósł 310 szt.
Za ogólny spadek liczby przejazdów
kolejowo--drogowych i przejść w największym stopniu odpowiada narodowy zarządca infrastruktury PKP PLK, który zarządza 95,7% przejazdów w skali kraju. Spółka zlikwi-dowała w 2020 r. 237 przejazdów. Liczba przejazdów spadła ponadto u czterech innych zarządców, wzrosła natomiast u dwóch. Bez zmian liczba przejazdów pozo-stała u pięciu spółek. Pomorska Kolej Metropolitalna jako jedyny zarządca w analizowanym gronie
nigdy nie posiadał ani jednego przejazdu kolejowo--drogowego i przejścia.
Oprócz zastępowania przejazdów kolejowo-drogowych skrzyżowaniami dwupoziomowymi na zmiany ich liczby wpływa także:
zamykanie i likwidacja linii kolejowych;
przekwalifikowanie istniejącej infrastruktury z bocz-nicy kolejowej na linię kolejową lub odwrotnie;
przejmowanie w zarządzanie infrastruktury kolejo-wej od innego podmiotu np. w wyniku przetargu;
otwieranie nowych linii kolejowych po odbudowie.
Powyższe czynniki mają największy wpływ na zmiany liczby przejazdów kolejowo-drogowych u mniejszych zarządców infrastruktury kolejowej.
Według najnowszych dostępnych danych za 2019 r., na tle Unii Europejskiej Polska jest trzecim krajem pod względem ogólnej liczby przejazdów kolejowo--drogowych i przejść – po Francji (15 038) i Niemczech
(13 692). Kraje te mają jednak znacznie większą sieć kolejową niż Polska. Z tego względu wskaźnikiem, który lepiej oddaje faktyczną sytuację, jest gęstość przejazdów kolejowo-drogowych i przejść, czyli ich liczba w stosunku do długości eksploatowanych linii kolejowych. Na tej podstawie można stwierdzić, jaka jest średnia odległość między przejazdami i przej-ściami w poszczególnych krajach.
Pod tym kątem liderem w Unii Europejskiej są Czechy, gdzie jeden przejazd lub przejście przypada średnio co 1,18 km linii kolejowej. Polska plasuje się w tym zestawieniu na siódmym miejscu, co nadal świadczy o dużym zagęszczeniu przejazdów kolejowo-dro-gowych i przejść na tle krajów UE. W naszym kraju przejazdy znajdują się średnio co 1,52 km linii kolejo-wej. Unijna średnia wynosi natomiast 2,36 km. Krajami ze statystycznie najrzadziej rozmieszczonymi prze-jazdami i przejściami są Bułgaria (średnio przejazd co 5,32 km) i Hiszpania (4,89 km).
Oprócz samej liczby przejazdów kolejowo-drogowych i przejść istotnym czynnikiem wpływającym na poziom bezpieczeństwa jest sposób ich zabezpieczenia.
W 2020 r. w Polsce najliczniejszą grupę stanowiły przejazdy kategorii D, a więc niewyposażone w żadne urządzenia zabezpieczające. Przejazdów tej kategorii było 5 865, co stanowiło 47,1% w ogólnej liczbie prze-jazdów i przejść. Drugą co do liczebności grupą były przejazdy kategorii A – 2 294 z udziałem 18,4%, a trze-cią przejazdy kategorii C – 1 537 (12,3%). Liczba prze-jazdów kategorii B wynosiła 1 467 (11,8% wszystkich przejazdów), natomiast przejazdów kategorii F było