Rys. 11 Liczba incydentów na sieci kolejowej i bocznicach kolejowych w latach 2016 – 2020
Tab. 10 Liczba incydentów w latach 2016 – 2020 w podziale na przyczyny (kategorie liczbowe)
lp. kat. (A, B) opis przyczyny 2016 2017 2018 2019 2020 zmiana
2020/2019
1. C41
wyprawienie pojazdu kolejowego na tor zajęty, zamknięty albo przeciwny do zasadniczego lub w kierunku niewłaściwym
3 0 3 4 2 -50%
2. C42 przyjęcie pojazdu kolejowego na stację
na tor zamknięty lub zajęty 0 5 4 3 1 -66,7%
3. C43
wyprawienie, przyjęcie lub jazda pojazdu kolejowego po niewłaściwie ułożonej, niezabezpieczonej drodze przebiegu albo niewłaściwa obsługa lub brak obsługi urządzeń sterowania ruchem kolejowym
44 59 67 91 + 1 67 + 1 -26,4%
(0%)
4. C44
niezatrzymanie się pojazdu kolejowego przed sygnałem „Stój” lub w miejscu, w którym powinien się zatrzymać, albo uruchomienie pojazdu kolejowego bez wymaganego zezwolenia
57 77 + 5 84 + 2 82 + 1 85 + 1 3,7%
(0%)
5. C45 przekroczenie największej dozwolonej
prędkości jazdy 3 4 8 6 5 + 1 -16,7%
(-)
6. C46
wykonanie manewru stwarzającego zagrożenie bezpieczeństwa ruchu pociągów
1 1 + 1 1 2 1 + 1 -50%
(-)
7. C47 zbiegnięcie pojazdu kolejowego 3 1 + 1 7 + 2 4 + 1 2 + 3 -50%
(+200%)
8. C48
przedwczesne rozwiązanie drogi przebiegu lub uchylenie zamknięcia i przełożenie zwrotnicy pod pojazdem kolejowym
0 1 4 3 2 + 1 -33,3%
(-)
9. C49 niewłaściwe zestawienie pociągu 2 0 0 0 0
-10. C50
niewłaściwe załadowanie, rozładowanie, nieprawidłowości w zabezpieczeniu ładunku lub inne nieprawidłowości w czynnościach ładunkowych
10 25 26 17 26 + 1 52,9%
(-)
11. C51
uszkodzenie nawierzchni, mostu lub wiaduktu, sieci trakcyjnej, również niewłaściwe wykonywanie robót, np. wadliwy rozładunek materiałów, pozostawienie materiałów i sprzętu (w tym maszyn drogowych na torze lub w skrajni pojazdu kolejowego
34 26 + 3 42 + 3 46 + 3 34 + 4 -26,1%
(+33,3%)
47 Analiza zdarzeń na liniach i bocznicach kolejowych
lp. kat. (A, B) opis przyczyny 2016 2017 2018 2019 2020 zmiana
2020/2019
12. C52
nieprawidłowe zadziałanie urządzeń sterowania ruchem kolejowym powodujące: nie osłonięcie sygnałem
„Stój” odstępu blokady liniowej, zajętego przez pojazd kolejowy;
nastawienie sygnału
zezwalającego na semaforze przy nieprawidłowo ułożonej drodze przebiegu, nieprawidłowej pracy urządzeń niezajętości torów lub rozjazdów, niewłaściwym działaniu urządzeń blokady stacyjnej lub liniowej;
nieostrzeganie i niezabezpieczenie użytkowników drogi przed pociągiem zbliżającym się do przejazdu kolejowo-drogowego lub przejścia wyposażonego w system przejazdowy
2 3 + 1 0 2 4 100%
13. C53
uszkodzenie lub zły stan techniczny pojazdu kolejowego z napędem, pojazdu kolejowego specjalnego przeznaczenia powodujące konieczność jego wyłączenia z ruchu na skutek wskazań przez urządzenia detekcji stanu awaryjnego taboru, potwierdzonych w warunkach warsztatowych (gorące maźnice, gorący hamulec skutkujący przesuniętą obręczą), a także innych usterek w pojazdach kolejowych będących w ruchu zauważonych przez personel obsługi (np. pęknięty resor)
21 21 + 1 24 + 1 31 27 -12,9%
14. C54
uszkodzenie lub zły stan techniczny wagonu, powodujące konieczność jego wyłączenia z ruchu na skutek wskazań przez urządzenia detekcji stanu awaryjnego taboru, potwierdzonych w warunkach warsztatowych (gorące maźnice, gorący hamulec skutkujący przesuniętą obręczą), a także innych usterek w pojazdach kolejowych będących w ruchu zauważonych przez personel obsługi
259 238 239 + 1 228 + 1 191 -16,2%
(-100%)
15. C55
pożar w pociągu lub w pojeździe kolejowym niepowodujący
negatywnych skutków dla mienia lub środowiska, bez poszkodowanych
21 15 + 4 25 + 1 20 + 1 13 + 2 -35%
(+100%)
16. C57
pożar w obiekcie budowlanym itp., w granicach obszaru kolejowego, pożar lasu w granicach do końca pasa przeciwpożarowego, pożar zbóż, traw i torowisk powstały w granicach obszaru kolejowego
2 4 3 3 1 -66,7%
lp. kat. (A, B) opis przyczyny 2016 2017 2018 2019 2020 zmiana 2020/2019
17. C59
niekontrolowane uwolnienie się materiału niebezpiecznego z wagonu lub opakowania wymagające zastosowania środków do likwidacji zagrożenia pożarowego, chemicznego, biologicznego na stacji lub na szlaku
13 1 2 1 3 200%
18. C60
najechanie pojazdu kolejowego na przeszkodę (np. płozę hamulcową, wózek bagażowy, pocztowy itp.) bez wykolejenia i ofiar w ludziach
30 31 55 + 3 40 + 5 36 + 11 -10%
(+120%)
19. C61 zamach zbrodniczy 0 2 0 0 1
-20. C62
klęski żywiołowe (np. powódź, zaspy śnieżne, zatory lodowe, huragany, osunięcia się ziemi)
22 28 8 19 16 -15,8%
21. C63
katastrofy budowlane w bezpośrednim sąsiedztwie torów kolejowych, po których odbywa się normalny ruch pociągów
1 0 0 0 1
-22. C64
złośliwe, chuligańskie lub lekkomyślne występki (np. obrzucenie pociągu kamieniami, ułożenie przeszkody na torze, dewastacja urządzeń energetycznych, łączności, sterowania ruchem kolejowym lub nawierzchni oraz ingerencja w urządzenia)
64 124 + 1 132 253 + 2 356 40,7%
(-100%)
23. C65
zdarzenia z osobami związane z ruchem pojazdu kolejowego (wskakiwanie, wypadnięcie z pociągu, pojazdu kolejowego, silny dojazd lub gwałtowne hamowanie pojazdu kolejowego niepowodujące ofiar z ludźmi)
24 22 10 25 26 4,0%
24. C66
niezatrzymanie się pojazdu drogowego przed zamkniętą rogatką (półrogatką) i uszkodzenie jej lub sygnalizatorów drogowych
54 171 + 1 133 + 5 80 + 2 89 11,3%
(-100%)
25. C67
nieprawidłowości w działaniach urządzeń przeznaczonych do prowadzenia ruchu kolejowego lub pojazdów kolejowych spowodowane kradzieżą
1 0 1 0 0
-26. C68
rozerwanie się pociągu lub składu manewrowego, które nie spowodowało zbiegnięcia wagonów
159 371 + 2 329 + 3 257 + 4 218 + 3 -15,2%
(-25%)
27. C69
inne niż powyżej wymienione przyczyny lub nałożenia się kilku przyczyn jednocześnie, tworząc równoważne przyczyny
7 17 + 4 26 + 2 23 + 2 11 + 2 -52,2% (%)
łączna liczba 837 1 247
+ 24
1 233 + 23
1 240 + 23
1 218 + 31
-1,8%
(+34,8%)
Warto zwrócić także uwagę na największe wzrosty i spadki w poszczególnych kategoriach incydentów na sieci kolejowej w 2020 r. Największy spadek liczby incydentów nastąpił w kategoriach:
rozerwanie się pociągu lub składu manewrowego, które nie spowodowało zbiegnięcia wagonów (kat. 68) – spadek o 15,2% (39 incydentów);
uszkodzenie lub zły stan techniczny wagonu, powodujące konieczność jego wyłączenia z ruchu na skutek wskazań przez urządzenia detekcji stanu awaryjnego taboru, potwierdzonych w warun-kach warsztatowych (gorące maźnice, gorący hamulec skutkujący przesuniętą obręczą), a także innych usterek w pojazdach kolejowych będących w ruchu zauważonych przez personel obsługi (kat. 54) – spadek o 16,2% (37 incydentów);
wyprawienie, przyjęcie lub jazda pojazdu kolejo-wego po niewłaściwie ułożonej, niezabezpieczonej drodze przebiegu albo niewłaściwa obsługa lub
brak obsługi urządzeń sterowania ruchem kolejo-wym (kat. 43) – spadek o 26,4% (24 incydenty).
Wzrosła natomiast liczba incydentów w następujących kategoriach:
złośliwe, chuligańskie lub lekkomyślne występki (np. obrzucenie pociągu kamieniami, ułożenie przeszkody na torze, dewastacja urządzeń energe-tycznych, łączności, sterowania ruchem kolejowym lub nawierzchni oraz ingerencja w urządzenia) (kat. 64) – wzrost o 40,7% (103 incydenty);
niewłaściwe załadowanie, rozładowanie, niepra-widłowości w zabezpieczeniu ładunku lub inne nieprawidłowości w czynnościach ładunkowych (kat. 50) – wzrost o 52,9% (9 incydentów);
niezatrzymanie się pojazdu drogowego przed zamkniętą rogatką (półrogatką) i uszkodzenie jej lub sygnalizatorów drogowych (kat. 66) – wzrost o 11,3% (9 incydentów).
Zdarzenia kolejowe nie rozkładają się równomiernie w ciągu roku ani w ciągu doby. Ich intensywność jest najczęściej uzależniona od wielkości ruchu kolejowego, jak również ruchu drogowego i pieszego. W zależności od rodzaju zdarzenia może również istnieć powiązanie z warunkami widoczności, w szczególności porą jasną lub ciemną.
Epidemia panująca w roku 2020 przyniosła istotne ograniczenia życia społecznego, które miały jednak okresowy charakter. Doskonale widać to porów-nując liczbę zdarzeń w poszczególnych miesiącach 2020 r. Najwięcej zdarzeń wystąpiło na jesieni (wrzesień i październik) oraz w okresie letnim (lipiec i sierpień). Na te cztery miesiące łącznie przypada 637 z 1 624 zdarzeń na sieci kolejowej (39,2%).
Miesiące te pokrywają się z czasem luzowania pande-micznych ograniczeń. Z kolei w okresie największych obostrzeń – w kwietniu, maju i listopadzie widoczny jest wyraźny spadek liczby zdarzeń kolejowych.
Najmniej odnotowano ich w kwietniu – 96 zdarzeń.
Porównując te dane z informacjami dla lat 2016 – 2020 widać, jak bardzo rok 2020 był wyjątkowy. Dane
z ostatnich pięciu lat wskazują, że najmniejsza liczba zdarzeń miała miejsce na początku roku – w styczniu (628 zdarzenia). Potem stopniowo liczba ta rosła, aż do osiągnięcia maksimum w październiku (853 zda-rzenia). W sumie w ciągu ostatnich pięciu lat najwyższe liczby zdarzeń odnotowywane były w okresie lipiec – październik. W danych za 2020 r. okres ten też odzna-cza się zwiększeniem liczby zdarzeń, jednak zarówno przed nim, jak i po nim widoczne jest istotne obniże-nie się tej liczby, czego obniże-nie odnotowywano w latach wcześniejszych.
Pod względem rozkładu zdarzeń w ciągu doby rok 2020 nie odbiega znacząco od trendów z poprzednich lat. Najwięcej zdarzeń kolejowych wystąpiło w 16.
oraz 17. godzinie doby, czyli w czasie wzmożonego ruchu kołowego i pieszego. W tych godzinach miało miejsce 231 zdarzeń (43 wypadki i 188 incydentów), co stanowi 14,2% zdarzeń na liniach kolejowych w 2020 r. Niemal połowa zdarzeń w tych godzinach (45%) to wypadki i incydenty na przejazdach i przej-ściach. Co ciekawe, tylko 6,9% zdarzeń to zdarzenia z udziałem osób przekraczających tory w miejscach niedozwolonych.
117 156 140 167 131
87 183 152 177 159
117 186 149 129 150
143 175 151 144 175
177 183 168 162 153
149 160 143 136 115
181 133 135 119 144
incydent wypadek poważny wypadek 2016 2017 2018 2019 2020
Rys. 12 Zdarzenia na sieci kolejowej w poszczególnych miesiącach w 2020 r.
Rys. 13 Zdarzenia na sieci kolejowej w poszczególnych miesiącach w latach 2016 – 2020