dzia³alnoœci gospodarczej

2011

1. Problem statusu prawnego przedsiêbiorcy-osoby fizycznej

W poszczególnych systemach gospodarczych, tak w przesz³oœci, jak i obecnie, to cz³owiek jest najczêœciej wystêpuj¹c¹ jednostk¹ dzia³alnoœci go-spodarczej, „form¹” jej prowadzenia, podmiotem tej dzia³alnoœci Cechy szcze-gólne osoby fizycznej prowadz¹cej dzia³alnoœæ gospodarcz¹ pozwalaj¹ tak¿e na stwierdzenie, ¿e klasyfikowana jest ona nie tylko jako osoba prywatna, ale równie¿ jako podmiot praw i obowi¹zków ze sfery gospodarki. Co za tym idzie, osoba fizyczna w obszarze swego statusu prawnego okreœlana jest normami zarówno prawa prywatnego, jak i publicznego.

Uznaj¹c kryterium interesu za podstawê rozró¿nienia wskazanych dwóch re¿imów prawa, nale¿y dostrzegaæ, ¿e przede wszystkim w prawie gospodar-czym delimitacja sfery stosunków prywatnych i stosunków publicznych jest zabiegiem trudnym, jeœli nie niemo¿liwym. Najdobitniejszym tego przyk³a-dem mo¿e byæ regulacja statusu prawnego osoby fizycznej prowadz¹cej

dzia-³alnoœæ gospodarcz¹. Ze swej natury osoba fizyczna to zasadniczo podmiot, którego sytuacja na gruncie prawa powinna byæ poddana re¿imowi prawa prywatnego (cywilnego), w szczególnoœci, gdy chodzi o jej relacje rodzinne i maj¹tkowe, jednak gdy osoba ta podejmuje i prowadzi dzia³alnoœæ gospodar-cz¹, staje siê tak¿e „obiektem” unormowañ publicznoprawnych maj¹cych na wzglêdzie interes publiczny i jego ochronê. Charakterystyczne jest przy tym,

¿e ustawodawca, odnosz¹c siê do poszczególnych aspektów funkcjonowania osoby fizycznej w gospodarce, niejednokrotnie w aktach normatywnych kwa-lifikowanych powszechnie do aktów prawa publicznego (np. w ustawie o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej) czyni to w sposób bardzo lakoniczny, wrêcz sygnalizacyjny. Tak jest w przypadkach: wykonywania dzia³alnoœci we

w³asnym imieniu (jak mo¿na s¹dziæ – odpowiednika cechy, jak¹ jest zdolnoœæ do czynnoœci prawnych), a tak¿e firmy i przedsiêbiorstwa osoby fizycznej.

Konieczne staje siê wobec tego poszukiwanie treœci tych dystynkcji na grun-cie norm zaliczanych do prawa prywatnego, które w szeregu przypadków poœwiêcone s¹ jednak kwestiom maj¹cym istotne znaczenie z punktu widze-nia interesu prywatnego i jego ochrony. Charakteryzuj¹c status prawny oso-by fizycznej prowadz¹cej dzia³alnoœæ gospodarcz¹, nie sposób zatem pomin¹æ tych kwestii, które ³¹czy sfera stosunków gospodarczych, ale postrzegane s¹ przez prawo w kontekœcie odrêbnych re¿imów prawnych.

Cechy charakteryzuj¹ce osobê fizyczn¹ i jej dzia³alnoœæ gospodarcz¹, skorelowane z cechami przypisywanymi tak¿e innym podmiotom dzia³alnoœci gospodarczej, s¹ modyfikowane w celu przystosowania ich do potrzeb i

w³a-œciwoœci osoby fizycznej, co jest w zasadzie zas³ug¹ jedynie praktyki obrotu gospodarczego. Powinny one jednak odpowiadaæ wymogom zwi¹zanym z okreœlonym przez prawo systemem swobody wykonywania dzia³alnoœci go-spodarczej i standardom wolnoœciowym wypracowanym w szczególnoœci na gruncie ustawy o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej¹, przede wszystkim zaœ

potrzebom i realiom obrotu prawnego, uwidaczniaj¹cego interesy przedsiê-biorców w powi¹zaniu z potrzeb¹ ochrony interesu publicznego. Zaprezento-wana poni¿ej próba prezentacji niektórych atrybutów przedsiêbiorcy-osoby fizycznej powinna umo¿liwiæ ustalenie, czy wskazane wymogi s¹ lub mog¹ byæ spe³nione.

2. Zdolnoœæ do czynnoœci prawnych osoby fizycznej w zwi¹zku z jej dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹

W formalnoprawnej konstrukcji przedsiêbiorcy mieœci siê bli¿ej nie-sprecyzowany element funkcjonalny, jakim jest wymóg dzia³ania we w³a-snym imieniu. W odniesieniu do osoby fizycznej-przedsiêbiorcy dzia³anie we w³asnym imieniu wydaje siê mieæ zwi¹zek z mo¿liwoœci¹ samodzielnego wystê-powania w obrocie prawnym i nabywania praw oraz zaci¹gania zobowi¹zañ za pomoc¹ w³asnych czynnoœci, a wiêc ze zdolnoœci¹ do czynnoœci prawnych².

Dzia³anie we w³asnym imieniu decyduje o kwalifikacji danego podmiotu do kategorii przedsiêbiorców jedynie w sytuacji, gdy dotyczy wykonywania dzia³alnoœci, któr¹ nale¿y z uwagi na jej cechy przedmiotowe i funkcjonalne zaliczyæ do dzia³alnoœci gospodarczej. Dzia³aj¹cy we w³asnym imieniu mo¿e

1 Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie dzia³alnoœci gospodarczej (tekst jedn. Dz.U.

z 2010 r., nr 220, poz. 1447) – dalej jako u.s.d.g.

2 W taki sposób zdolnoœæ do czynnoœci prawnych definiuj¹ S. Grzybowski, System prawa cywilnego, t. I: Czêœæ ogólna, Warszawa 1974, s. 337, a tak¿e A. Wolter, J. Ignatowicz, K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys czêœci ogólnej, Warszawa 1998, s. 165.

wykonywaæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ zarówno na swój, jak i na cudzy rachu-nek, choæ w tym drugim przypadku – gdy chodzi o osobê fizyczn¹ – jej dzia³alnoœæ mo¿e nie zostaæ uznana za dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w kontekœcie przepisów podatkowych³. Podkreœliæ trzeba, ¿e przedsiêbiorca prowadz¹cy we w³asnym imieniu dzia³alnoœæ gospodarcz¹ jest podmiotem wykazuj¹cym siê odrêbnoœci¹ i niezale¿noœci¹ od innych⁴, jeœli bowiem funkcjonuje w imie-niu w³asnym, to nie podejmuje – w zakresie danej dzia³alnoœci gospodarczej

– dzia³añ w cudzym imieniu, chyba ¿e zosta³ do tego odpowiednio umocowa-ny i s¹ to dzia³ania nie mieszcz¹ce siê w zakresie jego w³asnej dzia³alnoœci gospodarczej. Przedsiêbiorca podejmuje wówczas czynnoœci jako pe³nomoc-nik, prokurent, ewentualnie przedstawiciel ustawowy.

Nale¿y przy tym wymagaæ, by czynnoœci przedsiêbiorcy bezpoœrednio kreowa³y jego prawa i obowi¹zki i okreœla³y jego sytuacjê prawn¹. Czynnoœci te – wykonywane we w³asnym imieniu – powinny zatem skutkowaæ powsta-niem praw i obowi¹zków, a przedsiêbiorca (nie zaœ osoba trzecia) w rezultacie swego dzia³ania powinien stawaæ siê podmiotem bezpoœrednio uprawnionym lub zobowi¹zanym⁵. Oznacza to, ¿e przedsiêbiorca ponosiæ bêdzie odpowie-dzialnoœæ prawn¹ z tytu³u wykonywanej dzia³alnoœci gospodarczej, w szcze-gólnoœci zwi¹zanej z podejmowanymi we w³asnym imieniu czynnoœciami i ich skutkiem. Jest to logiczna, ale i formalna oraz merytoryczna konsekwencja dzia³ania we w³asnym imieniu, a jej wyst¹pienie ma istotne znaczenie dla kontrahentów przedsiêbiorcy oraz nabywców jego towarów lub us³ug.

Wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej we w³asnym imieniu nie jest bynajmniej zwi¹zane z koniecznoœci¹ osobistego dzia³ania przedsiêbiorcy.

Uznaæ nale¿y bowiem, ¿e w jego imieniu dzia³aæ mo¿e przedstawiciel, którym w przypadku osoby fizycznej-przedsiêbiorcy jest pe³nomocnik, a wszelkie czynnoœci przez niego dokonane – w granicach jego umocowania – odnosz¹ skutek bezpoœrednio dla reprezentowanego przedsiêbiorcy. Przedstawiciel to osoba dzia³aj¹ca w cudzym imieniu, a tym samym nie w imieniu w³asnym, co zarazem oznacza, i¿ przedsiêbiorc¹ nie jest przedstawiciel, lecz reprezento-wany przezeñ podmiot. Nale¿y przy tym zwróciæ uwagê na okolicznoœæ, ¿e przedstawiciel (pe³nomocnik) dzia³a z woli przedsiêbiorcy nakierowanej na wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej i choæby nawet dokonywa³ on czyn-noœci obejmuj¹cych swoim zakresem ca³¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ danego przedsiêbiorcy, to nie umniejsza to zamiaru tego przedsiêbiorcy co do

wyko-3 Zob. M. Siwiñski, Samozatrudnienie A.D. 2007 w podatku dochodowym od osób fizycz-nych, „Doradztwo Podatkowe” 2006, nr 12, s. 9 i n.

4 Na aspekt niezale¿noœci zwraca uwagê A. Bieræ, Sytuacja prawna przedsiêbiorcy. Zagad-nienia wybrane, „Studia Prawnicze” 1998, nr 3, s. 28.

5 Tak o bezpoœrednioœci dzia³añ we w³asnym imieniu A. Bieræ, Sytuacja prawna przedsiê-biorcy..., s. 28–29; zob. tak¿e M. Szyd³o, Pojêcie przedsiêbiorcy w prawie polskim, „Przegl¹d S¹dowy” 2002, nr 7–8, s. 93.

nywania dzia³alnoœci gospodarczej, a samo umocowanie pe³nomocnika w pewnym sensie jest wyrazem prowadzenia tej dzia³alnoœci.

Przedsiêbiorca powierzaj¹cy wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej pe³-nomocnikowi nie uniknie jednak samodzielnego podjêcia niektórych

czynno-œci inicjuj¹cych dzia³alnoœæ, odnosz¹cych siê do jej zorganizowania, ukierun-kowuj¹cych tê dzia³alnoœæ na zarobkowanie i zapewniaj¹cych jej ci¹g³oœæ.

Dzia³alnoœæ gospodarcza wymaga zaistnienia po stronie osoby fizycznej

okre-œlonej koncepcji tej dzia³alnoœci oraz woli jej praktycznego wdro¿enia. Zarów-no sformu³owanie koncepcji prowadzenia dzia³alZarów-noœci gospodarczej, jak i jej realizacja – sprowadzaj¹ca siê do wykonywania okreœlonej dzia³alnoœci go-spodarczej – oznacza potrzebê aktywnego zaanga¿owania siê danej osoby⁶.

W œwietle powy¿szych uwag nale¿y zatem przyj¹æ, ¿e podjêcie i wykony-wanie dzia³alnoœci gospodarczej nie mo¿e obyæ siê bez udzia³u samego przed-siêbiorcy, choæby udzia³ ten mia³ sprowadzaæ siê do zrealizowania niektórych tylko czynnoœci sk³adaj¹cych siê na dzia³alnoœæ gospodarcz¹. S¹ to czynnoœci zarówno faktyczne, jak i prawne, choæ niejednokrotnie trudno jest ich cha-rakter okreœliæ w sposób jednoznaczny, gdy¿ w toku dzia³alnoœci gospodarczej

³¹cz¹ siê one ze sob¹ i wzajemnie przenikaj¹. Zasadne jest jednak przyjêcie,

¿e przedsiêbiorca powinien mieæ mo¿liwoœæ wykonywania wszystkich tych czynnoœci razem i ka¿dej z osobna, a zatem powinien byæ wyposa¿ony w swoist¹ zdolnoœæ do wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej, obejmuj¹c¹ swoim zakresem zdolnoœæ do czynnoœci prawnych.

Z pewnoœci¹ nale¿y przyj¹æ, ¿e wykonywanie dzia³alnoœci gospodarczej we w³asnym imieniu jest atrybutem przedsiêbiorcy wytyczaj¹cym zakres podmiotowy kategorii „przedsiêbiorca”, jako ¿e nie mo¿e byæ uznany za przedsiêbiorcê ten, kto wykonuje dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w imieniu cudzym.

Problematyczne jest natomiast, czy we w³asnym imieniu dzia³alnoœæ go-spodarcz¹ mo¿e prowadziæ przedsiêbiorca-osoba fizyczna nie maj¹ca pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych, a zatem: Czy po stronie przedsiêbiorcy wyst¹pi cecha wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej we w³asnym imieniu, jeœli przedsiêbiorca ten jako osoba fizyczna reprezentowany bêdzie przez opiekuna lub kuratora? Osoba reprezentowana przez opiekuna lub kuratora bêdzie mog³a wprawdzie samodzielnie wykonywaæ czynnoœci faktyczne mieszcz¹ce siê w zakresie dzia³alnoœci gospodarczej, to jednak brak – zupe³-ny lub czêœciowy – zdolnoœci do czynnoœci prawzupe³-nych uniemo¿liwi tej osobie wystêpowanie w obrocie prawnym zwi¹zanym z dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹.

Kwestia mo¿liwoœci wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej przez osoby nie maj¹ce pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych w doktrynie postrzegana jest

6 Potrzeba aktywnego zachowania siê podmiotu dzia³alnoœci gospodarczej zosta³a zaakcen-towana w orzecznictwie, zob. np. uchwa³y SN: z dnia 14 marca 1995 r., III CZP 6/95, OSNC 1995, nr 5, poz. 72; z dnia 6 sierpnia 1996 r., III CZP 84/96, OSNC 1996, nr 11, poz. 150; z dnia 14 maja 1998 r., III CZP 12.98, OSNC 1998, nr 10, poz. 151.

w sposób trojaki. Prezentowane s¹ zatem pogl¹dy neguj¹ce mo¿liwoœæ prowa-dzenia dzia³alnoœci gospodarczej w warunkach braku zdolnoœci do czynnoœci prawnych, aprobuj¹ce tak¹ mo¿liwoœæ oraz uznaj¹ce mo¿liwoœæ wykonywa-nia dzia³alnoœci gospodarczej przez opiekuna lub kuratora w sytuacjach szczególnych.

Zwolennicy pierwszego stanowiska podkreœlaj¹, ¿e przedsiêbiorc¹ mo¿e byæ tylko osoba fizyczna o pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych. Zgodnie z tym stanowiskiem, czynnoœci prawne dokonane przez osobê bez zdolnoœci do czynnoœci prawnych s¹ niewa¿ne (art. 14 § 1 k.c.). Osoba o ograniczonej zdolnoœci do czynnoœci prawnych nie mo¿e podejmowaæ wa¿nych z punktu widzenia potrzeb dzia³alnoœci gospodarczej czynnoœci prawnych, w tym zaci¹-gaæ zobowi¹zañ lub rozporz¹dzaæ swoim prawem bez zgody swego przedsta-wiciela ustawowego (art. 17 k.c.). Tym samym osoby takie nie mog¹ podejmo-waæ i wykonypodejmo-waæ dzia³alnoœci gospodarczej, natomiast przedstawiciele ustawowi (kurator lub opiekun) osób fizycznych nie maj¹cych pe³nej

zdolno-œci do czynnozdolno-œci prawnych nie s¹ w oparciu o art. 95 k.c. upowa¿nieniu do wykonywania za nie wszystkich czynnoœci prawnych⁷. Analogicznie, choæ z odwo³aniem siê do treœci art. 8–21 k.c., zaznacza siê nadto, ¿e osoba nie maj¹ca pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych nie mo¿e samodzielnie, czyli we w³asnym imieniu dokonywaæ czynnoœci prawnych, a zatem prowadziæ dzia³alnoœci gospodarczej, która polega na wykonywaniu czynnoœci faktycz-nych, ale przede wszystkim jednak czynnoœci prawnych⁸.

Odmienne stanowisko opiera siê na twierdzeniu, ¿e zdolnoœæ do

czynno-œci prawnych nie jest cech¹ niezbêdn¹ dla uzyskania przez osobê fizyczn¹ statusu przedsiêbiorcy, a podejmowaæ i wykonywaæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ mo¿e osoba nie maj¹ca tej cechy lub dysponuj¹ca ograniczon¹ tylko

zdolno-œci¹ do czynnoœci prawnych⁹. Argumentem przemawiaj¹cym za wskazanym stanowiskiem móg³by byæ – jak siê podaje – brak prawnego wymogu posiada-nia pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych przez osobê fizyczn¹¹⁰. Twierdzi siê tak¿e, ¿e brak jest podstawy do konstatacji, i¿ przedsiêbiorc¹ mo¿e byæ

7 Pogl¹d taki wypowiada C. Kosikowski, Pojêcie przedsiêbiorcy w prawie polskim, „Pañ-stwo i Prawo” 2001, nr 4, s. 20-21, a nastêpnie w podrêczniku: Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej, Warszawa 2005, s. 83.

8 Tak S. Dmowski, [w:] S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz do Kodeksu cywilnego.

Ksiêga pierwsza. Czêœæ ogólna, Warszawa 2003, s. 146.

9 Stanowisko takie prezentuj¹: M. Pazdan, [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, pod red.

K. Pietrzykowskiego, Warszawa 2004, t. I, s. 130; M. Szyd³o, Pojêcie przedsiêbiorcy w prawie polskim, „Przegl¹d S¹dowy” 2002, nr 7–8, s. 94 (autor ten dodaje, ¿e charakter czynnoœci dokonywanych w zwi¹zku z prowadzon¹ dzia³alnoœci¹ gospodarcz¹ powoduje wyj¹tkowe utrud-nienia praktyczne takiej dzia³alnoœci dla osób o ograniczonej zdolnoœci do czynnoœci prawnych);

Z. Miczek, Osoba fizyczna jako przedsiêbiorca, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskie-go”, Prawo I, Rzeszów 2003, s. 249–252 oraz P. Zaporowski, Czy przedsiêbiorc¹ mo¿e byæ osoba fizyczna nie maj¹ca pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych, „Palestra” 2006, nr 7–8, s. 37 i n.

10 Tak P. Zaporowski, Czy przedsiêbiorc¹ mo¿e byæ osoba fizyczna..., s. 37.

jedynie szczególna osoba fizyczna, tj. maj¹ca pe³n¹ zdolnoœæ do czynnoœci prawnych, jako ¿e wszelkie ograniczenia w kwestii dostêpu osób fizycznych do dzia³alnoœci gospodarczej narusza³yby swobodê podejmowania tej dzia³al-noœci, chyba ¿e wynika³yby one z ustawy i wi¹za³y siê z realizacj¹ interesu publicznego¹¹.

Trzecie stanowisko zaprezentowane w literaturze zdaje siê byæ zbli¿one do wczeœniej przedstawionego. Sprowadza siê ono bowiem do ustalenia ist-nienia mo¿liwoœci prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez osoby nie ma-j¹ce pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych, z tym jednak zastrze¿eniem, i¿

dotyczy to sytuacji nadzwyczajnych, zwi¹zanych z kontynuacj¹ dzia³alnoœci gospodarczej i dalszym prowadzeniem przedsiêbiorstwa¹². Poczynione za-strze¿enie w ramach tego stanowiska w kwestii dopuszczalnoœci prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez osoby nie maj¹ce pe³nej zdolnoœci do

czynno-œci prawnych oparte jest zapewne na przeœwiadczeniu, ¿e dalsze prowadze-nie dzia³alnoœci gospodarczej w pewnych przypadkach zdeterminowane jest okolicznoœciami niezale¿nymi od czyjejkolwiek woli. Nale¿¹ do nich œmieræ osoby wystêpuj¹cej w obrocie prawnym jako przedsiêbiorca oraz utrata (pe³-na lub czêœciowa) zdolnoœci do czynnoœci prawnych w zwi¹zku z ubezw³asno-wolnieniem.

Istot¹ problemu w tej materii jest – jak siê wydaje – udzielenie odpowie-dzi na dwa pytania:

1) Czy mo¿e staæ siê przedsiêbiorc¹, a zatem czy mo¿e prowadziæ dzia³al-noœæ gospodarcz¹ osoba nie maj¹ca pe³ni zdolnoœci do czynnoœci prawnych, jeœli ma to byæ dzia³alnoœæ kontynuowana w oparciu o zorganizowane ju¿

przedsiêbiorstwo, a dana osoba sta³a siê nastêpc¹ prawnym przedsiêbiorcy w wyniku dziedziczenia?

2) Czy mo¿e wykonywaæ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ we w³asnym imieniu osoba, która bêd¹c przedsiêbiorc¹ utraci³a (ca³kowicie lub czêœciowo) zdolnoœæ do czynnoœci prawnych?

OdpowiedŸ pozytywna, a taka zostaje udzielona w ramach powy¿ej

okre-œlonego stanowiska¹³, niew¹tpliwie oznacza uznanie dla wymogów praktyki w sytuacjach, w których istnieje potrzeba kontynuowania dzia³alnoœci

gospo-11 Tak Z. Miczek, Osoba fizyczna jako przedsiêbiorca – na tle ustawy o swobodzie dzia³al-noœci gospodarczej i kodeksu cywilnego, „Przegl¹d Prawa Handlowego” 2005, nr 9, s. 26–27.

12 W ten sposób o zdolnoœci do czynnoœci prawnych przedsiêbiorców-osób fizycznych wypo-wiada siê A. Bieræ, Sytuacja prawna przedsiêbiorcy..., s. 29 i obszerniej w: Osoba fizyczna jako przedsiêbiorca, „Studia Prawnicze” 1999, nr 4, s. 10–11. Autor ten, odnosz¹c siê do kwestii osobistego wykonywania dzia³alnoœci gospodarczej, podkreœla wprawdzie, ¿e dzia³alnoœæ wszyst-kich osób uprawnionych z mocy umowy lub ustawy i wystêpuj¹cych w imieniu przedsiêbiorcy-osoby fizycznej oznacza, ¿e to przedsiêbiorca prowadzi dzia³alnoœæ gospodarcz¹ we w³asnym imieniu; póŸniej jednak zaznacza, ¿e przedsiêbiorc¹ mo¿e byæ tylko osoba fizyczna maj¹ca pe³n¹ zdolnoœæ do czynnoœci prawnych (Osoba fizyczna..., s. 10).

13 Zob. A. Bieræ, Osoba fizyczna..., s. 10.

darczej, choæby przez niezbyt d³ugi okres niezbêdny do faktycznego i formal-nego jej zakoñczenia. Niejednokrotnie kontynuacja sprowadzaæ powinna siê do odpowiedniego zagospodarowania sk³adników maj¹tkowych, sp³aty zobo-wi¹zañ i przyjêcia nale¿noœci, wykonania wi¹¿¹cych umów czy wreszcie roz-wi¹zania stosownych umów z pracownikami.

Nadto niezbêdne mo¿e okazaæ siê podjêcie odpowiednich decyzji zmierza-j¹cych do zachowania efektywnoœci i racjonalnoœci funkcjonowania przedsiê-biorstwa, w tym równie¿ takich, które pozwoli³yby unikn¹æ strat i utrzymaæ sk³adniki rzeczowe maj¹tku w odpowiednim stanie. Dlatego te¿ uzasadnione jest, a niekiedy wrêcz konieczne, by dzia³alnoœæ gospodarcza, która przez dan¹ osobê – przedsiêbiorcê nie mo¿e byæ ze wskazanych wzglêdów prowa-dzona w dalszym ci¹gu, by³a kontynuowana przez inne osoby dzia³aj¹ce w jej imieniu. W przypadku œmierci osoby fizycznej-przedsiêbiorcy kontynuacja dzia³alnoœci gospodarczej powinna byæ dokonywana – co oczywiste – przez nastêpcê prawnego i trzeba przyj¹æ, ¿e staje siê on w wyniku dziedziczenia przedsiêbiorc¹, w szczególnoœci praw i obowi¹zków zwi¹zanych z przedsiê-biorstwem. Je¿eli nastêpca nie ma pe³nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych, dzia³alnoœæ w jego imieniu podejmowaæ powinien opiekun lub kurator, na-stêpca zaœ pozostaje jedynie „biernym przedsiêbiorc¹”, czyli osob¹ maj¹c¹ zdolnoœæ do bycia podmiotem praw i obowi¹zków, lecz nie maj¹cym

mo¿liwo-œci prowadzenia dzia³alnomo¿liwo-œci gospodarczej we w³asnym imieniu. Sytuacja taka jest jednak – co nale¿y podkreœliæ – konsekwencj¹ pewnej

„nieuchronno-œci” dziedziczenia, jako ¿e w wielu przypadkach dana osoba zostaje spadko-bierc¹ (nastêpc¹ prawnym) niezale¿nie od jej woli (wyj¹wszy przypadki od-rzucenia spadku), a istniej¹ce obiektywnie przedsiêbiorstwo i zwi¹zana z nim dzia³alnoœæ gospodarcza wymuszaj¹ kontynuacjê dzia³alnoœci podjêtej przez by³ego przedsiêbiorcê. Analogicznie przedstawia siê sytuacja osoby pozbawio-nej zdolnoœci do czynnoœci prawnych w wyniku orzeczenia o ubezw³asnowol-nieniu. Ona równie¿ postawiona zostaje w roli przedsiêbiorcy „biernego”, bez mo¿liwoœci czynnego udzia³u w sferze prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, zachowuje jednak formalnie status przedsiêbiorcy¹⁴.

Normatywne umocowanie pogl¹du co do mo¿liwoœci kontynuacji dzia³al-noœci gospodarczej przez osobê nie maj¹c¹ pe³nej zdoldzia³al-noœci do czyndzia³al-noœci prawnych jest zró¿nicowane. Dopuszczalnoœæ zaistnienia takiej osoby w cha-rakterze przedsiêbiorcy „biernego” zdaje siê potwierdzaæ – choæ jedynie

po-œrednio – przepis art. 25 ust. 1 pkt 13 u.s.d.g., wskazuj¹cy na obowi¹zek objêcia wpisem do CEIDG informacji o ograniczeniu lub utracie zdolnoœci do

14 Bürgeliches Gesetzbuch (tekst jedn. BGBL I 2005, 342) w art. 112 przewiduje, ¿e ma³oletni mo¿e byæ za zgod¹ s¹du rodzinnego upowa¿niony przez swego przedstawiciela usta-wowego do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej. Zob. w tej kwestii H. Brox, Allgemeiner Teil des BGB, Köln – Berlin – München 2004, s. 147.

czynnoœci prawnych, a tak¿e ustanowieniu kuratora dla osoby fizycznej-przedsiêbiorcy, co oznacza, ¿e osoba taka pozostaje wpisana do ewidencji jako przedsiêbiorca, a zmienia siê jedynie treœæ wpisu odnosz¹cego siê do tej osoby. Przepisy dotycz¹ce ewidencji nie pozwalaj¹ natomiast na rozwi¹zanie kwestii podjêcia dzia³alnoœci gospodarczej przez tak¹ osobê i to niezale¿nie od tego, czy jej dzia³alnoœæ mia³aby byæ kontynuacj¹ dzia³alnoœci wczeœniej rozpoczêtej przez innego przedsiêbiorcê-osobê fizyczn¹, czy by³aby to typowa inicjacja dzia³alnoœci gospodarczej – nie wynikaj¹ca z nastêpstwa prawnego.

W przypadku dziedziczenia przez osobê nie maj¹c¹ pe³nej zdolnoœci do czyn-noœci prawnych co najwy¿ej odwo³aæ siê mo¿na do przepisów o spadkach, przewiduj¹cych przejœcie na spadkobiercê praw i obowi¹zków zmar³ego

– osoby fizycznej wykonuj¹cej dzia³alnoœæ gospodarcz¹ i prowadz¹cej przed-siêbiorstwo. Poniewa¿ przedsiêbiorstwo przeznaczone jest zgodnie z art. 55¹ k.c. do prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej, jego nabywca – tak¿e i ten, który uzyska³ je w drodze dziedziczenia – powinien dzia³alnoœæ tak¹ po

zmar-³ym spadkodawcy kontynuowaæ, a zatem powinien mieæ mo¿liwoœæ uzyskania statusu przedsiêbiorcy.

Aprobata dla stanowiska uznaj¹cego mo¿liwoœæ i potrzebê uzyskania podmiotowoœci w sferze stosunków gospodarczych w sytuacjach szczególnych przez osoby nie maj¹ce zdolnoœci do czynnoœci prawnych nie determinuje jednak przekonania o mo¿liwoœci prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej przez takie osoby. Wskazany wy¿ej pogl¹d, wed³ug którego osoby ma³oletnie lub ubezw³asnowolnione mog¹ uzyskaæ status przedsiêbiorcy, jeœli nawet jest poprawny ze wzglêdu na podnoszony brak normatywnego zakazu prowadze-nia dzia³alnoœci gospodarczej przez wymienione osoby, jest jednak trudny do zaakceptowania. Wyj¹wszy scharakteryzowane sytuacje nadzwyczajne, kiedy podjêcie i prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej na zasadzie kontynuacji jest poniek¹d konieczne, o potrzebie posiadania zdolnoœci do czynnoœci prawnych decyduje zakres czynnoœci sk³adaj¹cych siê na dzia³alnoœæ gospodarcz¹, a tak¿e wskazany wczeœniej atrybut przedsiêbiorcy – dzia³anie we w³asnym imieniu.

Nale¿y bowiem dostrzegaæ, ¿e dzia³alnoœæ gospodarcza osoby fizycznej wykracza poza zakres „zwyk³ych” czynnoœci faktycznych i prawnych ¿ycia

Nale¿y bowiem dostrzegaæ, ¿e dzia³alnoœæ gospodarcza osoby fizycznej wykracza poza zakres „zwyk³ych” czynnoœci faktycznych i prawnych ¿ycia