edukacja dorosłych

ważnym segmentem edukacji, zwłaszcza zawodowej, jest szkolnictwo dla doro-słych. Umożliwia ono osobom pracującym uzupełnienie wykształcenia na różnych poziomach nauczania oraz podniesienie kwalifikacji zawodowych w trybie wie-czorowym lub zaocznym. w pierwszych 15 latach XXi w. dorośli mogli w Gdyni kontynuować naukę w gimnazjum, szkołach ponadpodstawowych i ponadgimna-zjalnych oraz policealnych.

Publiczne gimnazjum dla dorosłych zostało powołane w 1999 r. w Zespole szkół rzemiosła i Handlu im. Bandery Polskiej. do 2011 r. było ono jedyną pla-cówką tego typu w mieście. Corocznie kształciło się w nim od 105 do 190 uczniów.

w latach 2003-2014 szkołę ukończyło 343 absolwentów (www.stat.gov.pl). na początku drugiej dekady XXi w. zainteresowanie tym poziomem edukacji spa-dło, co przyczyniło się do braku naboru w roku 2014/2015. Ze znikomym odze-wem kilkunastu osób spotkała się też propozycja prywatnej szkoły Profesja, która uruchomiła gimnazjum zaoczne w 2012 r.

największą popularnością wśród dorosłych gdynian, podejmujących naukę po zakończeniu ośmioletniej szkoły podstawowej lub w późniejszych latach gimna-zjum, cieszyły się licea ogólnokształcące. Przekładało się to na liczbę placówek ofe-rujących ten rodzaj edukacji. w latach 2000-2003 było ich na rynku 10-12 rocznie, w tym ponad połowa samorządowych (ryc. 4.9). Od roku 2003/04, wraz z wpro-wadzaniem reformy ustroju szkolnego, ich liczba spadła do sześciu. w następnych latach utworzono kilka nowych szkół, w tym zwłaszcza licea uzupełniające prze-znaczone dla absolwentów zawodówek.

119

4. edukacja

najbardziej rozbudowana sieć szkół ogólnokształcących dla dorosłych funkcjo-nowała w Gdyni w roku 2012/13. działało wówczas 18 podmiotów, w tym osiem liceów uzupełniających (zlikwidowane od roku 2014/15). Od połowy pierwszej dekady XXi w. szkolnictwo licealne opierało się na placówkach prywatnych posia-dających uprawnienia szkół publicznych, uzupełnianych tylko przez pojedyncze szkoły samorządowe.

w roku 2014/15 funkcjonowało w Gdyni siedem liceów ogólnokształcących dla dorosłych, w tym jedno publiczne – w działającym od 1999 r. kolegium Miejskim w Chyloni. do pozostałych należały prywatne Gdyńskie Zaoczne LO (w Cisowej), M. skrzyńska i LO Zaoczne dla dorosłych oraz licea ogólnopolskich sieci edu-kacyjnych Żak, Cosinus, Pascal, nova – wszystkie zlokalizowane w Śródmieściu.

0

2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015

szkoły policealne

technikum i technika uzupełniające średnie szkoły ponadpodstawowe LO i uzupełniające LO zasadnicza szkoła zawodowa

Ryc. 4.9. Szkoły dla dorosłych według typów w Gdyni w latach 2000-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl.

Zmiany liczby placówek wynikały z zapotrzebowania rynku na tego typu usługi edukacyjne. Korzystały z nich najczęściej osoby dorosłe zobligowane do uzupełnienia wykształcenia przez okoliczności życiowe (zwłaszcza zawodowe). W tym okresie liczba uczniów LO była największa i wynosiła od 1700 do 2000 osób rocznie (ryc. 4.8).

Wprowadzanie zmian ustroju szkolnego w połowie pierwszej dekady XXI w. wpłynęło na jej obniżenie do 1327 (rok 2004/05), po czym ponownie zaczęła rosnąć do ok. 1700-1900.

Udział w tym miały nowopowołane licea uzupełniające, których uczniowie stanowili ok. 30-40% ogółu dorosłych licealistów w Gdyni (www.stat.gov.pl). W ostatnich latach obserwuje się zmniejszenie zainteresowania edukacją ogólnokształcącą, częściowo odzwierciedlające też likwidację szkół uzupełniających (w roku 2013/14). W roku 2014/15 licea dla dorosłych skupiały 1465 uczniów (www.stat.gov.pl).

Zmianie liczebności uczniów liceów towarzyszyły fluktuacje liczby absolwentów.

Początkowo było ich kilkuset rocznie (maksymalnie 921 w 2002 r.), w latach 2006-2007 ok.

260, natomiast w późniejszym okresie – między 450 a 500. W czasie funkcjonowania szkół uzupełniających osoby kończące je w Gdyni (ogółem 1376) stanowiły blisko 50% ogółu absolwentów liceów, co może wskazywać na większą efektywność tego typu szkolnictwa dorosłych, również w porównaniu do szkół młodzieżowych.

Znacznie mniej popularne ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne szkolnictwo zawodowe dla dorosłych obejmowało w Gdyni na początku XXI w. jedną zasadniczą szkołę zawodową oraz zmieniające się liczby techników i szkół policealnych (ryc. 4.10). W omawianym okresie wcześniej rozpoczętą działalność kontynuowała Zasadnicza Szkoła ryc. 4.9. szkoły dla dorosłych według typów w Gdyni w latach 2000-2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl.

Zmiany liczby placówek wynikały z zapotrzebowania rynku na tego typu usługi edukacyjne. korzystały z nich najczęściej osoby dorosłe zobligowane do uzupeł-nienia wykształcenia przez okoliczności życiowe (zwłaszcza zawodowe). w tym okresie liczba uczniów LO była największa i wynosiła od 1700 do 2000 osób rocznie (ryc. 4.8). wprowadzanie zmian ustroju szkolnego w połowie pierwszej dekady XXi w. wpłynęło na jej obniżenie do 1327 (rok 2004/05), po czym ponow-nie zaczęła rosnąć do ok. 1700-1900. Udział w tym miały nowopowołane licea uzupełniające, których uczniowie stanowili ok. 30-40% ogółu dorosłych liceali-stów w Gdyni (www.stat.gov.pl). w ostatnich latach obserwuje się zmniejszenie

120

Gdynia w Unii europejskiej | warunki życia

zainteresowania edukacją ogólnokształcącą, częściowo odzwierciedlające też likwidację szkół uzupełniających (w roku 2013/14). w roku 2014/15 licea dla doro-słych skupiały 1465 uczniów (www.stat.gov.pl).

Zmianie liczebności uczniów liceów towarzyszyły fluktuacje liczby absolwen-tów. Początkowo było ich kilkuset rocznie (maksymalnie 921 w 2002 r.), w latach 2006-2007 ok. 260, natomiast w późniejszym okresie – między 450 a 500. w cza-sie funkcjonowania szkół uzupełniających osoby kończące je w Gdyni (ogółem 1376) stanowiły blisko 50% ogółu absolwentów liceów, co może wskazywać na większą efektywność tego typu szkolnictwa dorosłych, również w porównaniu do szkół młodzieżowych.

Znacznie mniej popularne ponadpodstawowe i ponadgimnazjalne szkolnictwo zawodowe dla dorosłych obejmowało w Gdyni na początku XXi w. jedną zasadni-czą szkołę zawodową oraz zmieniające się liczby techników i szkół policealnych (ryc. 4.10). w omawianym okresie wcześniej rozpoczętą działalność kontynuowała Zasadnicza szkoła Zawodowa dla dorosłych w Zespole szkół technicznych im.

inż. t. wendy. do roku 2012/13 kształciło się w niej od ok. 40 do 80 uczniów rocz-nie. rok później została ona zlikwidowana. w latach 2001-2013 zawody zwią-zane z budownictwem okrętowym zdobyło tu łącznie 196 osób (www.stat.gov.pl).

ryc. 4.10. Uczniowie i słuchacze szkół dla dorosłych w Gdyni w latach 2000-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl.

w początkowych latach XXi w. funkcjonowało w Gdyni w zależności od roku od pięciu do sześciu publicznych ponadpodstawowych średnich szkół technicznych

Zawodowa dla Dorosłych w Zespole Szkół Technicznych im. inż. T. Wendy. Do roku 2012/13 kształciło się w niej od ok. 40 do 80 uczniów rocznie. Rok później została ona zlikwidowana. w latach 2001-2013 zawody związane z budownictwem okrętowym zdobyło tu łącznie 196 osób (www.stat.gov.pl).

0

2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 2004/2005 2005/2006 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/2012 2012/2013 2013/2014 2014/2015

szkoły policealne

technikum i technika uzupełniające średnie szkoły ponadpodstawowe LO i uzupełniające LO zasadnicza szkoła zawodowa

Ryc. 4.10. Uczniowie i słuchacze szkół dla dorosłych w Gdyni w latach 2000-2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl.

W początkowych latach XXI w. funkcjonowało w Gdyni w zależności od roku 5-6 publicznych ponadpodstawowych średnich szkół technicznych dla dorosłych. Liczba uczniów stopniowo malała w nich z 1197 w roku 2000/01 do 32 w roku 2006/07, kiedy wygaszono ten typ placówek (www.stat.gov.pl). W połowie pierwszej dekady XXI w. przy istniejących szkołach technicznych powołano publiczne technika uzupełniające dla dorosłych – absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. Pomiędzy rokiem 2004/05 a 2011/2012, kiedy przeprowadzono ostatni nabór uczniów, działały one w różnych okresach w zespołach szkół:

Technicznych (Technikum Uzupełniające nr 1 dla Dorosłych), Budowlanych (nr 2), Rzemiosła i Handlu (nr 3), Zawodowych nr 2 (nr 4), Mechanicznych (nr 8). Ofertę szkół publicznych od roku 2006/07 do 2013/14 uzupełniało Prywatne Technikum Fryzjerskie dla Dorosłych Euroschool. W latach 2007-2013 podmiot ten prowadził także Czteroletnie Technikum Fryzjerskie dla Dorosłych, w którym kształciło się od kilku do 20 osób w zależności od roku.

Szkoły uzupełniające cieszyły się słabnącym zainteresowaniem gdynian. Liczba uczniów spadła z ok. 300 w początkowym okresie ich istnienia do 10 w roku 2013/14. Publiczne technika uzupełniające ukończyło ogółem 204 osoby, prywatne – 45. Tytuł technika

4. edukacja

dla dorosłych. Liczba uczniów stopniowo malała w nich z 1197 w roku 2000/01 do 32 w roku 2006/07, kiedy wygaszono ten typ placówek (www.stat.gov.pl). w poło-wie pierwszej dekady XXi w. przy istniejących szkołach technicznych powo-łano publiczne technika uzupełniające dla dorosłych – absolwentów zasadniczych szkół zawodowych. Pomiędzy rokiem 2004/05 a 2011/2012, kiedy przeprowadzono ostatni nabór uczniów, działały one w różnych okresach w zespołach szkół: tech-nicznych (technikum Uzupełniające nr 1 dla dorosłych), Budowlanych (nr 2), rzemiosła i Handlu (nr 3), Zawodowych nr 2 (nr 4), Mechanicznych (nr 8). Ofertę szkół publicznych od roku 2006/07 do 2013/14 uzupełniało Prywatne technikum Fryzjerskie dla dorosłych euroschool. w latach 2007-2013 podmiot ten prowa-dził także Czteroletnie technikum Fryzjerskie dla dorosłych, w którym kształ-ciło się od kilku do 20 osób w zależności od roku.

szkoły uzupełniające cieszyły się słabnącym zainteresowaniem gdynian. Liczba uczniów spadła z ok. 300 w początkowym okresie ich istnienia do 10 w roku 2013/14. Publiczne technika uzupełniające ukończyło ogółem 204 osoby, prywatne – 45. tytuł technika fryzjerstwa w szkole czteroletniej euroschool uzyskało łącz-nie dziewięciu absolwentów (www.stat.gov.pl).

dużo bardziej popularne wśród dorosłych były szkoły policealne. w jeszcze większym stopniu niż w wypadku szkół młodzieżowych, częstym motywem ich wyboru jest uzyskanie odpowiednich przywilejów, mniejsze znaczenie ma zdoby-cie wykształcenia. Odpowiedzią na oczekiwania rynku stało się tworzenie licznych nowych, zwłaszcza prywatnych szkół policealnych na początku XXi w. Proces ten cechował się znaczną intensywnością szczególnie w pierwszych pięciu latach roz-poczynającej się dekady. Liczba takich placówek wzrosła wówczas w Gdyni ponad trzykrotnie (z 13 w roku 2000/01 do 41 w roku 2005/06). Po kilku latach stabiliza-cji rozpoczęła się ich stopniowa likwidacja (do 21 w roku 2014/15).

na szkolnictwo policealne dla dorosłych składały się podmioty publiczne, któ-rych w początkowych latach badanego okresu działało rocznie ok. czterech-pię-ciu, a w połowie drugiej dekady ok. dwóch-trzech, oraz dużo liczniejsze placówki prywatne. szkoły policealne powołano w zespołach szkół: Chłodniczych i elek-tronicznych (szkoła nr 2), ekonomiczno-administracyjnych (nr 5), technicznych (nr 8), rzemiosła i Handlu (nr 9) oraz w kolegium Miejskim (nr 10). Oferowały one możliwość zdobycia m.in. zawodu technika informatyka, ekonomisty, han-dlowca, mechanika. kształcenie w zawodach medycznych prowadził wojewódzki Zespół szkół Policealnych. spośród placówek prywatnych wymienić należy liczne szkoły należące do ogólnopolskich sieci edukacyjnych Żak, Pascal, teB edukacja, Cosinus, nova (ryc. 4.8). wszystkie one proponowały naukę zawodów medycz-nych (np. asystentka stomatologiczna, masażysta, opiekun medyczny, opiekunka dziecięca) oraz technika informatyka, administracji, rachunkowości, BHP, usług kosmetycznych i innych. kształceniem kosmetyczek zajmowała się także gdyń-ska Policealna Zaoczna szkoła kosmetyki Profesjonalnej ryng Maestria. rza-dziej proponowane zawody to np. technik eksploatacji portów i terminali (Cosinus,

Gdynia w Unii europejskiej | warunki życia

Żak), technik weterynarii (nova), bibliotekarz, animator kultury (Żak). dodatkowo szkoły te prowadziły także kwalifikacyjne kursy Zawodowe.

Mimo zmniejszania liczby podmiotów oferujących kształcenie policealne doro-słych zainteresowanie nimi nie słabnie. Liczba słuchaczy, wynosząca na początku XXi w. ok. 700 osób, rosła stale do ok. 4,5 tys. w roku 2008/09. w kolejnych latach ujawniły się pewne tendencje spadkowe, jednak w roku 2012/13 odnotowano rekor-dowe zainteresowanie tymi szkołami. Zgłosiło się do nich aż 5218 osób, tj. prawie 8,5 razy więcej niż na początku wieku (www.stat.gov.pl).

tak znaczny wzrost liczby słuchaczy nie przekłada się na liczebność absol-wentów. w 2001 r. było ich ok. 330, w późniejszych latach szkoły te kończyło ok. 600-800 dorosłych rocznie, maksymalnie zaś 1201 w 2013 r. (www.stat.gov.pl).

Biorąc pod uwagę fakt, że szkoły policealne kształcą w trybie rocznym lub dwulet-nim, liczba absolwentów powinna stanowić co najmniej połowę liczebności danego rocznika. tak było jeszcze na początku XXi w. wraz ze wzrostem popularności tego typu placówek absolwenci zaczęli stanowić zaledwie 1/4 populacji słuchaczy w danym roku, co może odzwierciedlać fakt podejmowania nauki nie w celu zdo-bycia zawodu, a uzyskania innych korzyści. sytuacja ta jest bardzo niekorzystna z punktu widzenia budżetu miasta. Za każdym słuchaczem szkoły o uprawnie-niach publicznych idą bowiem dotacje z miejskich funduszy, które w odniesieniu do osób w rzeczywistości nie podnoszących swoich kwalifikacji są marnotrawione.

4.6. Podsumowanie

Zmiany demograficzne skutkujące zmniejszaniem się liczby dzieci i młodzieży oraz reforma ustroju szkolnego rozpoczęta w 1999 r. to główne wyzwania, przed którymi stanęła gdyńska edukacja na początku XXi w. wymusiły one dostosowa-nie do nowych uwarunkowań infrastruktury szkolnictwa pozostającego w gestii samorządu, zmodyfikowały także sieć placówek niepublicznych na różnych pozio-mach kształcenia.

kurczenie się infrastruktury oświaty wynikające z malejącej ogólnie liczby uczniów, nie pociągnęło za sobą istotnego pogorszenia dostępności do usług edu-kacyjnych w Gdyni. Pewne niedogodności dały się zauważyć w najintensywniej rozwijających się w tym okresie południowo-zachodnich dzielnicach miasta.

Zaistniałe zmiany nie rzutowały na jakość kształcenia. Pozostała ona w Gdyni na wysokim poziomie, co potwierdzają wyniki sprawdzianów szóstoklasistów, egzaminów gimnazjalnych i maturalnych oraz wysokie lokaty części szkół w ogól-nopolskich rankingach. Uwidaczniają one skuteczność polityki oświatowej miasta, obejmującej zróżnicowane działania, np. finansowanie dodatkowych godzin zajęć.

wysokiej jakości gdyńskiej edukacji sprzyjają także możliwości, które pojawiły się po przystąpieniu Polski do Unii europejskiej w 2004 r. akcesja do Ue otworzyła dostęp do unijnego dofinansowania rozmaitego rodzaju inicjatyw edukacyjnych

4. edukacja

(np. tworzenie punktów przedszkolnych, modernizacja infrastruktury, kompute-ryzacja). Ułatwiła także młodzieży i nauczycielom udział w różnorodnych pro-gramach wymiany międzynarodowej, z czego gdynianie aktywnie korzystają.

Postępujący proces starzenia się demograficznego społeczeństwa, w Gdyni widoczny szczególnie w centralnych dzielnicach miasta, wymusi w niedalekiej przyszłości dalsze korekty infrastruktury oświatowej. Jedną z przymiarek do nich jest plan racjonalizacji sieci szkolnictwa (głównie ponadgimnazjalnego) ogłoszony przez władze miasta w 2015 r. (www.gdynia.pl).