5. Służba zdrowia i pomoc społeczna
5.4. Główne działania w ramach pomocy społecznej
Główną instytucją zajmującą się zarówno świadczeniem, jak i koordynacją pomocy społecznej dla mieszkańców Gdyni jest Miejski Ośrodek Pomocy społecz-nej w Gdyni, którego budżet na 2014 r. wyniósł 62,7 mln zł. działania te można
117 Profilaktyka selektywna jest ukierunkowana na jednostki lub grupy podwyższonego ryzy-ka używania środków psychoaktywnych, a jej celem jest ograniczanie, zapobieganie, li-kwidowanie zachowań ryzykownych.
118 Profilaktyka wskazująca jest ukierunkowana na jednostki, u których rozpoznano zaburze-nia związane z używaniem środków psychoaktywnych, a jej celem jest ograniczenie czasu i głębokości trwania dysfunkcji oraz tworzenie warunków sprzyjających zaprzestaniu dzia-łań ryzykownych.
119 są to: Ognisko wychowawcze, specjalistyczna Placówka wsparcia dziennego, Placówka animacji Środowiskowej starter, specjalistyczny Ośrodek wsparcia dla Ofiar Przemocy w rodzinie (sOw), Ośrodek interwencji kryzysowej.
120 Mieszcząca się w strukturach Ośrodka Profilaktyki i terapii Uzależnień.
121 wymienione działania są finansowane z budżetu miasta w ramach Gminnego Programu Przeciwdziałania narkomanii w 2014 r., pominięto więc działania w tym zakresie instytu-cji finansowanych z innych źródeł (zwłaszcza przez POw nFZ).
122 Przyjęto podział podejmowanych działań zaproponowany przez M. struzik (2013), który obejmuje ograniczanie popytu składające się z (1) profilaktyki, (2) leczenia i rehabilitacji, (3) readaptacji społecznej, (4) ograniczania szkód oraz podaży.
5. służba zdrowia i pomoc społeczna
podzielić na formy wsparcia adresowane do grup o specyficznych potrzebach oraz na działania pozostałe. Pierwsze obejmują wsparcie seniorów i osób niepeł-nosprawnych123, wsparcie dziecka i rodziny124, wparcie osób bezrobotnych i bez-domnych. do działań pozostałych kwalifikuje się szereg inicjatyw, jak chociażby:
poradnictwo specjalistyczne (psychologiczne, pedagogiczne, prawne), organiza-cja społeczności lokalnej125, wspieranie inicjatyw z zakresu ekonomii społecznej, współpraca z radami dzielnic.
w strukturze MOPs w 2014 r. funkcjonowało sześć ośrodków wsparcia dzien-nego dla seniorów i osób niepełnosprawnych: dzienny dom Pomocy społecznej przy ul. gen. s. Maczka 1, dzienny dom Pomocy społecznej w Zespole Opie-kuńczym przy ul. a. Fredry 3, Środowiskowy dom samopomocy, przy ul. gen.
s. Maczka 1, Środowiskowy dom samopomocy, przy ul. k. Maciejewicza 11, Śro-dowiskowy dom samopomocy, przy ul. s. wąsowicza 3. Przy ul. Bosmańskiej 32a funkcjonował Ośrodek Opiekuńczy dla osób przewlekle chorych126, przy ul. Pawiej 31 – dom Pomocy społecznej127. Część mieszkańców Gdyni korzystała z opieki w domach pomocy społecznej zlokalizowanych poza Gdynią. w miejsce funkcjo-nujących w przeszłości domów dziecka w Gdyni działa obecnie Centrum admi-nistracyjne Placówek Opiekuńczo-wychowawczych, które jest placówką łączącą zadania typu socjalizacyjnego i interwencyjnego. w jej skład wchodzą trzy filie:
przy ul. Łanowej 22a, Chwarznieńskiej 73 i druskiennickiej 38. Ponadto, pod nadzorem MOPs, działają dwie niepubliczne placówki opiekuńczo-wychowaw-cze typu socjalizacyjnego prowadzone przez Gdańską Fundację innowacji spo-łecznej (dom na klifie, dom pod Magnolią). szczególną rolę do spełnienia ma Zespół Placówek specjalistycznych im. k. Lisieckiego dziadka, zlokalizowany przy ul. wejherowskiej 65. w jego skład wchodzi kilka jednostek: w głównej siedzibie, pod podanym adresem, mieści się specjalistyczny Ośrodek wsparcia, Placówka wsparcia dziennego, Punkt konsultacyjno-diagnostyczny dla rodzin
123 Poprzez: wzmacnianie aktywności seniorów i osób niepełnosprawnych w środowisku (tu-taj ważną rolę do odegrania ma Centrum aktywności seniora), rehabilitację społeczną osób niepełnosprawnych, usługi opiekuńcze świadczone w miejscu zamieszkania, opiekę dzienną, mieszkalnictwo wspierane oraz opiekę całodobową (istotną rolę odgrywa tu Ośro-dek Opiekuńczy dla Osób Przewlekle Chorych).
124 szereg działań koncentruje się na funkcjonowaniu rodzinnej pieczy zastępczej, treningu samodzielności w mieszkaniach chronionych, usamodzielnianiu wychowanków (z rodzin zastępczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wycho-wawczych i zakładów poprawczych), wsparciu samotnych matek, rodzin ubogich itd. waż-ną rolę ogrywają tu, oprócz MOPs, także Zespół Placówek specjalistycznych im. k. Li-sieckiego dziadka oraz organizacje pozarządowe.
125 rewitalizacja społeczna ulic Opata Hackiego i L. Zamenhofa, rewitalizacja społeczna ul. Chwarznieńskiej, animowanie społeczności lokalnych.
126 Jest on miejscem czasowej, całodobowej opieki, pielęgnacji i rehabilitacji oraz hospitaliza-cji po okresie rekonwalescenhospitaliza-cji.
127 Placówka ta nie działa w strukturze MOPs, lecz jest niezależnym podmiotem miejskim.
Gdynia w Unii europejskiej | warunki życia
i dzieci z Fas128, natomiast przy ul. Biskupa dominika 25 znajduje się Ośrodek interwencji kryzysowej. schronienie bezdomnym oferowało pięć placówek zlo-kalizowanych na terenie Gdyni129, ponadto zapewniono miejsca w siedmiu schro-niskach zlokalizowanych poza Gdynią.
w zakresie pomocy społecznej ważną rolę do odegrania mają ponadto: samo-dzielny referat ds. Osób niepełnosprawnych130 oraz Centrum aktywności seniora (www.cas.gdynia.pl).
w roku 2014 w ramach pomocy udzielanej przez MOPs131 przyznano świad-czenia 4707 osobom132, co daje 2,0% oficjalnych mieszkańców miasta133. wspar-ciem objęto 4862 rodziny (łącznie 8382 osób w rodzinach), w tym 4507 rodzin otrzymywało świadczenia (łącznie 7660 osób w rodzinach), a 355 rodzin (łącznie 622 osób w rodzinach) skorzystało jedynie z pomocy w postaci pracy socjalnej.
sytuację w podziale na przyczyny źródłowe przyznania świadczenia finanso-wego obrazuje tab. 5.3. widać tutaj wyraźną przewagę niepełnosprawności (42,7%
rodzin korzystających ze wsparcia finansowego otrzymało je z tego tytułu). na dalszych miejscach znalazły się: bezdomność (13,9%), długotrwała lub ciężka cho-roba (13,3%), bezrobocie (11,0%). w ciągu ostatnich lat wyraźne są dwie tendencje.
Jedną jest zmniejszenie liczby rodzin korzystających ze wsparcia MOPs, drugą – wzrost odsetka korzystających z pomocy społecznej z powodu niepełnosprawności (w szczególności klientów z zaburzeniami psychicznymi).
128 alkoholowy zespół płodowy.
129 w strukturze MOPs: tymczasowy Ośrodek Opiekuńczy przy ul. Chwarznieńskiej 93; schro-nisko dla bezdomnych kobiet w Zespole Opiekuńczym przy ul. a. Fredry 3. Prowadzone przez organizacje pozarządowe: schronisko dla rodzin przy ul. Leszczynki 153; schronisko dla osób bezdomnych uzależnionych od alkoholu i schronisko dla osób bezdomnych wyma-gających wsparcia w aktywizacji zawodowej i noclegowania przy ul. Jana z kolna 28; schro-nisko dla osób bezdomnych wraz z zapewnieniem warunków do noclegu osobom wymaga-jącym interwencyjnego wsparcia w tym zakresie przy ul. Janka wiśniewskiego 24.
130 Zajmujący się m.in. obsługą informacyjną osób niepełnosprawnych, opracowywaniem projektów programów dotyczących rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełno-sprawnych, inicjowaniem i koordynacją działań zmierzających do ograniczania skutków niepełnosprawności i likwidacji barier utrudniających osobom niepełnosprawnym ich funkcjonowanie, inicjowaniem i koordynacją integracyjnych programów oświatowych, kulturalnych i rekreacyjnych, analizą potrzeb osób niepełnosprawnych.
131 w ramach działań czterech dzielnicowych Ośrodków Pomocy społecznej i Zespołu ds. Bezdomnych.
132 w praktyce ta sama osoba może skorzystać z więcej niż jednej przyczyny źródłowej otrzymania wsparcia. tutaj podano rozłączną liczbę osób, tzn. że jedna osoba była wyka-zywana tylko jeden raz niezależnie od tego z ilu powodów źródłowych pomocy finansowej skorzystała na mocy decyzji administracyjnej.
133 Jest to wartość korzystniejsza, niż w innych miastach, np. w Częstochowie było to 2,4%;
Białymstoku 3,0%; a w sosnowcu 3,7% – opracowano na podstawie maili z MOPs/MOPr lub sprawozdań rocznych ze stron www oraz danych www.stat.gov.pl.
5. służba zdrowia i pomoc społeczna
tab. 5.3. Liczba rodzin i osób w rodzinach objętych pomocą w postaci materialnej przez MOPs w Gdyni w 2014 r.
Powód źródłowy objęcia wsparciem Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach
niepełnosprawność 1926 2443
Bezdomność 628 738
długotrwała lub ciężka choroba 600 1196
Bezrobocie 498 1091
Bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych
i prowadzeniu gospodarstwa domowego 384 1355
w tym rodziny niepełne 185 591
w tym rodziny wielodzietne 82 427
Ubóstwo 304 498
alkoholizm 65 137
trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu
z zakładu karnego 45 66
Potrzeba ochrony macierzyństwa 33 92
w tym wielodzietność 19 46
narkomania 11 11
Zdarzenie losowe lub sytuacja kryzysowa 7 13
Przemoc w rodzinie 6 20
Ogółem 4507 7660
Źródło: Pomoc społeczna w Gdyni rok 2014…, 2015, tab. 3, s. 7.
na 4707 osób134, którym decyzją MOPs przyznano świadczenia, 1,9% stano-wiły osoby zamieszkałe w Gdyni bez meldunku, a 6,4% osoby spoza Gdyni, dla-tego analizą terytorialną objęto 91,7%, czyli 4316 osób (ryc. 5.6). największy odse-tek mieszkańców Gdyni korzysta z finansowej pomocy społecznej w centralnej części miasta (obszar obejmujący dzielnice: Chylonia, Leszczynki, Grabówek, witomino-radiostacja, Śródmieście oraz wzgórze Św. Maksymiliana). natomiast najlepsza sytuacja występuje w nowych dzielnicach położonych w południowo-za-chodniej części miasta (dąbrowa, wielki kack). Jest to obraz raczej typowy dla dużych miast Polski.
134 w praktyce ta sama osoba może skorzystać z więcej niż jednej przyczyny źródłowej otrzy-mania wsparcia. tutaj podano rozłączną liczbę osób, tzn. że jedna osoba była wykazywa-na tylko jeden raz niezależnie od tego z ilu powodów źródłowych pomocy fiwykazywa-nansowej sko-rzystała na mocy decyzji administracyjnej.
Gdynia w Unii europejskiej | warunki życia
ryc. 5.6. Odsetek ludności korzystającej z finansowej pomocy społecznej MOPs w Gdyni w 2014 r.*
* rycina obejmuje 91,7% spośród osób korzystających z tej formy pomocy, gdyż 1,9% to klienci z Gdyni bez meldunku, a 6,4% to klienci spoza Gdyni.
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Pomoc społeczna w Gdyni rok 2014…, 2015, ryc. 1, s. 8, www.gdynia.pl.
5. służba zdrowia i pomoc społeczna
Oprócz bieżącej działalności, podejmowanych jest także szereg innych działań na rzecz podniesienia jakości życia obywateli miasta, m.in.:
• Gminny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2011-2015 skupiony na trzech rodzajach działań: pomocy dla osób uzależnionych135, na innych for-mach opieki nad osobami z zaburzeniami psychicznymi (w tym wsparcia śro-dowiskowego) oraz na pomocy psychologicznej realizowanej w placówkach oświatowych (www.gdynia.pl);
• Gdyński Program wsparcia rodziny i rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2014--2016, którego celem strategicznym jest podniesienie efektywności gdyńskiego systemu wsparcia dziecka i rodziny poprzez: uzyskanie kompleksowej infor-macji o sytuacji gdyńskich rodzin, wzmocnienie współpracy międzyinstytu-cjonalnej i międzysektorowej na rzecz wsparcia dziecka i rodziny, podniesie-nie poziomu adekwatności działania systemu wsparcia na rzecz rodzin w ich środowisku, rozwijanie rodzinnych form opieki nad dzieckiem i doskonalenie standardów wsparcia funkcjonujących palcówek opiekuńczo-wychowawczych (www.mopsgdynia.pl).
5.5. Podsumowanie
Ocena zasobów medycznych w Gdyni nie jest jednoznaczna. w zakresie per-sonelu związanego z zabezpieczeniem medycznym na poziomie podstawowym Gdynia wypada przeciętnie na tle dużych miast. natomiast w zakresie zasobów opieki wyższego rzędu (szpitale, przychodnie specjalistyczne) sytuacja w mie-ście jest dużo gorsza. wiąże się to z sąsiedztwem Gdańska, w którym zlokali-zowano prawie wszystkie placówki uniwersytetu medycznego, a ponadto wiele szpitali różnego poziomu referencyjnego. Pod tym względem Gdynia pozostaje nie-jako „w cieniu” Gdańska. w sytuacji, gdy Gdynia z Gdańskiem i sopotem tworzą funkcjonalnie jeden organizm miejski, nie wpływa to na gorszy dostęp jej miesz-kańców do specjalistycznej opieki medycznej.
w zakresie zadań własnych dotyczących zdrowotności mieszkańców (zwłasz-cza programy profilaktyki zdrowotnej, antyalkoholowe i antynarkotykowe) działa-nia są prowadzone w sposób rzetelny, przynosząc wymierne korzyści obywatelom Gdyni. także działania w zakresie pomocy społecznej wychodzą naprzeciw potrze-bom mieszkańców miasta.
135 w czym jego zapisy są częściowo kompatybilne z zapisami gminnych programów profi-laktyki alkoholizmu oraz narkomanii.