Efekty w czasie

Efekt interwencji rozgrywa si w czasie. W przypadku wielu dziaa

w ramach PROW duo czasu upywa, zanim ich efekty si urzeczywistni. Na przykad dziaania rolno-rodowiskowe: ich oddziaywanie na gleby, bioróno-rodno, jako wody itp. jest rzeczywiste, jednak trudne do ustalenia, poniewa

trzeba je realizowa przez dugi okres, aby zakumuloway si efekty, które maj

statystyczne znaczenie (s zauwaalne), ale zazwyczaj wyczerpuj si w dugim okresie. Analogicznie inwestycje w budynki i infrastruktur, takie jak np.

drogi, mog mie niewielki wpyw w perspektywie krótkookresowej, jednak efekty te zazwyczaj pojawiaj si przez dugi okres uytkowania. To samo mo-na zaobserwowa w przypadku inwestycji w ksztacenie, szkolenia zawodowe i badania. Rozmiary ich efektów zale od dugoci okresu ich trwania i od tego, na jaki okres je obliczono, jak i od ksztatu ich zmiany w czasie, od momentu rozpoczcia interwencji do momentów w czasie, kiedy efekty poddawane s

ocenie, do sposobu ich zanikania po osigniciu pewnej granicy czasowej.

Trzeba odróni efekty przejciowe, dugookresowe i dynamiczne. Efekty przejciowe zwizane s bezporednio z realizacj projektu, np. budow budyn-ku lub drogi. Zanikaj w momencie ukoczenia realizacji projektu. Spójrzmy na budow drogi. Potrzeba tu wkadu w postaci: pracy, maszyn i materiaów, któ-rych produkcja równie wie si z prac, wywoujc dodatkowy efekt zatrud-nienia. Obszerniejsze efekty wynikajce z produkcji nakadów mona otrzyma

dziki mnonikom, ale stosowanie tego podejcia jest równoznaczne z dodawa-niem w przeszoci efektów przejciowych w perspektywie nieograniczonej. stpowanie takie zaburza wyniki liczbowe, ale nie zmienia natury efektów. Po-zostaj one efektami przejciowymi: znikaj w momencie ukoczenia budowy drogi. Po drugie, zarówno praca poniesiona przy produkcji nakadu, jak i praca

wykonana po zakoczeniu budowy jest wliczana w koszty konstrukcji. Praca to cz kosztów inwestycyjnych i jest ona te czci inwestycji.

Podczas gdy interwencja rzdu motywuje ludzi do inwestowania i tym samym do zatrudniania siy roboczej oraz zwikszania nakadu pracy, nie jest to rzeczywisty cel interwencji. Ostatecznym celem nie moe by wzrost kosztów inwestycji na potrzeby osignicia tymczasowych efektów zatrudnienia. Celem jest raczej osignicie i zebranie korzyci nagromadzonych przy pomocy inwe-stycji w czasie. Efekty, którymi powinnimy by zainteresowani, to zwrot z in-westycji i korzyci pozarynkowe wynikajce z jego istnienia lub zastosowania, np. nisze koszty transportu, lepsza dostpno, mniejsze zanieczyszczenie, lep-sze moliwoci spdzania wolnego czasu, wysza jako ycia itp.

W przypadku prywatnych gospodarstw rolnych lepszym bod cem do in-westycji jest to, e w przyszoci przyniesie ona zwrot przewyszajcy jej kosz-ty. Oczywicie wygenerowanie takiego zwrotu, oprócz zainwestowanego

kapita-u, wymaga te innych rodzajów wkadu, jak np. materiay lub praca, których koszty trzeba wzi pod uwag. Wygenerowanie tego zwrotu jest równoznaczne z wytworzeniem efektów dugookresowych. Pocztkowo narastaj one dla

wa-ciciela czynników produkcji, który w przypadku kapitau jest beneficjentem wsparcia, nie za dla rzdu ani podatnika, który zapewnia rodki finansowe na wsparcie. Z kolei jednak beneficjenci wsparcia wykorzystuj swoje zwroty na konsumpcj, podatki i inwestycje, generujc tym samym dodatkowe efekty, któ-re mona uwzgldni w analizie w zalenoci od etapu i okktó-resu czasu. W wyni-ku zwielokrotnienia bezporednich efektów z mnonikami dugookresowymi otrzymujemy skumulowane przysze efekty porednie i bezporednie u rónych podmiotów i w rónych sektorach w gospodarce, w tym w rzdzie, w_ nieograni-czonej perspektywie.

Poza tym mona przyj zaoenie o efektach dynamicznych, które opie-raj si na koncepcji, e jeli co popchniesz, bdzie posuwa si szybciej ni

inna rzecz, która nie zostaa popchnita, tj. ta pierwsza bdzie miaa przewag.

Napdzanie dziki tej przewadze sprawia, e element porusza si na przód szyb-ciej, zostawiajc reszt w tyle. Efekty takie czsto uwaane s za duo wiksze ni rezultaty konwencjonalne. Przedstawiono je jako argument w debacie na te-mat wejcia Austrii do UE. Jednak ich rozmiar jest tete-matem spekulacji.

W przypadku MTE rozpatrywalimy dugookresowe efekty bezporednie brutto majce wpyw na beneficjentów wsparcia na modernizacj gospodarstw rolnych. Porównalimy rozwój gospodarstw rolnych produkujcych mleko w Austrii, które nie otrzymyway wsparcia, z rozwojem podobnych gospodarstw rolnych, które w latach 2003 i 2004 przy wsparciu zainwestoway rednio 52 000 euro. Skutkiem dokonania inwestycji przy wsparciu z tego programu

by-o podniesienie wartoci dodanej brutto (WDB) rednio o 7 863 euro w przeli-czeniu na gospodarstwo rolne, w cztery lata po inwestycji [Dantler i in. 2010].

Efekt ten zosta przedstawiony na rysunku 2.

Jeli chodzi o efekty dugookresowe, zaoylimy, e inwestycja przynie-sie takie same wyniki w okreprzynie-sie uytecznoci wynoszcym 17 lat, rozszerzonym na 20 lat, jak to pokazano na rysunku 2. Tym samym efekt wartoci dodanej brutto w okresie uytecznoci nominalnie wyniesie +134 000 euro, natomiast realnie 111 000 euro (przy uwzgldnieniu stopy procentowej na poziomie 2% na potrzeby deflacji przyszych zwrotów). Poniewa okazao si, e inwestycje prawie nie miay adnego wpywu na nakady pracy, niemale caa wygenero-wana przez ni WDB rekompensuje nakad kapitau. Zosta on czciowo opa-cony przez rzd: wkad finansowy na inwestycj wyniós rednio 11 000 euro w przeliczeniu na gospodarstwo rolne. Wpyw wsparcia inwestycji na WDB by

wyra nie pozytywny; przyniosy one korzyci (zwrot z kapitau), które rednio 2,1-krotnie przekroczyy koszty.

Rysunek 2. Wpyw uczestnictwa gospodarstwa rolnego we wsparciu z tytuu inwestycji (M121) na warto dodan brutto i koszty pracy

Linia przerywana: wpyw na WDB, kolumny: warto WDB w roku bazowym (t0), podzielo-na podzielo-na a) wypodzielo-nagrodzenie za (wpyw podzielo-na) prac oraz b) zwrot z kapitau = wypodzielo-nagrodzenie kosz-tów inwestycji (t0, powierzchnia zakreskowana).

Wniosek 3: Trzeba wzi pod uwag czas potrzebny, aby interwencja przyniosa efekty. Czas, dla którego obliczany jest efekt, to wane zastrzeenie.

Stopa procentowa zastosowana na potrzeby deflacji przyszych korzyci znacz-co zmienia osignite rezultaty.