Centrum Nauki Kopernik w Warszawie jest niewątpliwie największym tego typu obiektem w Polsce. Jednak także w innych miastach tworzone są różnego typu centra nauki oraz wystawy interaktywne. Zróżnicowany jest ich zakres przedmioto-wy, status instytucjonalny oraz stan zaawansowania. Wśród około 20 tego typu obiektów można wyróżnić:
jednostki promujące interaktywnie naukę w ramach uczelni,
interaktywne wystawy w już istniejących muzeach lub innych obiektach kultury,
nowo powstające centra nauki.
W pierwszej grupie znalazły się: Centrum Popularyzacji Matematyki Si-gnum w Białymstoku, działające w ramach Wydziału Informatyki Politechniki Bia-łostockiej, Pracownia Profesora Ciekawskiego, będąca efektem projektu Uniwersy-tetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, Śląski Park Nauki – interak-tywna wystawa dotycząca nauk przyrodniczych przygotowana na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach.
Do grupy drugiej można zaliczyć: Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego z dwoma interaktywnymi wystawami: Nauki dawne i niedawne oraz Świat zmysłów, interaktywną wystawę Dolina Węgla zorganizowaną w ramach zabytkowej kopalni Luiza w Zabrzu, Młodzieżowy Park Nauki powstający w bibliotece publicznej w warszawskim Ursusie, Planetarium w Toruniu oraz Park Militarny Twierdzy Mo-dlin.
W grupie trzeciej wyróżnić można: posiadające 40 interaktywnych stano-wisk Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie wraz z Ogrodem Doświadczeń im.
Stanisława Lema, działające przy Pomorskim Parku Naukowo-Technologicznym w Gdyni – Centrum Nauki Experyment, ExploraPark – Park Nauki i Techniki w Wał-brzychu, Dom Eksperymentów Eureka w Szczecinie, tworzone w rewitalizowanym budynku elektrociepłowni EC-1 Zachód w Łodzi Centrum Nauki i Techniki,
Wro-cławskie Centrum Nauki realizowane przez uczelnie i miasto Wrocław, Centrum Hewelianum, powstające w XIX-wiecznych fortach w Gdańsku oraz znajdujące się w fazie koncepcyjnej: Centrum Nowoczesności w Toruniu, Interaktywne Centrum Edukacyjne Na skrzyżowaniu nieskończoności w Świdnicy, Interaktywne Centrum Edukacji Naukowo-Technicznej INCENT w Rzeszowie.
W Lublinie podejmowana jest już druga próba tworzenia eksploratorium.
Pierwsza przewidywała jego lokalizację w zdewastowanym Parku Ludowym. Po-wstała koncepcja programowa oraz rozstrzygnięto konkurs architektoniczno-urbanistyczny, jednak wycofanie się z finansowania samorządu miasta Lublina, zadecydowało o niepowodzeniu projektu. Drugi projekt zakłada wydzierżawienie pod centrum nauki nie użytkowanego dworca kolejowego PKP Lublin-Północ. Jeśli władze miasta zdecydują się na dzierżawę tego obiektu jest szansa na utworzenie kolejnego eksploratorium w naszym kraju.
5. Zakończenie
Eksploratoria – pomimo że pierwsze powstały 40 lat temu – są w Polsce nowym typem instytucji naukowo-edukacyjnych, w których kształcenie ma charak-ter kreatywny – odbywa się bowiem przez bezpośrednie poznawanie, dzięki samo-dzielnemu przeprowadzaniu eksperymentów. Doświadczenia tego typu instytucji, funkcjonujących w wielu krajach pokazują, że mają one silny wpływ na zaintereso-wania naukami przyrodniczymi zwłaszcza wśród młodych ludzi. Są także miejscem różnego typu imprez naukowych i kulturalnych. Sprzyjają tym samym upowszech-nianiu modelu uczenia się przez całe życie. Swoją kreatywność ukazują także w formach architektoniczno-urbanistycznych nowo wznoszonych lub rewitalizowa-nych dla ich potrzeb budynków.
Centrum Nauki Kopernik w Warszawie jest niewątpliwie wzorcowym w warunkach polskich eksploratorium. Nie do przecenienia jest jednak także fakt podejmowania przez kolejne miasta bardziej lub mniej ambitnych tego typu przed-sięwzięć. Służyć one będą podnoszeniu jakości kształcenia oraz rozwijaniu umiejęt-ności myślenia innowacyjnego, co jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania gospodarki opartej na wiedzy.
Literatura
Bessio R., 2005. Technorama – a Science Center, The Swiss Technorama Science Center, Winterthur.
Chojnicki Z., Czyż T., 2006. Aspekty regionalne gospodarki opartej na wiedzy. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.
Centrum Nauki Kopernik: http://www.kopernik.org.pl (data dostępu: 2010–10–9).
Eksploratorium – Muzeum Sztuki, Nauki i Percepcji Człowieka: http://www.exploratorium.edu (data do-stępu: 2010–10–9).
Europejska Sieć Centrów Nauki: http://www.ecsite.eu (data dostępu: 2010–10–10).
Firmhofer R., 2007. Program działalności merytorycznej Centrum Nauki Kopernik w latach 2007–2012, Warszawa.
Kukliński A., 2007. Gospodarka oparta na wiedzy (GOW) jako nowy paradygmat trwałego rozwoju.
W: G. Gorzelak, A. Tucholska (red.), Rozwój, region, przestrzeń. MRR, EUROREG, Warszawa, 35–51.
Salmi H., 2003. Science centres as learning laboratories: experiences of Heureka, the Finish science centre. International Journal of Technology Management vol. 25, No 5, 460–476.
Szwajcarskie Centrum Nauki: http://www.technorama.ch (data dostępu: 2010–10–9).
Exploratoria (Science centres) as a creative city space
Summary: Science centres are informal education institutions, working in accord-ance with rules of the knowledge-based economy. They contribute in increasing the level of quality of education and developing the ability to innovative thinking in society. Their creativeness is shown also in architectural and urban planning design of new or revitalization buildings for their needs.
Keywords: science centre, exploratorium, knowledge-based economy, creativeness.
dr hab. Andrzej Miszczuk, prof. nadzw.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Instytut Nauk o Ziemi
Zakład Geografii Ekonomicznej al. Kraśnicka 2cd
20–718 Lublin andmisz@konto.pl
Beata Meyer Jolanta Rab-Przybyłowicz
Uniwersytet Szczeciński
Koncepcja klastrowa jako jeden z czynników rozwoju turystyki w Polsce i na świecie
Streszczenie: Ideą artykułu jest pokazanie istoty, roli i możliwości, jakie stwarza koncepcja klastra w turystyce. Współpraca przedsiębiorstw w klastrze tworzy pe-wien punkt wyjścia do nowego sposobu myślenia o wprowadzaniu nowości i inno-wacji, a podmioty inwestujące w turystykę dostrzegą konieczność kooperacji i po-wstającej w jej wyniku impresji synergii. Dzięki tak zorganizowanej współpracy przedsiębiorców, turyści otrzymują produkty bardziej urozmaicone, lepsze jako-ściowo, o dodatkowych wartościach.
Słowa kluczowe: klaster, inicjatywa klastrowa, koordynator klastra
1. Wprowadzenie
Turystyka odgrywa bardzo istotną rolę w rozwoju gospodarczym większości miast i regionów nie tylko Polski, ale i całego świata. Interdyscyplinarność tej dzie-dziny, jej szeroki zasięg oddziaływania, związane są ze współpracą podmiotów go-spodarczych oraz instytucji na wielu płaszczyznach. Wielowymiarowość tych po-wiązań wynika z poszukiwania nowych sposobów zarządzania oraz presji perma-nentnego podnoszenia jakości usług jak i konkurencyjności – co w cieniu światowe-go kryzysu oraz turbulentnie zmieniająceświatowe-go się otoczenia pomoże nie tylko sprostać wciąż rosnącym wymaganiom konsumentów, ale przede wszystkim znajdzie od-zwierciedlenie w działaniach operacyjnych tych podmiotów w postaci osiągania dodatnich wyników ekonomicznych. Jednym z rozwiązań, które pomoże zjednoczyć wysiłki grup przedsiębiorców, zwiększyć zadowolenie klientów i poprawić jakość świadczonych usług może być klaster. Celem opracowania jest pokazanie, iż jego koncepcja może stać się jednym z czynników determinujących rozwój usług tury-stycznych w dobie kryzysu.