Wyniki przeprowadzonej analizy prowadzą do następujących wniosków:
Rozwój usług turystycznych w istotny sposób kształtuje sytuację na krajowych i regionalnych rynkach pracy państw członkowskich UE.
Największy wpływ na sytuację na rynku pracy zarówno w układzie krajowym, jak i regionalnym posiada zmiana poziomu ruchu turystycznego, która na rynku pracy skutkuje wprost zmianami w liczbie miejsc pracy.
Europa należy do regionów turystycznych, które najbardziej odczuły skutki kry-zysu w postaci zmniejszania się wielkości ruchu turystycznego. Nie zmienia to faktu, że regiony europejskie pozostają najbardziej konkurencyjnymi regionami turystycznymi świata. Niestety brak danych, zwłaszcza na poziomie regionalnym nie pozwala jeszcze określić szczegółowych oddziaływań światowego kryzysu finansowego i gospodarczego na relację między poziomem rozwoju usług tury-stycznych a stanem rynku pracy.
Państwa członkowskie UE charakteryzują się znacznym udziałem turystyki w gospodarce, przy czym udział ten jest większy w zakresie tworzenia PKB niż w zakresie tworzenia miejsc pracy. Niestety kraje nowej UE-12 charakteryzu-ją się relatywnie niższym poziomem wpływu turystyki na gospodarkę, w tym ry-nek pracy. W najbliższym dziesięcioleciu nie prognozuje się istotnej konwergen-cji w tym zakresie, zarówno w układzie krajowym, jak i regionalnym.
UE z chwilą przyjęcia Traktatu Lizbońskiego włączyła turystykę w obszar bez-pośredniego oddziaływania polityk wspólnotowych. Ich głównym celem jest zwiększanie ruchu turystycznego w Europie poprzez wydłużanie okresów szczy-tów turystycznych, promowanie nowych form wypoczynku oraz zwiększanie liczby turystów poprzez rozwój turystyki socjalnej. Konsekwencją tych działań powinien być wzrost liczby miejsc pracy w tym dziale gospodarki. Uzyskiwane efekty są jednak umiarkowane i w dużym stopniu zostały ograniczone przez skutki kryzysu.
Pomimo dużej wrażliwości turystyki na uwarunkowania makroekonomiczne oraz silnego oddziaływania zmian poziomu rozwoju usług turystycznych na stan ryn-ku pracy, należy kontynuować interwencję publiczną, udzielaną w ramach poli-tyk wspólnotowych, w celu ich rozwoju. Rozwój usług turystycznych stanowi bardzo dobry przykład wzmacniania bazy rozwoju endogenicznego państw i re-gionów, który staje się podstawą współczesnych procesów rozwojowych.
Literatura
Agenda for a Sustainable and Competitive European Tourism, Communication from the Commission.
KOM(2007) 0621 final, 19.10.2007, Brussels.
Butowski, L., 2009. Turystyka w polityce spójności gospodarczej i społecznej Unii Europejskiej w latach 1994–
–1999 i 2000–2006. Uwarunkowania teoretyczne, zakres rzeczowy, finansowy i przestrzenny.
Wyd. DIFIN, Warszawa.
Calypso poszerza horyzonty podróżnicze Europy, 2010. Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds.
Przedsiębiorstw i Przemysłu, Dział Turystyki, Luksemburg.
Churski P., 2008. Czynniki rozwoju regionalnego i polityka regionalna w Polsce w okresie integracji z Unią Europejską. Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Dziedzic T., Łopaciński K., Saja A., Szczegidewicz J., 2009. Wpływ światowego kryzysu gospodarczego na stan i perspektywy rozwoju sektora turystyki w Polsce. Departament Turystyki, Ministerstwo Sportu i Turystyki, Warszawa.
Europa – najpopularniejszy kierunek turystyczny na świecie – nowe ramy polityczne dlaeuropejskiego sektora turystycznego. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, KOM(2010) 352 wersja ostateczna, 30.6.2010, Bruksela.
Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Komunikat Komisji, COM (2005) 2020, 3.03.2010, Bruksela.
Eurostat: Serwis internetowy Urzędu Statystycznego UE: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/port al/page/portal/nuts_nomenclature/introduction (data dostępu: 2010-09).
Gaworecki W. W., 2006. Turystyka. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Gołembski G. (red.), 2006. Turystyka w ujęciu podmiotowym i przestrzennym: człowiek-przestrzeń-przedsiębiorstwo. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
Jensen S., 1998. Regional Tourism, the Labour Market, and Education, Working Paper Fourth Interna-tional Forum on Tourism Statistics, 17–19 June 1998, Copenhagen.
Komisja Europejska: Serwis internetowy Wydziału Turystyka w DG Przedsiębiorstwa i Prze-mysł:http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/tourism/index_en.htmec.europa.eu/enterprise/sector s/tourism/index_en.htm (data dostępu: 2010-09).
Liszewski S., 2003. Region turystyczny. Turyzm 13, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 43–54.
Managing in the Time of Turbulence, 2009. World Economic Forum, Geneva.
Measuring the Role of Tourism in OECD Economies. The OECD Manual on Tourism Satellite Accounts and Employment. Enterprise, Industry and Services, Paris, 2000.
Niezgoda A., 2006. Obszar recepcji turystycznej w warunkach rozwoju zrównoważonego. Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Prace Habilitacyjne 24, Poznań.
OECD Tourism Trends & Policies. Paris, 2010.
Roadmap for Recovery Tourism & Travel: a Primary Vehicle for Job Creation and Economic Recovery.
General Assembly A/18/8, World Tourism Organization, August 2009, Madrid.
Sustainable Toursim as a Factor of Cohesion Among European Region. Committee of The Regions, European Communities, Luxembourg, 2006.
The European Cycle Route Network EUROVELO. Challenges and Opportunities for sustainable tourism.
European Parliament, Institute of Transport and Tourism, University of Central Lancashire, Centre for Sustainable Transport and Tourism, Breda University, Bruksela, 2009.
The Travel & Tourism Competitiveness Report 2009. Managing in the Time of Turbulence. World Eco-nomic Forum, 2009, Geneva.
UNWTO World Tourism Barometer, Committed to Tourism, Travel and the Millennium Development Goals, August 2010, Madrid.
The effect of the development of tourist services on regional differences in the labour markets of the European Union member states. The dilemmas of regional development at the time of the worldwide crisis Summary: The goal of the paper is to determine the effect of the development of tourist services on regional differences in the labour markets of the European Union member states. An attempt is made to cover those changes occurring at the time of the worldwide financial and economic crisis that are possible to identify, despite limited access to data, at the national and regional levels. The results obtained reveal dependences between the levels of socio-economic development and tourist services and the stability of the labour market and its resistance to crisis-related occurrences.
The dependences provide a basis for a recommendation related to the ongoing dis-cussion about the dilemmas of regional development.
Keywords: tourist services, labour market, European Union member states, regions of European Union member states.
dr hab. Paweł Churski, prof. UAM
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej Zakład Analizy Regionalnej
ul. Dzięgielowa 27 61–680 Poznań chur@amu.edu.pl www.churski.pl
Václav Novák Václav Toušek
Palacký University in Olomouc
Impacts of economic crisis on the labour market in the Czech Republic
Wpływ kryzysu gospodarczego na rynek pracy w Republice Czeskiej Streszczenie: W artykule przedstawiono zmiany, które odnotowano na czeskim i europejskim rynku pracy w wyniku oddziaływania światowego kryzysu ekono-micznego. Stopa bezrobocia w Republice Czeskiej w analizowanym okresie istotnie wzrosła. Towarzyszyło temu (w odróżnieniu od UE) zmniejszenie różnic interregio-nalnych, które były wynikiem skutecznej realizacji polityki regionalnej państwa w latach 1998–2008. W przypadku poszczególnych gałęzi gospodarki narodowej oddziaływanie kryzysu było selektywne – najbardziej poszkodowanym był sektor drugi, gdzie zatrudnienie w latach 2008 i 2010 spadło o 13,1%. Kryzys ekonomicz-ny wpłynął ogólnie na całą gospodarkę narodową Republiki Czeskiej. W przypadku PKB i stopy bezrobocia w pierwszych dwóch kwartałach 2010 r. odnotowano jed-nak tendencję wzrostową, co pozwala patrzeć w przyszłość z umiarkowanym opty-mizmem.
Słowa kluczowe: kryzys gospodarczy, bezrobocie, zróżnicowania interregionalne, Republika Czeska.