Klastry turystyczne stały się już zjawiskiem globalnym i bardzo dobrze pro-sperują w krajach wysoko rozwiniętych. W Polsce w świetle możliwości, jakie dają dofinansowania unijne na rozwój klastrów, hasło Turystyka – wspólna sprawa na-biera istotnego znaczenia. Zwłaszcza przekształcenie miejscowości czy obszarów wiejskich w obszary turystyczne. Ponadto prawdziwym wyzwaniem i szansą na niepowtarzalną promocję dla wielu regionów Polski jest organizacja EURO 2012.
Ogromny bodziec marketingowy i promocja regionu mogą pomóc poprawić relacje pomiędzy najbardziej konkurującymi ze sobą firmami oraz branżami, takimi jak rolno-spożywczą, jubilerską, medyczną czy farmaceutyczną.
Literatura
Aleksandrova A. Y., 2007. Klastry turystyczne w Rosji i za granicą. Turyzm 17, Wydawnictwo Uniwersyte-tu Łódzkiego, Łódź.
Beye M., Isoun T. Shariff A., Tzemach G., 2006. Tanzania’s Tourism Cluster. MOC Final Paper, Win-ter/2006.
Gorynia M., Jankowska B., 2008. Klaster a międzynarodowa konkurencyjność i internacjonalizacja przed-siębiorstwa. Difin, Warszawa.
Grzybowski M., 2006. Międzynarodowe morskie klastry turystyczne jako narzędzie rozwoju miast poro-wych i regionów nadmorskich. W: Wpływ portów morskich na funkcjonowanie i rozwój otocze-nia, V Międzynarodowa konferencja naukowa „Porty Morskie 2005”: http://www.portalmorski.pl.
Hołub-Iwan J., Małachowska M., 2008. Rozwój klastrów w Polsce. Raport z badań. Petersky, Szczecin.
Harryono M., Huang Y., Miyazawa K., Sethaput V., 2006. Thailand Medical Tourism Cluster Microeco-nomics of Competitiveness. Harvard Business School, 5.
Identyfikacja potencjalnych klastrów na bazie struktury gospodarki województwa pomorskiego, 2008.
Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.
Kapuścinski M., Koszarek M., Listwon M., Szutka S., 2006. Strategia Rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Meblarskiego. Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową, Gdańsk.
Kopaliński W., 1968. Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Wiedza Powszechna, Warsza-wa.
Kovalev Y. P., 2006. On a cluster approach to the Study of the Tourist Industry in Russia. W: A theory of social- economic geography: modern knowledge synthesis. Smoleńsk.
Mabrouk F., McDonald , Mocan S., Summa T., 2008. The Tunisian Tourism Cluster The Microeconomics of Competitiveness. May/2008. Harvard University.
Niedzielski P., Narękiewicz P., Pluciński M., Skweres-Kuchta M., 2008. Innowacyjność i struktury klastro-we w województwie zachodniopomorskim. Szczecin.
Porter M.E., 2001. Grona a konkurencja. W: M.E. Porter, Porter o konkurencji. PWE, Warszawa.
Porter M. E., Ketelhöhn N., 2008. The Baja California sur Tourism cluster in Mexico. Harvard Business School Boston, Massachusetts, 02.05 2008.
Rosenfeld S.A., 1997. Bringing business clusters into the mainstream of Economic development. Euro-pean Planning Studies 5.
Sölvell Ö., Lindqvist G., Ketels C., 2006. Inicjatywy klastrowe w gospodarkach rozwijających się i w fazie transformacji. Zielona księga inicjatyw klastrowych. PARP.
Staszewska J., 2009. Klaster perspektywa dla przedsiębiorców na polskim rynku turystycznym. Difin, Warszawa.
Witkowski W., 2002. Organizacja grup kooperacyjnych przedsiębiorstw. Zasoby Internetu.
Włodarczyk B., Kaczmarek J., Stasiak A., 2010. Produkt turystyczny. PWE, Warszawa.
The concept of cluster as a factor of development of a tourism business in Poland and in the world
Summary: The main idea of the article is to show the essence, role and possibilities created by the concept of a cluster in a tourism business. Collaboration between enterprises in the cluster creates the gateway to the new way of thinking about intro-ducing various innovations. Entities investing in a tourism will spot the must of co-operation and synergy it creates. Thanks to this way of organizing the coco-operation of entrepreneurs tourists get more versatile products of better quality and additional values.
Keywords: cluster, cluster initiative, the coordinator of a cluster
dr hab. Beata Meyer, prof. US mgr Jolanta Rab-Przybyłowicz Uniwersytet Szczeciński Katedra Zarządzania Turystyką ul. Cukrowa 8
71–004 Szczecin beata.meyer@wzieu.pl , jolarab@wp.pl
Katarzyna Kulczyńska Roman Matykowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Struktura przestrzenno-organizacyjna specjalnych stref ekonomicznych w Polsce i jej znaczenie jako instrumentu polityki regionalnej
Streszczenie: Utworzone w latach 1995–1997 specjalne strefy ekonomiczne w Pol-sce miały stać się jednym z instrumentów polityki regionalnej, ułatwiających walkę z bezrobociem strukturalnym oraz transformację gospodarki kraju. Jednakże w ostatnich latach zmiany w strukturze wewnętrznej tych stref coraz bardziej świad-czą o sile inwestora w wyborze miejsca lokalizacji. Przejawem procesu ścierania się różnych sił i grup interesu jest proces rozproszenia przestrzenno-organizacyjnego stref oraz dość żywiołowego pączkowania nowych podstref, co wiąże się z utratą pierwotnie założonych funkcji tego rodzaju instrumentu polityki regionalnej i stero-wania rozwojem przez państwo.
Słowa kluczowe: specjalne strefy ekonomiczne, struktura przestrzenno- -organizacyjna stref, rozproszenie przestrzenne i pączkowanie, Polska.
1. Wprowadzenie
Pierwszą specjalną strefę ekonomiczną (SSE) powołano w 1995 r. w Miel-cu, a następnie w 1996 r. utworzono kolejne dwie strefy: katowicką i suwalską, a pozostałe 14 (tj. częstochowska, kamiennogórska, kostrzyńsko-słubicka, krakow-ska, legnicka, łódzka, mazowiecka, słupkrakow-ska, starachowicka, tarnobrzekrakow-ska, tczewkrakow-ska, wałbrzyska, warmińsko-mazurska i żarnowiecka) – powstały w 1997 r. Utworzone strefy zajęły ogółem powierzchnię ponad 6 tys. ha. W związku z małym zaintereso-waniem inwestorów w marcu 2001 r. zlikwidowano dwie ze stref: Częstochowską i Technopark Modlin (mazowiecka), a w lipcu tegoż roku połączono SSE Tczew i SSE Żarnowiec – w Pomorską SSE. Według Bazydło i Smętkowskiego (2000) utworzone strefy miały realizować następujące cele: a) być narzędziem restruktury-zacji niektórych okręgów przemysłowych (np. Katowicka SSE, Wałbrzyska SSE, Legnicka SSE); b) być instrumentem aktywizacji regionów słabiej rozwiniętych (np.
Suwalska SSE, Warmińsko-Mazurska SSE); c) stanowić nową formę
zagospodaro-wania zaplecza naukowo-badawczego (np. Krakowski Park Technologiczny); d) być narzędziem ograniczenia wysokiej stopy bezrobocia strukturalnego (np. Często-chowska SSE, Kamiennogórska SSE); e) stanowić formę wykorzystania położenia przygranicznego (np. Kostrzyńsko-Słubicka SSE). Z kolei Stryjakiewicz (1999), analizując mechanizmy powoływania stref w Polsce, wyróżnił dwie ich funkcje:
a) instrumentu redukcji bezrobocia i ułatwiającego procesy restrukturyzacji starych okręgów przemysłowych, tj. na obszarach szczególnie dotkniętych kryzysem zwią-zanym z transformacją; b) tworzenia korzyści komparatywnych (np. na pograniczu polsko-niemieckim), co umożliwi tym obszarom szansę przyspieszonego rozwoju i maksymalizacji efektów ekonomicznych. W dokumentach sygnowanych przez Ministerstwo Gospodarki (Koncepcja rozwoju... 2009) wskazano – obok już wcze-śniej wymienionych – nowe cele stawiane specjalnym strefom ekonomicznym, a wyrażające się: a) w pełnieniu funkcji instrumentu wsparcia działalności innowa-cyjnej oraz w tzw. sektorach priorytetowych (za które uznano m.in. sektor motory-zacyjny, lotniczy, biotechnologiczny, działalność badawczo-rozwojową i nowocze-snych usług); b) we wspieraniu – na nowych terenach włączanych do stref – rozwo-ju klastrów oraz parków przemysłowych i technologicznych, stymulujących rozwój rynków lokalnych (poprzez sieci kooperacyjne).
Celem niniejszego opracowania jest analiza zmian struktury przestrzenno-organizacyjnej specjalnych stref ekonomicznych z siedzibami zlokalizowanymi w województwie dolnośląskim (kamiennogórska, legnicka wałbrzyska) i lubuskim (kostrzyńsko-słubicka) w latach 1997–2010 oraz analiza rozmieszczenia podstref w województwie, w którym nie powołano żadnej ze stref, tj. w województwie wiel-kopolskim (według stanu na 2010 r.). Kolejnym zadaniem opracowania jest analiza mechanizmów rozrastania się specjalnych stref ekonomicznych.
Zainteresowanie powstawaniem i rozwojem specjalnych stref ekonomicz-nych geografów i przedstawicieli inekonomicz-nych nauk społeczekonomicz-nych zaowocowało przede wszystkim opracowaniami dotyczącymi efektów działalności gospodarczej zacho-dzących w nich – jako pewnych całościach (np. Kryńska 2000, Gwiazda 2002, Na-myślak 2004, Smętkowski 2008, Trojak, Wiederman 2009, Kitowski 2007, 2010) oraz opracowaniami monograficznymi poszczególnych stref i ich roli w kształtowa-niu gospodarki lokalnej i regionalnej (zob. Karkosza 1999, Rydz 2004, Domański, Gwosdz 2005, Brezdeń, Spallek 2008).
2. Struktura przestrzenno-organizacyjna wybranych specjalnych stref