Pytanie o użyteczność SGR stawiamy w roku 2020, który z pewnością przejdzie do historii jako rok wiel-kiej koronawirusowej pandemii COVID‑19. Pandemia ta w brutalny sposób obnaża głębokie dysfunkcje współczesnego świata, jego spękanie, przejawia-jące się m. in. w narastaniu skrajnych nierówności społecznych, asymetrii demograficznych, zaburzeń ekologiczno ‑klimatycznych i innych. Tym samym pandemia jest swego rodzaju niezwykle silnym szkłem powiększającym, uwypuklającym kruchość i wyna- turzenia współczesnego świata, a zarazem jego bez-radność w neutralizowaniu kryzysowych zagrożeń.
Wiele wskazuje przy tym, że w takich warunkach niemal pewne jest narastanie częstotliwości kryzysów oraz występowania nowych, negatywnych, nieprze-widywalnych zjawisk, czyli słynnych talebowskich czarnych łabędzi [Taleb, 2014]. Co gorsza, nie brakuje dowodów, że owe metaforyczne łabędzie mutują. Po-jawiają się nowe ich odmiany, w tym łabędzie zielone, przynoszące katastrofy klimatyczno ‑ekologiczne, oraz łabędzie błękitne, skutkujące nieoczekiwanymi za-kłóceniami występującymi w świecie cyfrowym, jak np. ataki hakerskie, fake newsy i inne. Zwiększa to ryzyko występowania głębokich kryzysów, wobec których obecny kryzys pandemiczny może okazać się jedynie, łagodną wstępną ich zapowiedzią. W ta-kich warunkach pytanie o użyteczność SGR nabiera specjalnego wymiaru, nie tylko jako ustroju równo-wagi, lecz także ustroju kształtującego społeczno‑
‑gospodarczą odporność na kryzysowe ataki. Istotne jest zwłaszcza kształtowanie swego rodzaju reko-mendowanej przez Nassima Taleba antykruchości, jako niezbędnego czynnika neutralizacji wynaturzeń współczesnego świata [Taleb, 2013].
Niniejsza monografia jest próbą odpowie-dzi nie tylko na pytanie o dzisiejszą użyteczność
* Społeczna Gospodarka Rynkowa i integracja euro-pejska w czasach dziejowego przełomu, Elżbieta Mączyń-ska, Piotr Pysz (red. nauk.), PTE, Warszawa 2020. Wstęp:
strony 13–18.
koncepcji SGR, ale także o wymogi jej skuteczności.
Dlatego też przedmiotem tej monografii są wieloprze-krojowe analizy istoty oraz zasadności wdrażania koncepcji SGR w praktyce, z uwzględnieniem przede wszystkim warunków integracji europejskiej oraz stanu współczesnego, zglobalizowanego świata.
Stan współczesnego świata można próbować opisywać i objaśniać, posługując się różnymi ka-tegoriami z zakresu teorii ekonomicznej i praktyki polityki społeczno ‑gospodarczej. Wiąże się z tym jed-nak istotna trudność. Żadna bowiem z tych kategorii sama w sobie nie jest w stanie wyrazić całokształtu tego, co się od kilku lat, a szczególnie intensywnie od kilku miesięcy, w skali światowej dzieje. W her-metycznym języku teoretyków ekonomii mówi się w tym kontekście o występowaniu nierównowagi makroekonomicznej, społecznej, ekologicznej i in-nych. W publicystyce naukowej używa się bardziej
BIBLIOTEKA MYŚLI EKONOMICZNEJ
Społeczna Gospodarka Rynkowa i integracja europejska w czasach dziejowego przełomu
REDAKCJA NAUKOWA Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz
konkretnych i bardziej dosadnych określeń. Często niemiecki socjolog Ulrich Beck. W książce pt. The Metamorphosis of the World (wydanej pośmiertnie, w Cambridge w 2016 r.) Beck wskazuje na złożoność aktualnym status quo stosunków władzy – właści-ciele, akcjonariusze, menedżerowie monopolistów ekonomicznie. Wbrew pojawiającej się w literatu-rze apologetycznej teorii skapywania (Trickle ‑down theory/effect) i metaforze, że każdy przypływ unosi wszystkie łodzie, co oznaczałoby, że dochody spły-wają z wyżyn hierarchii dochodowej w dół na niższe w znanej Przypowieści o talentach (Przypowieść 29):
„Każdemu bowiem, kto ma, będzie dodane, tak że nadmiar mieć będzie. Temu zaś, kto nie ma, zabiorą nawet to, co ma” [Nowy Testament, 2003]. Odnosiło się to do talentów, stąd też w latach 60. ubiegłego wieku znany amerykański socjolog Robert K. Mer-ton wykorzystał tę przypowieść do analizy sytuacji w naukach społecznych i określił tę zasadę jako efekt św. Mateusza [Merton, 1968]. Efekt ten w pełni przy-staje do natury i mechanizmu wolnego rynku, który
POWIEDZI WYDAWNICZE, WYBRANE KSIĄŻKI PTE, ENZJE I PUBLIKACJE NADESŁANE bomba z opóźnionym zapłonem.
W dodatku politycy gospodarczy i ich doradcy są centralnie zarządzana czy neoliberalna koncepcja eko-nomii podażowej i monetaryzmu (Chicago School of Economics). Nie jest też godna polecenia, pozbawiona jakiejkolwiek wiodącej idei, czysto pragmatyczna, dyskrecjonalna polityka gospodarcza. Reaguje ona ex post, dosłownie od przypadku do przypadku, se-lektywnie, na pojawiającą się w różnych obszarach 2007/2009 na corocznych obradach World Economic Forum w Davos nie brakowało głosów ekonomistów
SGR jest koncepcją polityki społeczno‑
‑gospodarczej, która należycie spełniła związane czasie w krajach anglosaskich idee keynesizmu,
a następnie neoliberalizmu i szkoły chicagowskiej, nastąpił w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku częściowy powrót w Niemczech do pierwotnej kon- cepcji SGR, przynajmniej w odniesieniu do uczest-ników rynku pracy. Znalazło to wyraz w programie reform realizowanych pod hasłem „Agenda 2010”.
Wiodącą ideą tej „Agendy” stało się hasło „wspierać i wymagać” [Czech ‑Rogosz, 2005]. Zgodnie z tym uzyskanie przez kogokolwiek wsparcia socjalnego uwarunkowane było spełnieniem ściśle określonych w „Agendzie 2010” wymagań. Polityka społeczno‑
‑gospodarcza zaczęła tym samym realizować wobec beneficjentów pomocy socjalnej funkcję wycho-wawczą. Oczekiwane rezultaty takiego podejścia, niepozbawionego zresztą kontrowersji, nastąpiły co prawda z pewnym opóźnieniem, ale jednak nadeszły.
O ile w roku 2005 wskaźnik bezrobocia w Niemczech przekroczył 11%, to w roku 2017 spadł poniżej 4%
[Moszyński, Pysz, 2018, s. 238]. Gospodarka nie- miecka, w znacznej mierze podporządkowana re-gułom SGR, przezwyciężyła różnorodne trudności
związane ze zjednoczeniem kraju i jest obecnie nie tylko największą gospodarką UE, ale także najważ-niejszym czynnikiem stabilizującym gospodarczo oraz finansowo Unię Europejską i strefę euro.
Wszystko to uzasadnia rozpatrywanie koncepcji SGR jako modelu ustroju, mogącego sprostać wy- zwaniom dokonującego się przełomu cywilizacyj-nego oraz potrzebom przywracania ładu społeczno‑
‑gospodarczego w wielu krajach. Nie oznacza to oczywiście możliwości prostej implementacji tego modelu w poszczególnych krajach w jego oryginalnym kształcie. Niebywały dynamizm przemian współcze- snego świata wymusza bowiem także konieczność mo-dyfikacji polityki opartej na koncepcji SGR, stosownie do wymogów zmieniającej się społeczno ‑gospodarczej rzeczywistości. I tym właśnie zagadnieniom poświę-cona jest niniejsza monografia.
Monografia dostępna jest bezpłatnie na portalu Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego: http://
www.pte.pl/pliki/2/1/SGR_2020.pdf.
(...) Niniejsza monografia dotyczy jednego z najbardziej złożonych, a zarazem fundamentalnych zagadnień zarówno w teorii ekonomicznej, jak i w polityce kształtowania ładu społeczno ‑gospodarczego. Wiele wskazuje na to, że problematyka ta tym bardziej zyskuje na aktualności, im bardziej nasilają się we współczesnym świecie przejawy chaosu, postępującej entropii i kryzysowej multiplikacji. Dokonujący się przełom nie tylko zwiększa ryzyko chaosu, nieładu, lecz przede wszystkim skutkuje wszechogarniającą niepewnością co do przyszłych, możliwych trendów kształtujących społeczno ‑gospodarczą rzeczywistość.
Przedmiotem tej monografii są wieloprzekrojowe analizy istoty oraz zasadności wdrażania koncepcji SGR w praktyce, z uwzględnieniem przede wszystkim warunków integracji europejskiej oraz stanu współczesnego, zglobalizowanego świata (...).
Fragment Wstępu (...) Jest to książka stanowiąca wysoce spójną całość, wnosząca w obszar ekonomii wiele inspirujących wątków przydatnych w poszukiwaniu lepszego ładu społeczno‑
‑ekonomicznego i zachęcająca czytelnika do poszukiwań lepszych rozwiązań instytucjonalnych dla przezwyciężania narastającego ryzyka zagrożeń rozwojowych w wymiarze globalnym, europejskim i krajowym. Należy ją rekomendować jak najszerszemu gronu czytelników, w tym również ze świata polityki (...).
Fragment recenzji prof. Michała Gabriela Woźniaka (...) Dotychczasowy model rozwoju gospodarczo ‑społecznego świata – wypracowany w epoce przemysłowej, oparty na maksymalizacji produkcji i konsumpcji – zdaje się definitywnie dobiegać końca. Na kluczowe dla przyszłego rozwoju wyzwania próbuje w istotnej części odpowiadać niniejsza publikacja sugerując, że pragmatycznym rozwiązaniem tych problemów jest ciągle inspirująca i pozytywnie w praktyce zweryfikowana koncepcja społecznej gospodarki rynkowej (...).
Fragment recenzji prof. Bohdana Jelińskiego
ISBN 978-83-65269-28-7
9 7 8 8 3 6 5 2 6 9 2 8 7
groda Nobla w Dziedzinie Ekonomii 2020
Społeczna Gospodarka Rynkowa i integracja
euro-• pejska w czasach dziejowego przełomu, red. nauk.
Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2020.
Społeczna Gospodarka Rynkowa a wartości
euro-• pejskie, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2019.
Społeczna Gospodarka Rynkowa: Polska i
inte-• gracja europejska, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2018.
Ludwig Erhard,
• Dobrobyt dla
wszystkich, War-szawa 2016.
Modele ustroju społeczno ‑gospodarczego –
kontro-• wersje i dylematy, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Warszawa 2015.
Ekonomia dla przyszłości. Fundamentalne
pro-• blemy w teorii ekonomii i praktyce gospodarczej, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Warszawa 2014.
Spontaniczne i stanowione elementy ładu
gospo-• darczego w procesie transformacji – dryf ładu czy
jego doskonalenie? red. nauk. Piotr Pysz, Anna Grabska, Michał Moszyński, Warszawa 2014.
Tadeusz Kowalik,
• O lepszy ład społeczno‑
‑ekonomiczny, Warszawa 2013.
Ordoliberalizm i społeczna gospodarka rynkowa
• wobec wyzwań współczesności, red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2013.
Idee ordo i społeczna gospodarka rynkowa
• ,
red. nauk. Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz, War-szawa 2010.
Społeczna Gospodarka Rynkowa
•
, red. nauk. Elż-bieta Mączyńska, Piotr Pysz, Warszawa 2003.
Zapraszamy do odwiedzania portalu Wydawnictwa Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego http://www.
ksiazkiekonomiczne.pl/, na którym niektóre ww. pu-blikacje są dostępne bezpłatnie. Szczególnie polecamy lekturę najnowszej monografii pt. Społeczna Gospo-darka Rynkowa i integracja europejska w czasach dziejowego przełomu: http://www.pte.pl/pliki/2/1/
SGR_2020.pdf.
BIBLIOTEKA MYŚLI EKONOMICZNEJ
Społeczna Gospodarka Rynkowa i integracja europejska w czasach dziejowego przełomu REDAKCJA NAUKOWA
Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz
BIBLIOTEKA MYŚLI EKONOMICZNEJ
Społeczna Gospodarka Rynkowa a wartości europejskie
Redakcja naukowa Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz
BIBLIOTEKA MYŚLI EKONOMICZNEJ
Społeczna Gospodarka Rynkowa:
Polska i integracja europejska
Redakcja naukowa Elżbieta Mączyńska, Piotr Pysz