Etapy pisania pracy kompilacyjnej

Jolanta Święchowicz

Praca kompilacyjna, podobnie jakpraca naukowa, realizowanajestzwy­ kle wtrzech etapach (Majchrzak, Mendel1995). Pierwszy, określany fazą diagnozy, obejmuje wybór dziedziny, sformułowanie tematu, celui za­ kresu oraz planu pracy iramczasowych.Drugi, zwanyfazą poszukiwań, obejmuje ustalenie możliwości realizacjitematu, dobór metody, zbiera­ nie i selekcjęinformacji, tworzenie koncepcji oraz krytyczną analizęze­ branegomateriału. Trzeci, nazywany fazą decyzji, polega na krytycznej ocenie wypracowanych koncepcji,wybraniu jednej z nich, weryfikacji planu i w rezultacie ostatecznego realizowaniapostawionego w pracy celu. Etaptenpolegana pisaniu iprzygotowaniuostatecznejwersjipracy kompilacyjnej.

6.2.1. Wstępne

określenie

problematyki pracy

Na tym etapiedobrze jestsobie odpowiedzieć na następujące pytania:

O czymchcemy pisać pracękompilacyjną? oraz Jaka dyscyplina i tema­ tyka najbardziej nas interesuje?Zwykle prowadzący zajęciastarają się uwzględnićzainteresowania studentów wwyborzetematu.

6.2.2.

Sformułowanie tytułu

pracy

Tytuł pracy wskazujena kierunek poszukiwań i zarysowuje tezę ogólną.

W przygotowaniu tytułu pracykompilacyjnej duża rola przypada opie­ kunowi(promotorowi).Prace kompilacyjne są w dużym stopniu praca­ mi sterowanymi, jednak opiekun zwykle uzgadnia temat ze studentem.

6.2.3. Sformułowanie zakresu

pracy

Autor powinien ograniczyć liczbęwątków, które chce przedstawić w pracy,unikać pisania wszystkiego co wie, co być możejest interesu­ jące, ale luźno związane z tematem pracy. Istotnym kryteriumporząd­ kującym na tym etapiejest objętość pracy.

ETAPY PISANIA PRACY KOMPILACYJNEJ

* wstępne określenie problematyki/ tematu, ' sformułowanie tytułu,

* określenie zakresu,

* sformułowanie celu,

■ opracowanie metody badań,

’ napisanie planu pracy kompilacyjnej,

* opracowanie ilustracyjnej części opracowania,

* pisanie tekstu,

’ redakcja tekstu,

’ wydruk tekstu,

* końcowe sprawdzanie pracy.

6.2. ETAPY PISANIA PRACY KOMPILACYJNEJ 125

6.2.4.

Sformułowanie celu pracy

CEI.

To, do czego się dąży, co chce się osiągnąć, co chce się zrobić.

METODA

Sposób postępowania dla osiągnięcia określonego celu;

sposób naukowego badania rzeczy, zjawisk i przedstawiania wyników tych badań.

PLAN

Szkic, zarys, układ czegoś, zwykle ujęty w punkty;

program zadań i prac, które mają być wykonane w określonym czasie, porządek, rozkład zajęć lub czynności przewidzianych do wykonania.

Zdanie informujące o celu pracy jestjednymz najważniejszych w opra­

cowaniu. Ono decyduje o charakterzepracy,jej strukturze oraz hierar­ chii zawartychinformacji.

6.2.5.

Opracowanie

metody

pracy

Na tym etapieokreślamy metodę postępowania. Zwykle przy pisaniu prac kompilacyjnychopieramysięgłównie na analizie tekstównauko­ wych, podręczników, danych z roczników statystycznych, maporazin­ formacji zamieszczonychna stronachinternetowych. Autor pracy nie prowadzi własnych badańlecz bazuje na wiedzy uzyskanej z innych źródeł(zob. rozdz.3).Mimo to powinien wykazać się umiejętnością posługiwania się zdobytą wiedzą i rozszerzyćją poprzez samodzielne poszukiwania w istniejących opracowaniach naukowych, popraw­ nego analizowania faktów, dostrzegania prawidłowości, wyciągania logicznych wniosków oraz sprawnego posługiwania się precyzyjnym językiem.

6.2.6.

Plan

pracy kompilacyjnej

Przed rozpoczęciem pisaniapracy należy sporządzić jej plan, abyła­ twiej było zachować logiczny układ całej wypowiedzi. Na tym wstęp­ nym etapie lepiej wykorzystać dotegomapy myśli, które sązapisem pomysłówzwiązanych z tematem (zob.rozdz.7.2.6).

Na środku kartki zapisujemy tytułpracypisemnej, a na poszczegól­ nych rozgałęzieniachnotujemywszystkie faktyi pomysłyrozwiązań, które przychodzą namdo głowyw związkuz realizowanym tematem.

Kolejność pomysłówzwykle jest przypadkowa, ale natym etapieniema tożadnego znaczenia, gdyżichocenanastąpipóźniej i będzie podstawą do napisaniatradycyjnego (linearnego) planu pracy. Dobrzenapisany plan jestrównocześnie spisemtreści pracy.

Po zakończeniu tego etapu dobrze jest przedyskutowaćzopiekunem (promotorem) zakres, cel iplan. Tego typu dyskusje zawsze mającha­ raktertwórczyipomogą zweryfikować orazuzupełnić przemyślenia

126 6. PISANIE PRACY KOMPILACYJNEJ ORAZ OPRACOWANIE REDAKCYJNE TEKSTU

autora. Opinia opiekuna i akceptacja planu pracy pozwolą na reali­

zację kolejnego etapu, czyli zbierania informacji niezbędnych do na­ pisaniapracy.

6.2.7.

Przygotowanie czasowego

planu

pracy

Termin oddania pracy jestpodstawowym terminem, któryuwzględ­

niamy przyopracowywaniu harmonogramu. Najlepiejwięc opracować czasowy plan pracy,narzucićrealne terminy zakończenia poszczegól­ nych etapówrealizacjii ściśle ich przestrzegać. Harmonogram zadań możebyć ułożonyw formie tabelki, gdzieposzczególnymetapom przy­

pisujemyczas realizacji (ryc. 6.1).

6.2.8. Zbieranie

literatury

Przy pisaniu pracykompilacyjnej korzystamy z różnego rodzaju źródeł informacji.Najczęściej sątopodręczniki,skrypty, monografie, artykuły naukowe, atlasy, rocznikistatystyczne orazstrony internetowe (zob.

rozdz.1).Danych bibliograficznych szukamy wkatalogach działowych biblioteklub katalogach elektronicznych (zob. rozdz. 2). Poszukiwa­ nia literatury prowadzi się przede wszystkimwokresieprzygotowaw­ czym. Czasami literaturaprzedmiotu jestskąpa,ale częściejjesteśmy postawieni w sytuacjijejnadmiaru niż braku. Należywtedy zastosować odpowiednie sposoby doboru. Nad każdą znalezioną pozycjąlitera­

turynależysięzastanowić, ale niekażdą trzebaczytać.Na tym etapie przydaje siębiegłeopanowaniemetodyszybkiego przeglądania książek (zob. rozdz. 3).

Zasadniczo należy przestrzegać następujących zasad:

- rozpoczynać od opracowań ogólnych(monografie, podręczniki), - wpierwszej kolejności poszukiwać prac najnowszych, a postarsze

sięgać tylkowówczas, gdy z jakichś powodów jest to niezbędne.

W przypadku opracowań najnowszych zwracać baczną uwagę na spisliteratury,gdyżzwyklewartościowe opracowania naukowezawie­ rają dane bibliograficzne o większości istniejącychpublikacji w danej dziedzinie. Czytamytylko teopracowania,które są dla nas przydat­

ne, a zawartew nich informacje mogą być wykorzystane w pracy.

6.2. ETAPY PISANIA PRACY KOMPILACYJNEJ 127

CZASOWY PLAN PRACY

Imię i nazwisko ...

Tematpracy...

LP- Etap realizacji tematu Data zakończenia

1. Wstępne określenie problematyki 2. Sformułowanie tytułu

3. Sformułowanie zakresu 4. Sformułowanie celu 5. Opracowanie metody 6. Napisanie planu

7. Przygotowanie czasowego planu pracy 8. Zbieranie literatury

9. Czytanie literatury 10. Konspektowanie 11. Weryfikacja planu

12. Opracowanie ilustracyjnej części pracy 13. Pisanie tekstu

14. Redakcja tekstu 15 Wydruk tekstu 16. Końcowe sprawdzanie 17. Termin złożenia pracy

Uwagi...

Ryc. 6.1. Etapypisania pracy kompilacyjnej - czasowyplan pracy Źródło:opracowanie własne.

128 6. PISANIE PRACY KOMPILACYJNEJ ORAZ OPRACOWANIE REDAKCYJNE TEKSTU

Ich treść musi być powiązana ztematem izakresem pracy kompila- cyjnej.Autor kompilacjipowinien dokonywać samodzielnego doboru literatury.

6.2.9.

Czytanie literatury

Literaturęprzedmiotu możemy czytaćwczytelni biblioteki lub korzy­ stać z wersji elektronicznych (PDF).

Czytanie tekstównaukowych wymaga koncentracji uwagi, umiejęt­ nościkrytycznegomyślenia, właściwej selekcji informacji,systematy­

zacjioraz zapamiętywania i przetwarzania informacjipozyskanych na potrzeby pracy kompilacyjnej(zob. rozdz. 3).

6.2.10. Konspektowanie

Podczas czytanialiteratury naukowej dobrze jest konspektować czy­

tanytekst. Sporządzając konspektlepiejzapamiętujemyczytanytekst, systematyzujemy materiał, uczymy sięwyrażaćtreść czytanego tekstu własnymi słowami(zob. rozdz. 4 i 18.5).

6.2.11.

Weryfikacja

planu

pracy

Plan pracy podlega częstym modyfikacjom ijego ostateczna wersja kształtuje siępodczas całego procesu pisania. Plan pozwala również na ciągłąkontrolętreści. Dzięki niemumożemy na bieżąco sprawdzać czy układ pracy jest logiczny, czy zachowana jestzasadawynikaniaiukładu hierarchicznego.

6.2.12. Opracowanie ilustracyjnej części

pracy

W pracach kompilacyjnych często zamieszczanesą tabele i ryciny.

Są onenajczęściejskopiowane (skserowane,zeskanowane) lub prze­

rysowanez literatury.Czasamistudenciwykonująwłasne ilustracje bądź zestawiają dane wformie tabelarycznej zaczerpnięte z różnych opracowańnaukowych. Tabele i ryciny są uzupełnieniem testu, a cza­ sami jedynym sposobem przekazania informacji(zob. rozdz. 8 i9).

WERYFIKACJA

(łac. verifico = sprawdzam) Sprawdzenie prawdziwości czego.

6.2. ETAPY PISANIA PRACY KOMPILACYJNEJ 129

WARTO PAMIĘTAĆ

Aby podkreślić w tekście wkład autora pracy, można użyć sformułowań typu zdaniem autora...,

na podstawie badań autora...

itp.

Pozwalają w skondensowanej formieprzekazać znacznie więcej in­ formacjiniż tekst. Dlatego wskazane jest rozważne przemyślenie, czyi jakie informacje przekażemy w tej formie. Każda tabela i rycina powinna być wykonana w odpowiednim rozmiarze (nie wolno prze­ kraczać marginesów). Tabela i rycina musi mieć numer porządkowy, tytułoraz źródło.

6.2.13. Pisanie

tekstu

Do pisaniatekstu przystępujemywtedy,kiedy mamy skrystalizowaną koncepcję pracy, przedyskutowany z opiekunem (promotorem) plan oraz zgromadzoną,przeczytanąi skonspektowaną literaturę.

Najtrudniej podjąć decyzję, od czego zacząć pisanie. Najbardziej oczywistawydaje się odpowiedź: odpoczątku, czyli odstronytytuło­ wej, wstępu, kolejnych rozdziałów aż do zakończenia i spisuliteratury.

Wpraktyce jednak ten scenariusznie zawsze się sprawdza. Napisanie rozdziału wstępnego, zawierającegouzasadnienie wyborutematu, za­

kres pracy, opis metodyicelpracy,zwykle sprawia początkującymstu­

dentom wiele trudności,przez co odkładają jego pisanie na koniec, po napisaniurozdziału zasadniczego. Napisaniewstępu wymaga bowiem dobrego przemyślenia problematyki, koncepcji pracy, precyzyjnego sfor­

mułowania celu orazwłaściwego doboru literatury, co dla osób z ma­

łym doświadczeniem w pisaniuprac może być zbyt dużym wyzwaniem.

Warto jednak włożyć maksymalny wysiłek, żeby na początku, najlepiej jakmożna,napisaćwstęp,ze świadomością, że zostanie on dopracowany w końcowym etapie redagowania tekstu. Jasne, precyzyjne wyartykuło­

wanie problematyki,pytań i celów bardzo pomagawutrzymaniu dys­

cypliny zakresu pracykompilacyjnej oraz uczy krytycznegomyślenia.

W rozdziale zasadniczym jest realizowanypostawionycel pracy.

W tejczęści opracowania autor powinienwykazać się obiektywizmem i odpowiednią wiedząumożliwiającą swobodne posługiwanie się zdo­

bytymiinformacjami. Szukanie odpowiedzi na postawionycel wymaga umiejętności dostrzegania,analizowaniaiporządkowaniazjawiskoraz tworzenia syntezy. Wtrakcie pisania części zasadniczej pracymożena­ stąpić modyfikacja zakresu i/lub celu pracy. Część zasadnicza pracy kompilacyjnej może składaćsię z jednego lub z kilkuzatytułowanych

130 6. PISANIE PRACY KOMPILACYJNEJ ORAZ OPRACOWANIE REDAKCYJNE TEKSTU

rozdziałów. Rozdział(y) należy podzielićna zatytułowanepodroz­

działy, a ich hierarchiczny układ powinienjasno wskazywaćz jakich fragmentówskłada się praca. Tytuły podrozdziałów ułatwiają nie tylko pisanie tekstu, alerównież czytanie całej pracy, bodzięki nim poznajemy strukturę i zawartość merytoryczną opracowania. Każdy rozdziałwczęścizasadniczejpowinien stanowić spójną, zwięzłą, rze­ czowąilogiczną całość, tak by po skasowaniu tytułów podrozdziałów nie zauważyć ichbraku.

Praca musi być napisanapoprawniepod względem językowym.

Tekstpiszemy zdaniami krótkimi i zrozumiałymi, z zachowaniem ciągłości logicznej. Należy unikaćrozbijaniatekstu na krótkie akapity (kropka iodnowego wiersza). Nie stosować długich zdań wnawia­

sach, czynawet podwójnych nawiasów. Usuwać zbędne słowa i zda­ nia,które nicnie wnoszą, a tylko wprowadzają niepotrzebnyszum informacyjny. Należy również unikać zbyt częstego powtarzania tych samychwyrazówlub używać ich synonimów. Jednak warto przytym pamiętać, że w tekstachnaukowych użycie synonimu wyrazu może zmienić senszdania.

Z pracy należy eliminować błędy ortograficzne,literowe, fleksyjne, składniowe i leksykalne. Autorzy prackompilacyjnych często nie po­

trafią sięuwolnićoddosłownego przepisywania zdań, czynawetfrag­ mentówprac, zktórych korzystają podczas pisania. Najczęściej wynika tozniezrozumieniatekstu, stąd trudności w wyrażaniu myśli własnymi zdaniami. Mimo, że cytująautora i podająźródłoinformacji, takiedo­ słowne kompilacje niepowinny być akceptowane przez opiekuna.Stu­ dentom często zalecasię ćwiczenia polegające na parafrazie fragmentu oryginalnego tekstu. Wymaga to dokładnegoprzeczytania tekstu, zro­ zumienia go i oddania myśli przewodniej kilkoma własnymi zdaniami.

Niejest to łatwe,dlatego warto takątechnikędoskonalićwtrakcie stu­

diów -ale zawsze należy zacytowaćoryginalną pracę.

Dobrze jest na bieżąco archiwizować tekst pracy,robić kopie na pły­ cie CD lub innychnośnikach elektronicznych albo drukować i prze­

chowywaćkolejne wersjepracy w specjalnie do tegoprzeznaczonym segregatorze.

PARAFRAZA

(gr. paráfrasis = omówienie) Przeróbka tekstu literackiego rozwijająca zawarte w nim treści, uzupełniająca je i interpretująca niekiedy z dużą swobodą, ale w granicach zapewniających wyraźne rozpoznanie utworu wyjściowego.

PARAFRAZOWAĆ (od rzecz, parafraza)

Rozwijać, zmieniać czyjąś myśl, treść tekstu; oddawać w innej formie treść utworu literackiego lub muzycznego.

6.2. ETAPY PISANIA PRACY KOMPILACYJNEJ 131

6.2.14. Redakcja

tekstu

Praca kompilacyjnapowinnabyć poprawnie zredagowanai ściśledo­ stosowana do wymagań redakcyjnychustalonych przez promotora (zob. rozdz. 6.3). Prace redakcyjne są żmudne,czasochłonnei wymaga­

ją uwagi. Dobrzejestotym pamiętać przy opracowywaniu czasowego planupracy.

6.2.15. Wydruk tekstu

Wydruk teksturobimy w formacieA4. Drukujemykażdą stronę na oddzielnej kartce. Pracę bindujemy, zszywamy lub wpinamy do spe­

cjalnego segregatora.

6.2.16. Końcowe sprawdzanie pracy

Wydrukowaną pracęobowiązkowo należy przeczytać (nawet kilka­ krotnie) przed oddaniem. Zwykle na tymetapie dostrzegamy różne drobneniedociągnięciaibłędy (interpunkcyjne, ortograficzne, a nawet merytoryczne), które trzeba poprawić. Strony z błędami należyjesz­

cze razwydrukować. Odręczne poprawkina wydruku nie wyglądają estetycznie. Zawsze lepiej jednak, nawetw ostatniej chwili, nanieść na wydruk odręcznepoprawki, niż oddaćidealny wydruk komputerowy tekstu pracyz rażącymi błędami, np. ortograficznymi, co też niestety się zdarza. Końcowakontrolapracy polega na uważnym sprawdzeniu:

- strony tytułowej (litera po literze), by uniknąć błędów w tytule lub nazwiskuautora,

- spisu treści (układu i numeracji rozdziałów),

- numeracji stron (podwójne numery, przestawione strony),

- odwołań do literatury (każda pozycja umieszczona w spisie literatury musi być cytowanawtekście i każda cytowanaw tekściemusi być wspisie),

- zgodności spisu treści z zawartością pracy (numery i zastosowane wyróżniki muszą być identyczne),

- odstępów pomiędzy podrozdziałami itytułem rozdziału(podroz­

działu) a początkiem tekstu,

132 6. PISANIE PRACY KOMPILACYJNEJ ORAZ OPRACOWANIE REDAKCYJNE TEKSTU

- spisu literatury (każda pozycja literaturymusi być spisana według tychsamych zasad),

- zgodności odsyłaczy w tekście (do tabel,wykresówwzorów, rozdzia­

łów, podrozdziałów),

- stosowanych skrótów i symboli (nie wolno używać dwóch różnych symbolilub skrótów na oznaczenie tego samego pojęcia),

- nawiasów, cudzysłowów (powinny być zamknięte),

- pisowni (eliminacja ewentualnychbłędów ortograficznych, błędów w pisowninazwisk, nazwwłasnych itp.).

6.2.17. Ocena

pracy

Każda praca kompilacyjna napisana przez studenta powinna być przeczytana, poprawiona i oceniona przez nauczyciela. Student powinien wiedzieć, jakie błędy popełnił,które elementy pracy są dobre, które wymagają dopracowania, aktórepoprawienia.Prowa­

dzącyzajęcia po sprawdzeniu zwykle oddają praceze swoimi uwa­

gami i dopiero po uwzględnieniu poprawek przez studentapraca jest akceptowana.

W dokumencie uczenia się i prowadzenia badań podczas studiów (Stron 127-135)