Funkcja pracy nad sobą

Wszechstronny rozwój i udziału w życiu społecznym – trzecia z funkcji wy-mienianych przez Kamińskiego – zakłada doskonalenie jednostki w jakiejś dzie-dzinie kultury. Została ona nazwana przez niego „pracą nad sobą”. Jest funkcją kreatywną w sferze norm życia społecznego, postaw, wiedzy i wyobraźni. Umoż-liwia jednostce znalezienie własnego miejsca w  społeczeństwie. Tym bardziej, iż jest ona „polem” cennych procesów wychowawczych, łączy bowiem w sobie poczucie obowiązku z  zainteresowaniami i  zamiłowaniami. Jednym z  cenniej-szych zadań tej funkcji, na co zwraca uwagę Anna Zawadzka, jest fakt iż: „zajęcia kształcące to nie tylko proces przyswajania sobie nowych wiadomości, poglądów, umiejętności, sprawności to także proces ich dalszego spożytkowania”⁸.

W rekreacji golfowej, która jest doskonałym przykładem na ciekawą i inno-wacyjną działalność w czasie wolnym dla dzieci i młodzieży ale również i doro-słych te trzy podstawowe funkcje czasu wolnego współbrzmią dla dobra wszech-stronnego rozwoju wychowanków i  uczniów. Gra w  golfa wymaga znajomości zasad gry i etykiety. Golf to jedyny sport na świecie gdzie etykieta gry i sposoby zachowań boiskowych są od wielu wieków jednym z najważniejszych przepisów gry. „Zwycięstwem nad sobą jest honorowo przegrać, zwycięstwo za wszelka cenę jest własną przegrana i dyshonorem”⁹. W żadnej innej grze etykieta i zasady fair play nie są aż tak ważne. To niezwykle istotne w  aspekcie wychowania dzieci i młodzieży aby przedstawić im sport gdzie wzory zachowań boiskowych mogą i  powinny być przenoszone na inne sfery życia codziennego. Golf szczególnie mocno akcentuje zasady szlachetnej rywalizacji, działa wychowawczo i wskazuje wzorce postępowań tak iż utarło się już powiedzenie: „Golf player to dżentel-men”. Aby to osiągnąć trzeba „pracy nad sobą”. To wymagające wysiłku zadanie.

8 A. Zawadzka, Przemiany we wzorach polskiego wypoczywania, Wrocław 1996, s. 27.

9 Reguły gry w golfa, Orbi Plus, Warszawa 2003 s. 7.

„W golfie gra się w większości przypadków bez nadzoru sędziego lub arbitra. Gra więc zależy od uczciwości gracza wobec siebie i szacunku dla innych oraz sposo-bu stosowania reguł”¹⁰.

Szacunek dla innych nie zależy od wagi i znaczenia współzawodnictwa, obo-wiązuje zarówno na „boisku” jak i poza nim.

Dodatkową ważną sprawą są wymogi estetyki dotycząca treningu i  gry. Na pole golfowe musimy przyjść ubrani czysto i schludnie. Strój powinien być wy-godny ale nie dopuszcza się gry w jeansach czy dresie. Szczegóły dotyczące ubioru przeważnie zawarte są w regułach lokalnych. W golfie obowiązuje swego rodzaju ceremoniał. Niezwykle ważna jest punktualność i honorowanie starszeństwa dla starszych osób. Nie można się tam głośno zachowywać, pokrzykiwać. Trzeba za-chować umiar w wyrażaniu własnych uczuć, szczególnie w czasie gry tzw. radość i złość sportowa. Właściwe zachowanie dotyczy nie tylko osób grających w golfa ale również kibiców. To sport, gdzie zasady kibicowania są bardzo jasno określo-ne i należy je przestrzegać podczas dopingowania swoich faworytów. Zachowanie ciszy w czasie „puttowania” na „greenie” czy podczas rozpoczynania gry z tee to normy których nieprzestrzeganie budzi niechęć i reakcję innych obserwatorów.

Szczególnie naganne jest okazywanie radości po nieudanym zagraniu rywala – dotyczy zawodnika i publiczności.

W golfie jest wiele cennych aspektów które możemy wykorzystać w pracy wy-chowawczej. Można pokazać inny ciekawy sport, pokazać jakimi rządzi się pra-wami i zachęcić młodych ludzi do rekreacji golfowej. To dyscyplina, która może być wszechstronnie wykorzystana jako narzędzie profilaktyki, jako doskonały sposób na spędzanie wolnego czasu, na rekreacje rodzinną albo zajęcia sportowe w czasie wolnym. Jest zgodna z podstawą programową z wychowania fizycznego (stara i nową) i mieści się w programie zadań szkoły.

Sport golfowy czy rekreacja golfowa to doskonałe miejsce na poszukiwanie i znalezienie dla siebie własnego miejsca w społeczeństwie. Golf jest sportem ca-łego życia, sportem rodzinnym, środowisko golfowe jest dobrze zorganizowane i chłonne, dlatego uprawianie tego sportu może przynieść wiele satysfakcji i suk-cesów oraz wzmocnić samoocenę uczestników rekreacji golfowej. Dzieci i mło-dzież aktywnie uczestnicząc w takich zajęciach poznają język angielski, ponieważ większość nazewnictwa jest w  tym języku, doskonalą swoją kondycję fizyczna, dbają o zdrowie, nabierają odpowiedzialności za siebie i innych, odpoczywają fi-zycznie i psychicznie, rywalizują w duch fair play, przestrzegając zasad i reguł gry.

10 Tamże.

Ze społecznego i wychowawczego punktu widzenia konieczne jest zachowa-nie równowagi w życiu człowieka między wymienionymi funkcjami /odpoczy-nek, zabawa, praca nad sobą/. Oczywiście, że są takie sytu acje w życiu człowie-ka, kiedy jedna z nich dominuje. Jest to jednak uwarunkowa ne sytuacją życiową jednostki. Niepokojące staje się dopiero wtedy, kiedy stan taki utrwala się. Aby przeciwdziałać takim procesom należy podjąć szeroko rozumiane działania pro-filaktyczne (profilaktyka uprzedzająca), dla których szczególnie ko rzystne będzie funkcjonowanie w ramach proponowanej przez Wroczyńskiego (za Znanieckim) koncepcji społeczeństwa wychowującego.¹¹

Wypełnienie czasu wolnego rekreacją golfową wymaga jednak pokonania wie-lu przeszkód i wydaje się, że pomimo swojej autentycznej wartości sport ten może być stosowany z  pewnymi ograniczeniami. Dopiero ich pokonanie sprawi, że bę-dzie mógł zaistnieć na mapie ciekawych i interesujących zajęć pozalekcyjnych.

Do tych ograniczeń należą:

• brak wysoko wykwalifikowanej kadry nauczycielskiej (instruktorzy);

• brak infrastruktury i sprzętu golfowego w szkołach i placówkach wycho-wawczych;

• utożsamianie golfa jako sportu dla bogatych, a niedostępnego dla przecięt-nego obywatela.

Niemniej Polski Związek Golfa od kilku lat realizuje program „Upowszechnianie sportu golfowego wśród dzieci i młodzieży”. Skupia się on na upowszechnianiu i  pokazaniu tego sportu poprzez system szkolnych wycieczek dydaktycznych z  wychowania fizycznego na lokalne pole golfowe. Program obejmuje szkoły podstawowe, gimnazja i  szkoły ponadgimnazjalne. Polski Związek Golfa orga-nizuje równolegle konferencje dla dyrektorów szkół i  nauczycieli wychowania fizycznego w celu pokazania walorów wychowawczych i sportowych tego sportu.

W 2009 roku PZGolf wydał Elementarz wychowania fizycznego – golf – pod-ręcznik do nauki golfa na wychowaniu fizycznym z programem dla szkół i roz-wiązaniami metodycznymi lekcji.

Równocześnie na Akademiach Wychowania Fizycznego we Wrocławiu i Poznaniu są organizowane pierwsze zajęcia z golfa dla studentów tychże uczelni kierunku nauczycielskiego jako sport do wyboru.

PZGolf organizuje również warsztaty metodyczne dla chętnych do współpra-cy nauczycieli.

11 A. Zawadzka, Przemiany we wzorach polskiego wypoczywania, Wrocław 1996, s. 29 i n.

Zgłoszono i zrealizowano już pierwszą innowację programową z golfa z przed-miotu wychowanie fizyczne (Liceum w Krzeszowicach 2008/2009 rok).

Wydaje się więc, że zaistniały pierwsze warunki do tego, aby można było sto-sować tę nową grę w pracy z dziećmi i młodzieżą.

Warunkiem koniecznym jest zorganizowanie współpracy z  najbliższym, lo-kalnym ośrodkiem golfowym. Współpraca szkoły czy innej jednostki wycho-wawczej z ta instytucją może przynieść wiele korzyści obu stronom. To warunek konieczny do współpracy. Nie ma bowiem golfa bez pola golfowego. Przykłady takiej współpracy już są. To ośrodki golfowe w  Paczółtowicach koło Krakowa, Wierzchowiskach koło Lublina, Postołowie koło Gdańska.

Dużym problemem jest pokonanie stereotypów związanych z tym sportem.

Mit o elitarności tego sportu powoduje, że potencjalni beneficjenci nie podejmu-ją nawet próby pozyskania go do działalności wychowawczej, rekreacyjnej czy sportowej.

Duże zaangażowanie PZGolf w  upowszechnianie golfa wśród najmłodszej części społeczeństwa dokonywane przez nauczycieli wychowania fizycznego – pionierów uczących się tego sportu od podstaw – to przesłanki, które pozwalają patrzyć z optymizmem na rozwój tego ważnego dla wychowania sportu w Polsce.

W Polsce powstają nowe obiekty przygotowane na przyjęcie dużej ilości mło-dzieży a nieuchronne zmiany w świadomości doprowadzą do tego że golf stanie się szansą na ciekawe zajęcia wypełniające czas wolny dzieci, młodzieży i doro-słych.

Literatura przedmiotu:

Brańka Z. (red.), Opieka i wychowanie w Polsce – problemy u progu XXI wieku, TEXT, Kraków 1999.

Brańka Z. (red.), Z problematyki rodziny i szkoły w początkach XXI wieku, WNUP, Kraków 2008.

Kamiński A., Czas wolny i  jego problematyka społeczno-wychowawcza, Ossolineum, Wrocław 1965.

Kawula S., Pedagogika społeczna, Wyd. UWM, Toruń 2001.

Mazur S., Wojtycza J., Praca pozalekcyjna nauczyciela, poradnik metodyczny, WSP, Kraków 1996.

Sułkowski B., Zabawa. Studium socjologiczne, Warszawa 1984.

Zawadzka A., Przemiany we wzorach polskiego wypoczywania, Wrocław 1996.

Przemiany społeczno-kulturowe w obszarze czasu wolnego

Pojęcie czasu wolnego, które najbardziej lapidarnie zdefiniować można jako

„czas do dyspozycji jednostki po wykonaniu przez nią zadań obowiązkowych (…)”¹ przysparza współczesnym badaczom pewne problemy w  związku z  jego klasyfikacją. Pomimo zmiany świadomości społeczeństw rozwiniętych w  spo-sobie pojmowania czasu z cyklicznego na linearny, obecnie szczególnie trudno mówić jest o ścisłym jego podziale na mierzalne etapy czasu pracy (czy też na-uki) oraz czasu całkowicie od obowiązków wolnego. Obszary owe przenikają się bowiem coraz bardziej. Tym samym, mamy do czynienia ze swoistą dychotomią² - z  jednej strony obserwuje się nieustanne działania człowieka zmierzające do zwiększania puli dostępnego czasu wolnego, na co niewątpliwie ogromny wpływ ma technologizacja życia i dążenie do skracania czasu pracy. Na drugim biegunie rozważań zwrócić należy jednak uwagę na fakt, iż paradoksalnie, czasu tego prze-ciętny obywatel ma mniej niż kilkadziesiąt lat temu, jako że znaczna jego część przeznaczana jest na nieustanne podnoszenie własnych kwalifikacji. Co więcej, nadmiar obowiązków wynikający ze specyfiki współczesnego rynku pracy pro-wadzi do znacznego przeciążenia psychicznego wywołanego dużym natężeniem stresu. W takich okolicznościach trudno jest o dobry odpoczynek, który mógłby

* Artykuł opublikowany w: Czas wolny młodzieży szkolnej, M. Banach, T.W. Gierat (red.), MTM Levoca, Słowacja 2010, ISBN 978-80-89187-44-7.

1 Czas wolny, [w:] Nowy Słownik Pedagogiczny, red. W. Okoń, Warszawa 2004, s. 58.

2 Zob. J. Pięta, Pedagogika czasu wolnego, Warszawa 2008, s. 23–26.