w wybranych przedsiębiorstwach produkcyjnych
Koncepcyjnie opracowany schemat organizacji procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych w toku prowadzonych badań został poddany weryfikacji w czterech wybranych polskich przedsiębiorstwach produk-cyjnych. Zostały one wybrane z uwzględnieniem struktury próby badawczej oraz parametrów pozwalających na uogólnione wnioskowanie dotyczące tego rodzaju podmiotów gospodarczych. Wszystkie cztery przedsiębiorstwa realizują działal-ność produkcyjną na terenie Polski, klasyfikacja profilu ich działalności jest zgodna z założeniami realizowanego badania, a w obszarze ich funkcjonowania występują przepływy produktów niepełnowartościowych, skutkiem czego te przedsiębiorstwa mają wdrożone procedury dotyczące logistyki zwrotnej w zarządzaniu przepływami produktów niepełnowartościowych.
Dane pierwotne o realizacji procesów logistyki zwrotnej w zarządzaniu prze-pływami produktów niepełnowartościowych w analizowanych przedsiębiorstwach produkcyjnych zostały zebrane w trzecim kwartale 2015 r., metodą opartą na wywia-dach bezpośrednich z pracownikami wyższego szczebla zarządzania wskazanymi przez władze przedsiębiorstw. Podczas wywiadu najpierw każdy wskazany pra-cownik został poproszony o przedstawienie i opisanie procedur obowiązujących w przedsiębiorstwie w zakresie przyjmowania zwrotów produktów niepełnowar-tościowych oraz dalszego sposobu postępowania z nimi i organizacji tych działań.
Następnie pracownikowi prezentowano koncepcję ogólnego schematu organizacji procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych. Potem poproszono go o ustosunkowanie się do tej koncepcji. Na podstawie tego wywiadu, dla każdego z czterech poddanych badaniu przedsiębiorstw opracowany został indy-widualny schemat organizacji procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych.
Polskie przedsiębiorstwa produkcyjne wybrane do badań weryfikujących opra-cowany schemat, z uwagi na rozpoznawalność marki na rynku oraz ochronę pouf-nych dapouf-nych o prowadzonej działalności, nie wyraziły zgody na publikację ich nazwy i zostały oznaczone jako X, Y, Z i Q.
Przedsiębiorstwo X jest dużą jednostką produkującą sprzęt AGD, sprzedawany na rynkach krajowym i zagranicznym. Na polskim rynku w zakresie produkcji sprzętu AGD przedsiębiorstwo to znajduje się w czołówce liderów. W Polsce pro-dukcja dotyczy głównie sprzętów z kategorii dużego AGD (pralki, lodówki, zamra-żarki, zmywarki, wolnostojące i do zabudowy), natomiast małe AGD firma ta produ-kuje w fabrykach zlokalizowanych w kilku innych krajach europejskich. Z uwagi na profil działalności, jak również ze względu na międzynarodowy charakter produkcji i dystrybucji, przedsiębiorstwo X ma rozwinięte na wysokim poziomie procedury z zakresu logistyki zwrotnej w zarządzaniu przepływami zwrotnymi (rysunek 3.6).
Rysunek 3.6. Schemat procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych w przedsiębiorstwie X produkującym sprzęt AGD Źródło: Opracowanie własne.
Funkcjonowanie logistyki zwrotnej w zakresie przepływów produktów niepełnowartościowych… 89 Przedsiębiorstwo Y jest średniej wielkości firmą produkującą wózki dziecięce, sprzedawane głównie na rynku krajowym i w krajach ościennych, stopniowo rozsze-rzającą swoją dystrybucję na kolejne kraje europejskie. Produkcja tej firmy koncen-truje się na wózkach głębokich, spacerowych, wielofunkcyjnych oraz akcesoriach do wózków. To przedsiębiorstwo również realizuje procesy logistyki zwrotnej w zarzą-dzaniu przepływami zwrotnymi, przede wszystkim ze względu na wymogi bezpie-czeństwa stawiane produkowanym przez nie wyrobom (rysunek 3.7).
Przedsiębiorstwo Z również jest średniej wielkości jednostką, ale z branży pro-dukcji mebli. Firma wytwarza szeroki asortyment akcesoriów meblarskich oraz meble oparte na rozwiązaniach systemowych. Jej produkty sprzedawane są głów-nie w dystrybucji hurtowej, aczkolwiek sprzedaż detaliczna rówgłów-nież jest reali-zowana, choć na mniejszą skalę. Przedsiębiorstwo funkcjonuje na rynku krajo-wym, posiadając sieć sklepów hurtowych przede wszystkim w południowej części Polski. Planując ekspansję na rynek europejski, przedsiębiorstwo Z od kilku lat ma opracowane standardy procedur z zakresu procesów logistyki zwrotnej, reali-zowane w ramach zarządzania przepływami produktów niepełnowartościowych (rysunek 3.8).
Natomiast przedsiębiorstwo Q to mała firma produkująca średniej i wysokiej jakości odzież męską, przede wszystkim na specjalne okazje (garnitury ślubne, komunijne). Jego działalność opiera się głównie na rynku lokalnym i wojewódzkim, w formie sprzedaży detalicznej. Przedsiębiorstwo jest firmą rodzinną, z perspektywą rozwoju w ciągu kilku kolejnych lat przez rozszerzenie działalności na rynek kra-jowy. Mimo że skala produkcji przedsiębiorstwa Q obecnie jest niewielka w sto-sunku do pozostałych trzech badanych przedsiębiorstw, również w jego działalno-ści pojawiają się przepływy zwrotne, które podlegają procesom logistyki zwrotnej, zgodnie ze standardami przyjętymi w tej firmie (rysunek 3.9).
Poddanie weryfikacji przyjętego ogólnego schematu organizacji procesów logi-styki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych umożliwia wskazanie podobieństw i różnic w przebiegu tych procesów. Analiza ta ma jednak wyłącznie charakter poglądowy i diagnostyczny, gdyż z uwagi na różnice występujące pomię-dzy badanymi podmiotami nie może stanowić materiału porównawczego. Jest ona zatem wykonana w formie analiz przypadków.
Pierwsze informacje o pojawieniu się żądania zwrotu produktu od klienta/
/uczestnika otoczenia biznesowego są pozyskiwane przez badane przedsiębiorstwa produkcyjne X, Y i Z za pośrednictwem działu obsługi klienta. Kontakt nawiązywany jest przez klienta/uczestnika otoczenia biznesowego telefonicznie (lub w rzadkich przypadkach za pośrednictwem poczty elektronicznej). W przypadku przedsiębior-stwa Q, które nie ma wydzielonego ze swojej struktury działu obsługi klienta, pierw-sze informacje o żądaniu zwrotu docierają przez kontakt bezpośredni, telefoniczny, z właścicielem.
W przedsiębiorstwach X i Y, ze względu na specyfikę produktów — sprzęt AGD i wózki dziecięce — możliwe jest rozwiązanie problemów z produktami podczas tego kontaktu. Pracownicy działu obsługi klienta mogą zaproponować rozwiązanie pro-
Rysunek 3.7. Schemat procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych w przedsiębiorstwie Y produkującym wózki dziecięce Źródło: Opracowanie własne.
Funkcjonowanie logistyki zwrotnej w zakresie przepływów produktów niepełnowartościowych… 91
Rysunek 3.8. Schemat procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych w przedsiębiorstwie Z produkującym akcesoria meblowe i meble Źródło: Opracowanie własne.
Rysunek 3.9. Schemat procesów logistyki zwrotnej w obszarze produktów niepełnowartościowych w przedsiębiorstwie Q produkującym odzież męską Źródło: Opracowanie własne.
Funkcjonowanie logistyki zwrotnej w zakresie przepływów produktów niepełnowartościowych… 93 blemów z wadliwie działającym towarem podczas rozmowy z klientem, dzięki czemu zwrot nie zostanie zrealizowany. W przypadku przedsiębiorstwa X w trak-cie tego kontaktu udaje się zapobiec około 40% zwrotów, natomiast w przedsiębior-stwie Y około 25%. Pozostałe zgłoszenia zwrotu produktów są rejestrowane (zazwy-czaj w formie reklamacji, jeśli produkt posiada ważną gwarancję, lub w innej formie obsługi technicznej, jeśli produkt nie jest już objęty gwarancją) przez pracowników działu obsługi klienta i poddawane procesowi selekcji wejściowej.
Natomiast zarówno w przedsiębiorstwie Z, jak i przedsiębiorstwie Q, unikanie zwrotów jest o tyle problematyczną kwestią, że nie ma możliwości, w przypadku mebli lub akcesoriów meblowych oraz odzieży męskiej, rozwiązania problemu z produktem w trakcie kontaktu z klientem. Zatem w przypadku przedsiębiorstwa Z wszystkie zgłoszenia zwrotu produktów są rejestrowane przez pracowników działu obsługi klienta i kierowane do procesu selekcji wejściowej, a w przedsiębiorstwie Q zgłoszenia zwrotów rejestruje właściciel.
Jednocześnie kontakt klienta/uczestnika otoczenia biznesowego z działem obsługi klienta bądź właścicielem przedsiębiorstwa może dotyczyć chęci zwrotu produktu niepełnowartościowego, który zakończył swój cykl życia lub użytkowania.
Oznacza to, że klient musi się pozbyć takiego produktu.
Ten kontakt w przedsiębiorstwie X ma wyjątkowe znaczenie, gdyż w przypadku produkcji sprzętu AGD jego wytwórcy są prawnie zobowiązani do odbioru pro-duktów tego rodzaju z rynku. Zatem w momencie zgłoszenia przez klienta chęci pozbycia się produktu, producent jest obowiązany prawnie do przejęcia tego towaru.
Dlatego producenci sprzętu AGD załączają instrukcje do produktów, w których użyt-kownicy są informowani, jak mają postąpić w momencie usterki bądź zakończenia cyklu życia czy użytkowania produktu. Jeśli sprzęt jest starszy i takich informacji brakuje w instrukcji, to producent sprzętu AGD powinien udzielić informacji o spo-sobie przekazania produktu w formie zwrotu.
W przedsiębiorstwach Y, Z i Q taka sytuacja nie ma miejsca, gdyż branże, w jakich działają te przedsiębiorstwa, nie są regulowane przepisami obowiązują-cymi do odbioru produktów od ich użytkowników. W tym przypadku przedsiębior-stwa podczas kontaktu mogą (choć też nie mają obowiązku) poinstruować klienta, w jaki sposób samodzielnie może zadysponować produkt z zakończonym cyklem użytkowania bądź życia.
W przedstawionych powyżej sytuacjach decyzje z zakresu kwalifikacji produktu jako zwrotu podejmują pracownicy przedsiębiorstw produkcyjnych X, Y, Z, zatrud-nieni w dziale obsługi klienta, lub właściciel w przedsiębiorstwie produkcyjnym Q.
Pracownicy przedsiębiorstw X, Y i Z kierują się procedurami postępowania okreś-lonymi w wewnętrznej polityce przedsiębiorstwa, która formułuje zasady przyjmo-wania zwrotów produktów. Pracownicy działu obsługi klienta we wszystkich trzech badanych przedsiębiorstwach produkcyjnych prowadzą również proces selekcji wej-ściowej względem produktów wstępnie zakwalifikowanych przez nich jako zwroty produktów niepełnowartościowych. Natomiast właściciel przedsiębiorstwa Q decy-zje o kwalifikacji zwrotów podejmuje samodzielnie, bardziej na podstawie włas-
nego doświadczenia aniżeli polityki zwrotów przedsiębiorstwa, która w tym przy-padku nie jest sformalizowana. Właściciel jest także osobą kompetentną w zakresie procesu selekcji wejściowej.
Proces selekcji wejściowej w każdym ze zbadanych przedsiębiorstw ma nieco inny przebieg. W przypadku przedsiębiorstwa produkcyjnego X autoryzacja zwrotu, która weryfikuje zwracany produkt pod względem przynależności do tego produ-centa, polega na sprawdzeniu produktu po kodzie nazewniczym przypisanym do danego wyrobu. Zasadniczo więc proces ten nie ma na celu odrzucania produktów, a jedynie służy przyjęciu takiego produktu i, jeśli to konieczne, nadaniu mu odpo-wiedniego numeru reklamacyjnego. Następnie zwrócone produkty niepełnowarto-ściowe zasilają przepływy zwrotne i podlegają procesom logistyki zwrotnej.
W przedsiębiorstwie Y autoryzacja zwrotów nie występuje, gdyż nie zdarzają się przypadki, żeby klienci wyrażali chęć zwrócenia wózka dziecięcego innej marki.
Zatem w procesie selekcji wejściowej zwroty są przyjmowane i od razu kierowane do procesu pozyskiwania i gromadzenia zwrotów bądź w przypadku kontaktów reklamacyjnych do danego zwrotu przypisywany jest numer reklamacji. Podobnie jest w przypadku przedsiębiorstwa Q, gdzie brak autoryzacji jest następstwem braku podejmowania przez klientów prób zwrotu odzieży męskiej innej marki. W tym przedsiębiorstwie zasadniczo proces ten jest pominięty, gdyż jeśli właściciel wyrazi akceptację dla zwrotu bądź produkt podlega reklamacji, jest on od razu kierowany, z przypisanym numerem reklamacji, do procesu pozyskiwania i gromadzenia.
Natomiast w przedsiębiorstwie Z autoryzacja zwracanego produktu jest nie-zbędna, gdyż koniecznością jest zapewnienie zgodności marki zwracanego produktu z marką producenta z uwagi na fakt, że w przypadku mebli i akcesoriów meblowych produkty nie są tak jasno i czytelnie oznaczane jak np. sprzęty AGD, wózki dzie-cięce czy elementy odzieży. W procesie selekcji wejściowej odbywa się zatem wery-fikacja danego zwrotu. Jeżeli jest ona niekorzystna, tzn. produkt nie jest zgodny ze specyfikacją wyrobów producenta Z, zwrot nie jest akceptowany przez przedsiębior-stwo. Natomiast jeśli weryfikacja ma pomyślny przebieg, zwrócony produkt zasila przepływ zwrotny i podlega kolejnemu procesowi logistyki zwrotnej, czyli pozy-skiwaniu i gromadzeniu zwrotów, a zwracający otrzymuje rekompensatę z tytułu zwrotu. W przypadku producenta Z rekompensata oferowana jest klientowi już na tym etapie, gdyż charakterystyka wyrobów meblarskich uniemożliwia przywrócenie tych produktów do stanu pierwotnego podczas opcji zadysponowania w logistyce zwrotnej. Dlatego w procesie selekcji wejściowej klient otrzymuje rekompensatę w postaci pieniężnej bądź towarowej, a zwrot produktu kierowany jest do procesu pozyskiwania i gromadzenia.
Proces pozyskiwania i gromadzenia zwrotów w analizowanych przedsiębior-stwach produkcyjnych różni się podmiotem odpowiedzialnym za gromadzenie zwro-tów. W przedsiębiorstwie X za gromadzenie zwrotów odpowiedzialny jest pośrednik.
Wynika to z rozległej dystrybucji oferowanych przez przedsiębiorstwo X sprzętów AGD. Klienci/uczestnicy otoczenia biznesowego, chcąc dokonać zwrotu produktu niepełnowartościowego, zaakceptowanego do tej czynności w procesie selekcji
wej-Funkcjonowanie logistyki zwrotnej w zakresie przepływów produktów niepełnowartościowych… 95 ściowej, przez firmę pośredniczącą przekazują je do producenta. Zwroty produktów AGD w przedsiębiorstwie X są pozyskiwane oraz gromadzone przez hurtowników i detalistów, a następnie przekazywane do jego siedziby w celu poddania ich proce-sowi kontroli i sortowania.
W przedsiębiorstwach Y i Q klient samodzielnie zwraca produkt niepełnowar-tościowy, zakwalifikowany we wcześniejszych etapach jako zwrot, do przepływów zwrotnych. Wózki dziecięce oraz elementy odzieży męskiej są bezpośrednio prze-syłane przez klientów do producenta (zazwyczaj przesyłką kurierską lub pocztową), gdzie podlegają procesowi kontroli i sortowania.
Natomiast producent Z samodzielnie pozyskuje i gromadzi zwroty produktów niepełnowartościowych. Jest to uwarunkowane tym, że posiada dobrze rozwiniętą sieć sklepów producenckich, a zatem klienci mają możliwość przekazania zwrotu produktu do takiego sklepu, czyli do producenta.
W kolejnym procesie logistyki zwrotnej przepływy produktów niepełnowarto-ściowych podlegają kontroli i sortowaniu. W przedsiębiorstwach produkcyjnych X, Y, Z i Q proces ten rozpoczyna się od weryfikacji zwrotu. Weryfikacja ta opiera się na fizycznym kontakcie ze zwróconym produktem niepełnowartościowym, którego nie było podczas wcześniejszych etapów i procesów. W procesie kontroli i sortowa-nia przedsiębiorstwa na wstępie muszą zweryfikować poprawność wcześniej pozy-skanych informacji, tych z kontaktu z klientem, ale głównie tych z procesu selekcji wejściowej, gdyż w procesie pozyskiwania i gromadzenia zwrotów produkty nie podlegają żadnym czynnościom sprawdzającym. Weryfikacja ta pozwala określić dokładny stan jakościowy i ilościowy zwróconych produktów.
W przedsiębiorstwie X i Y przebieg procesu kontroli i sortowania wygląda bar-dzo podobnie. Podczas weryfikacji następuje podjęcie decyzji o akceptacji zwrotu z przeznaczeniem do dalszego przetwarzania. Jeśli decyzja ta jest pozytywna, to podejmowana jest kolejna decyzja o przyznaniu rekompensaty dla klienta. Zarówno w przypadku sprzętów AGD, jak i wózków dziecięcych, rekompensatę najczęściej stanowi wydanie nowego produktu o tych samych lub zbliżonych parametrach do oddawanego albo zwrot środków pieniężnych. Jeśli natomiast decyzja o akceptacji zwrotu jest negatywna, to konieczny jest ponowny kontakt z klientem. Ma on na celu doprecyzowanie powodu stwierdzenia, że produkt jest niepełnowartościowy. Po tym kontakcie, gdy pozyskane informacje są nadal niesatysfakcjonujące dla producenta, odrzuca on zwrot i przesyła go z powrotem do klienta.
W przypadku pozyskania satysfakcjonujących informacji zwrot jest akcepto-wany do dalszego przetwarzania i podejmowana jest decyzja o przyznaniu rekom-pensaty. Dalej wszystkie zwroty podlegają kontroli i sortowaniu mającym na celu określenie, w jaki sposób, tzn. w jakiej opcji, powinny być dalej przetworzone; na tej podstawie są przekazywane do kolejnego i ostatniego procesu logistyki zwrotnej, jakim jest zadysponowanie.
W przypadku producenta mebli i akcesoriów meblowych Z oraz producenta męskiej odzieży Q, proces kontroli i sortowania ma uproszczony przebieg, gdyż weryfikacja zwrotów polega wyłącznie na określeniu jakościowych i ilościowych
parametrów zwróconych produktów niepełnowartościowych. Różnice pojawiają się tutaj odnośnie do rekompensaty. W przedsiębiorstwie Z rekompensata została udzielona już podczas procesu selekcji wejściowej ze względu na specyfikę wyrobów tego przedsiębiorstwa. Natomiast w przedsiębiorstwie Q rekompensata przyznawana jest po procesie kontroli i sortowania, podobnie jak w przypadku producentów AGD i wózków dziecięcych, co również wiąże się ze specyfiką pro-duktów. Zwracane elementy odzieży charakteryzują się znacznym zróżnicowa-niem stanu jakościowego i ilościowego, przez co właściciel może podjąć decy-zję o rekompensacie dopiero, kiedy zdiagnozuje stan danego zwrotu. Dodatkowo, w przypadku obu tych przedsiębiorstw, specyfika produktów powoduje zbędność ponownego kontaktu z klientem, gdyż wszystkie konieczne informacje zostały pozyskane we wcześniejszych etapach. Zwroty przedsiębiorstw Z i Q podle-gają zatem, identycznie jak w przedsiębiorstwach X i Y, kontroli oraz sortowaniu w celu określenia opcji dalszego przetworzenia i następnie są przekazywane do procesu zadysponowania.
Ostatni proces logistyki zwrotnej — zadysponowanie — przebiega we wszyst-kich poddanych analizie przedsiębiorstwach produkcyjnych według takiego samego schematu. Różnicę stanowią opcje zadysponowania wykorzystywane w tych przed-siębiorstwach.
Zwroty produktów niepełnowartościowych w procesie zadysponowania w pierwszej kolejności podlegają inspekcji. Ma ona służyć, po pierwsze, wyelimi-nowaniu jakichkolwiek błędnych decyzji podjętych względem danego zwrotu we wcześniejszych procesach, a po drugie, sprawdzeniu zwróconego produktu pod kątem możliwości zastosowania wybranej opcji zadysponowania — upewnienie się czy zwrot jest odpowiedni do poddania go wybranej opcji i czy ta wybrana opcja jest najkorzystniejsza dla maksymalizacji odzysku wartości z tego zwrotu.
Gdy analizuje się opcje zadysponowania zwróconych produktów niepełnowar-tościowych, wtedy widać, że pełną ich gamę wykorzystuje przedsiębiorstwo produk-cyjne Y, które zwroty wózków dziecięcych poddaje wszystkim możliwym do reali-zacji opcjom, czyli przepakowaniu (ok. 2% rocznie), aktualireali-zacji i unowocześnieniu (ok. 3% rocznie), naprawie (ok. 45% rocznie), recyklingowi (ok. 10% rocznie), demontażowi (ok. 5% rocznie), rekonfiguracji (ok. 10% rocznie), regeneracji (ok.
10% rocznie), sprzedaży na innym rynku (ok. 10% rocznie) bądź przekazaniu na cele charytatywne (ok. 2% rocznie) oraz deponowaniu na wysypisku (ok. 3% rocznie).
Również przedsiębiorstwo produkcyjne X zwroty sprzętów AGD poddaje wszystkim powyższym opcjom zadysponowania z wyjątkiem ostatniej — depo-nowania na wysypisku — co jest spowodowane nie tylko regulacjami prawnymi i środowiskowymi, lecz także samą specyfiką produktów, które w formie zwrotów pozwalają na całkowity odzysk wartości bez przechodzenia w formę odpadu. Przed-siębiorstwo to rocznie poddaje opcjom: przepakowania około 5% zwrotów, aktuali-zacji i unowocześnianiu — ok. 15%, naprawie — ok. 55%, recyklingowi — ok. 5%, demontażu — ok. 3%, rekonfiguracji — ok. 5%, regeneracji — ok. 5%, sprzedaży na innym rynku — ok. 5%, oraz przekazaniu na cele charytatywne — ok. 2%.
Funkcjonowanie logistyki zwrotnej w zakresie przepływów produktów niepełnowartościowych… 97 Przedsiębiorstwo produkcyjne Z, z uwagi na charakterystykę zwracanych duktów niepełnowartościowych, odzyskuje z nich wartość przez skorzystanie z pro-cesu recyklingu (około 80–90% rocznie), zyskując dzięki niemu surowce wtórne.
Niewielki odsetek wszystkich zwrotów (ok. 2–5% rocznie) nadaje się do przezna-czenia na cele charytatywne. Natomiast pozostałe zwroty w procesie zadysponowa-nia zyskują status odpadów i są deponowane na wysypisku (ok. 5–20% rocznie).
Natomiast przedsiębiorstwo Q, podobnie jak przedsiębiorstwo Z, ze względu na charakterystykę zwrotów, ma możliwość odzyskania wartości z produktów nie-pełnowartościowych stosując: naprawę — ok. 40% zwrotów rocznie, regenerację i demontaż — ok. 5% rocznie dla każdego procesu, przeznaczenie na cele charyta-tywne — 10% rocznie. Zwroty odzieży męskiej w tym przedsiębiorstwie, które prze-znaczane są do składowania na wysypisku, stanowią ok. 25% rocznie.
Zakończeniem procesów logistyki zwrotnej, w przypadku wszystkich czterech przedsiębiorstw, jest zasilenie przepływów klasycznych lub zwrotnych wartością odzyskaną w procesie zadysponowania, po skorzystaniu z danej opcji tego procesu.
W zależności od specyfiki produktu i przeprowadzonej opcji odzysku wartości ze zwrotu tego produktu, przedsiębiorstwa produkcyjne zasilają przepływy własne lub innych uczestników otoczenia biznesowego.
Przedsiębiorstwo Z, które pozyskuje wyłącznie surowce wtórne, zasila nimi wła-sną produkcję. Podobna sytuacja ma miejsce w przedsiębiorstwie Q, które całość odzyskanej wartości włącza do produkcji własnej. Przedsiębiorstwo Y, odzyskane 90% wartości, w różnej formie, zatrzymuje dla siebie. Jedynie przedsiębiorstwo X około 50% odzyskanej wartości wykorzystuje samodzielnie, a drugą połowę sprze-daje na rynku wtórnym do zasilenia przepływów logistycznych innych uczestników otoczenia biznesowego.
Z przeprowadzonej weryfikacji schematu organizacji procesów logistyki zwrot-nej w obszarze produktów niepełnowartościowych, w czterech poddanych bada-niu polskich przedsiębiorstwach produkcyjnych X, Y, Z i Q, wynika, że działania tych przedsiębiorstw w analizowanym obszarze wpisują się w koncepcję ustaloną na poziomie badań literaturowych13. Zasadniczo wszystkie przeanalizowane procesy przebiegają zgodnie ze wskazaniami schematu ogólnego.
Jednocześnie nie bez znaczenia jest fakt, że koncepcja ogólnego schematu orga-nizacji procesów logistyki zwrotnej w obszarze przepływów produktów niepełno-wartościowych występujących w przedsiębiorstwach produkcyjnych jest wyłącznie propozycją dla tego typu przedsiębiorstw, które mogą ją wykorzystywać do udosko-nalania swoich systemów w tym zakresie. Ponieważ schemat prezentuje konstruk-cję ogólną, każde przedsiębiorstwo produkcyjne musi wstępnie zaadaptować ten schemat do swoich warunków funkcjonowania, gdyż obecna forma jest wersją
uni-13 Należy tu nadmienić, że polskie przedsiębiorstwa produkcyjne, realizując procesy logistyki zwrotnej w zakresie zarządzania przepływami produktów niepełnowartościowych, nie stosują nazewnic-twa przypisanego tym procesom w literaturze, posługując się własną, wypracowaną nomenklaturą w tym zakresie, co jednak nie ma żadnego wpływu na charakterystykę i właściwości tychże procesów, jak rów-nież badań.
wersalną. Niemniej jednak przeprowadzona weryfikacja w czterech parametrycznie różniących się od siebie przedsiębiorstwach produkcyjnych wstępnie wykazała, że ogólna postać schematu jest zbudowana w sposób umożliwiający dowolną konfigura-cję działań w zakresie procesów logistyki zwrotnej, a zatem może stanowić podstawę dla przedsiębiorstw produkcyjnych, które nie realizują bądź nie są bardzo
wersalną. Niemniej jednak przeprowadzona weryfikacja w czterech parametrycznie różniących się od siebie przedsiębiorstwach produkcyjnych wstępnie wykazała, że ogólna postać schematu jest zbudowana w sposób umożliwiający dowolną konfigura-cję działań w zakresie procesów logistyki zwrotnej, a zatem może stanowić podstawę dla przedsiębiorstw produkcyjnych, które nie realizują bądź nie są bardzo