WNIOSKI KOŃCOWE
HIPOTEZY SZCZEGÓŁOWE:
1a) Wartości rekomendowane oraz przedziały wartości referencyjnych są istotnie zróżnicowane w poszczególnych sektorach gospodarki polskiej.
Przyjmując założenie, że wartościami referencyjnymi wskaźników finansowych, są wartości kształtowane przez podmioty gospodarcze wyróżniające się w realizacji jakiegoś celu nadrzędnego, można stwierdzić, że hipoteza powyższa została potwierdzona. Przeprowadzone badania potwierdziły w zdecydowanej większości przypadków, że występowały statystycznie istotne różnice pomiędzy sektorowymi rozkładami wartości poszczególnych wskaźników, wyznaczonych dla przedsiębiorstw będących liderami w swoich sektorach. Szczegółowe omówienie tej kwestii zawiera tabela 4.1.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
Tabela 4.1 Zróżnicowanie rozkładów wartości wskaźników finansowych w przekroju sektorowym i w zależności od realizowanego celu przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwa osiągające ponadprzeciętne wyniki w
realizacji celu:
Zróżnicowanie rozkładów wartości wskaźników charakteryzujących przedsiębiorstwa z poszczególnych
sektorów gospodarki polskiej
maksymalizacja zysku
W przypadku 17 spośród 18 wskaźników finansowych, przeprowadzone testy ANOVA rang Kruskala – Wallisa wykazały, że na poziomie istotności 5% rozkłady wartości poddanych badaniu wskaźników finansowych w poszczególnych sektorach polskiej gospodarki różniły się między sobą. Hipotezy o braku sektorowego zróżnicowania wartości nie udało się potwierdzić jedynie w przypadku wskaźnika poziomu ceny rynkowej w kapitale własnym.
przetrwanie
maksymalizacja wartości dla właścicieli
Przeprowadzone testy ANOVA rang Kruskala – Wallisa wykazały, że na poziomie istotności wynoszącym 5% sektorowe rozkłady wartości wszystkich przebadanych wskaźników finansowych różniły się między sobą.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników uzyskanych w trakcie badań.
1b) Przedsiębiorstwa będące liderami sektorowymi kreują wartości wskaźników finansowych istotnie odbiegające od literaturowych wartości wzorcowych.
Hipoteza ta została w dużym stopniu potwierdzona. Przypadki występowania zgodności, bądź zawierania w sobie przez sektorowe przedziały wartości rekomendowanych swoich literaturowych odpowiedników, zostały przedstawione w tabeli 4.2.
Tabela 4.2 Zgodność literaturowych wartości wzorcowych z oszacowanymi w badaniach sektorowymi przedziałami rekomendowanymi
Przedsiębiorstwa osiągające
ponadprzeciętne wyniki w realizacji celu:
Zgodność bądź zawieranie w sobie literaturowych wartości wzorcowych przez
sektorowe przedziały rekomendowane
maksymalizacja zysku
zaobserwowana w przypadku wskaźnika bieżącej płynności w sektorze: budownictwo, spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
płynności pieniężnej w sektorze spożywczym;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika ogólnego zadłużenia w sektorze: budownictwo, spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika okresu obrotu należności w sektorze metalowym.
przetrwanie
zaobserwowana w przypadku wskaźnika bieżącej płynności w sektorze: budownictwo, spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika szybkiego płynności w sektorze spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika płynności pieniężnej w sektorze spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika ogólnego zadłużenia w sektorze handlowym;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika okresu obrotu należności w sektorze metalowym oraz handlowym.
maksymalizacja wartości dla właścicieli
zaobserwowana w przypadku wskaźnika bieżącej płynności w sektorze: budownictwo, chemicznym, metalowym, spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika szybkiego płynności w sektorze: budownictwo, metalowym, spożywczym oraz handel;
zaobserwowana w przypadku wskaźnika płynności pieniężnej w sektorze spożywczym.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników uzyskanych w trakcie badań.
Poza wyjątkami wymienionymi w powyższej tabeli, większość sektorowych liderów kształtowało wartości przebadanych wskaźników finansowych na poziomie istotnie odbiegającym od literaturowych wartości wzorcowych, bądź dokonanie takiego porównania było niemożliwe, ze względu na brak w literaturze przedmiotu propozycji wartości referencyjnych dla niektórych, spośród poddanych badaniu wskaźników finansowych.
HIPOTEZA GŁÓWNA NR 2: Rozkłady wartości wskaźników finansowych, wyznaczone dla firm realizujących odmienne cele nadrzędne, różnią się istotnie między sobą.
Hipoteza ta została potwierdzona. Świadczą o tym wyniki przeprowadzonych testów ANOVA rang Kruskala – Wallisa. W przypadku 17 spośród 18 przebadanych wskaźników finansowych stwierdzono występowanie statystycznie istotnych różnic pomiędzy rozkładami wartości wskaźników finansowych, charakteryzujących giełdowych liderów w realizacji odmiennych celi nadrzędnych. Hipotezy o równości median nie udało się odrzucić jedynie w przypadku wskaźnika okresu obrotu zapasów.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
HIPOTEZY SZCZEGÓŁOWE:
2a) Przedsiębiorstwa, których celem jest wzrost wartości dla właścicieli oraz osiąganie wysokiej rentowności, kształtują wskaźniki płynności na poziomie niższym od firm o wysokiej kondycji finansowej.
Hipoteza ta została w całości potwierdzona. Świadczą o tym wyniki przeprowadzonych testów wielokrotnego porównywania rang oraz analiza uzyskanych wykresów ramka – wąsy. W przypadku wszystkich 7 poddanych analizie wskaźników z obszaru płynności stwierdzono kształtowanie ich wartości na wyższym poziomie wśród przedsiębiorstw o wysokiej kondycji finansowej, aniżeli miało to miejsce w przypadku firm wypracowujących wysoką rentowność, czy też tych kreujących ponadprzeciętną wartość dla swoich właścicieli.
2b) Przedsiębiorstwa osiągające wysoką rentowność są relatywnie bardziej zadłużone niż firmy o wysokiej kondycji finansowej, bądź liderujące w osiąganiu wzrostu wartości dla właścicieli.
Hipoteza ta została w dużym stopniu potwierdzona. Uzyskane wyniki testów statystycznych potwierdzają w całości prawdziwość powyższej hipotezy w odniesieniu do wskaźnika ogólnego zadłużenia. Jednakże w przypadku wskaźnika zadłużenia długoterminowego stwierdzono, że przedsiębiorstwa osiągające wysoką rentowność kształtują wartości omawianego wskaźnika na poziomie zbliżonym do występującego wśród firm kreujących ponadprzeciętną wartość dla swoich właścicieli.
2c) Przedsiębiorstwa osiągające wysoką rentowność relatywnie częściej dokonują odnowienia przeciętnego stanu swoich należności, zobowiązań i kapitału obrotowego od firm kreujących wysoką wartość dla właścicieli, ale rzadziej aniżeli czynią to firmy o wysokiej kondycji finansowej.
Hipoteza ta została w całości potwierdzona. Świadczą o tym wyniki przeprowadzonych testów wielokrotnego porównywania rang oraz analiza uzyskanych wykresów ramka – wąsy.
2d) Przedsiębiorstwa, których celem jest wzrost wartości dla właścicieli oraz osiąganie wysokiej rentowności, charakteryzują się kształtowaniem relatywnie krótszego cyklu środków pieniężnych od firm o wysokiej kondycji finansowej.
Hipoteza ta została w całości potwierdzona. Świadczą o tym wyniki przeprowadzonych testów wielokrotnego porównywania rang oraz analiza uzyskanych wykresów ramka – wąsy.
Pozostałe wnioski i spostrzeżenia autora o większym znaczeniu, wynikające z przeprowadzonych badań, zostały zebrane w tabeli 4.3.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
Tabela 4.3. Wnioski i spostrzeżenia wynikające z przeprowadzonych badań
Wskaźnik
Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych sektorach
Porównanie z wartościami przeciętnymi w całej populacji
Porównanie z literaturowymi
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół niskich wartości wskaźnika bieżącej płynności można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora budownictwo oraz spożywczego. Z kolei wokół wysokich wartości tego wskaźnika zgrupowane były wyniki dotyczące przedsiębiorstw elektromaszynowych i usługowych.
Przeciętne sektorowe wartości wskaźnika płynności bieżącej, obliczone dla spółek giełdowych tworzących poszczególne próby badawcze, kształtowały się na poziomie wyższym od analogicznych średnich wyznaczonych dla ogółu krajowych podmiotów gospodarczych.
Ustalone w trakcie badań sektorowe przedziały wartości rekomendowanych dla wskaźnika bieżącej płynności były zgodne z literaturowym przedziałem wartości wzorcowych jedynie w przypadku sektorów: budowlanego, spożywczego i handlowego. W przypadku pozostałych sektorów gospodarki wyznaczone w trakcie badań sektorowe przedziały wartości rekomendowanych dla wskaźnika bieżącej płynności przyjmowały wartości wyższe od literaturowego przedziału wartości wzorcowych.
Kreowaniu wysokiej wartości dla właścicieli oraz wypracowywaniu wysokiej rentowności towarzyszyło kształtowanie wartości wskaźnika bieżącej płynności na poziomie niższym, od tego występującego wśród firm o wysokiej kondycji finansowej.
szybki płynności
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół niskich wartości wskaźnika szybkiego płynności można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora spożywczego.
Z kolei wokół wysokich wartości tego wskaźnika zgrupowane były wyniki dotyczące przedsiębiorstw elektromaszynowych, informatycznych i usługowych.
Przeciętne sektorowe wartości wskaźnika płynności szybkiej, obliczone dla spółek giełdowych tworzących poszczególne próby badawcze, kształtowały się na poziomie wyższym od analogicznych średnich wyznaczonych dla ogółu krajowych podmiotów gospodarczych.
Ustalone w trakcie badań przedziały wartości rekomendowanych dla wskaźnika szybkiego płynności skupiały w sobie wartości wyższe od zalecanych w literaturze przedmiotu w przypadku
sektorów: chemicznego,
elektromaszynowego, metalowego, informatycznego oraz usługowego. W przypadku pozostałych sektorów gospodarki wyznaczone przedziały wartości rekomendowanych zawierały w sobie literaturowy przedział wartości wzorcowych, bądź też tworzyły je wartości niższe od zalecanych w literaturze przedmiotu.
Kreowaniu wysokiej wartości dla właścicieli oraz wypracowywaniu wysokiej rentowności towarzyszyło kształtowanie wartości wskaźnika bieżącej płynności na poziomie niższym, od tego występującego wśród firm o wysokiej kondycji finansowej.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa … przeciętnymi w całej populacji
Porównanie z literaturowymi
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół niskich wartości wskaźnika płynności pieniężnej można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora spożywczego.
Z kolei wokół najwyższych wartości tego wskaźnika zgrupowane były wyniki dotyczące przedsiębiorstw usługowych.
Przeciętne sektorowe wartości wskaźnika płynności pieniężnej, obliczone dla spółek giełdowych tworzących poszczególne próby badawcze, kształtowały się na poziomie wyższym od analogicznych średnich wyznaczonych dla ogółu krajowych podmiotów gospodarczych.
W przypadku wskaźnika płynności pieniężnej zgodny z literaturowym przedział wartości rekomendowanych został ustalony tylko dla sektora spożywczego. W przypadku pozostałych sektorów gospodarki wyznaczone sektorowe przedziały wartości rekomendowanych skupiały w sobie wartości wyższe od zalecanych w literaturze przedmiotu.
Wśród firm o wysokiej kondycji finansowej oraz tych kreujących wysoką wartości dla właścicieli miało miejsce kształtowanie wartości wskaźnika płynności pieniężnej na poziomie wyższym, od tego występującego wśród przedsiębiorstw uzyskujących wysoką rentowność.
zadłużenia ogółem
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół niskich wartości wskaźnika ogólnego zadłużenia można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora chemicznego i metalowego. Z kolei wokół wysokich wartości tego wskaźnika zgrupowane były wyniki dotyczące przedsiębiorstw budowlanych, spożywczych i handlowych.
Brak danych dotyczących ogółu krajowych podmiotów gospodarczych uniemożliwia dokonanie porównania.
Ustalone w trakcie badań przedziały wartości rekomendowanych dla wskaźnika ogólnego zadłużenia skupiały w sobie wartości niższe od zalecanych w literaturze przedmiotu w przypadku sektorów: chemicznego, elektromaszynowego, metalowego, informatycznego oraz usługowego.
Najwyższe wartości wskaźnika ogólnego zadłużenia były odnotowane w przypadku przedsiębiorstw z próby badawczej, złożonej z firm cechujących się ponadprzeciętną zyskownością.
Pomiędzy kreującymi najwyższą wartość spółkami giełdowymi oraz tymi charakteryzującymi się najlepszą kondycją finansową nie stwierdzono występowania statystycznie istotnych różnic w rozkładach wartości tego
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół niskich wartości wskaźnika pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym można było
obserwować w przypadku
przedsiębiorstw z sektora spożywczego.
Z kolei wokół wysokich wartości tego wskaźnika zgrupowane były wyniki dotyczące przedsiębiorstw informatycznych.
Przeciętne sektorowe wartości wskaźnika pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym w przypadku najrentowniejszych oraz najlepiej radzących sobie z kreacją wartości spółek giełdowych były niższe, od analogicznych średnich obliczonych dla ogółu krajowych podmiotów gospodarczych.
Za wyjątkiem sektora spożywczego ustalone w trakcie badań przedziały wartości rekomendowanych dla wskaźnika pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym skupiały w sobie wartości wyższe od przedstawianej w literaturze przedmiotu jako optymalna wartości wynoszącej 100%.
Osiągające najwyższy przyrost wartości firmy, od przedsiębiorstw z pozostałych prób badawczych, odróżniały się kreowaniem statystycznie niższych wartości wskaźnika pokrycia aktywów trwałych kapitałem własnym.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa … przeciętnymi w całej populacji
Porównanie z literaturowymi
W przypadku każdej z prób badawczych krótki okres obrotu zapasów można było obserwować w przypadku firm zajmujących się szerokorozumianą działalnością usługową. Z kolei długi okres obrotu zapasów odnotowywano w przypadku przedsiębiorstw:
chemicznych, elektromaszynowych, metalowych i handlowych.
Wśród tworzących próbę badawczą spółek giełdowych dłuższy, od dotyczącego ogółu krajowych jednostek gospodarczych, przeciętny okres obrotu zapasów odnotowano w przypadku przedsiębiorstw: chemicznych, elektromaszynowych, metalowych, spożywczych i handlowych.
Brak w literaturze przedmiotu precyzyjnie sformułowanych wartości wzorcowych dla tego wskaźnika uniemożliwia dokonanie porównania.
W wyniku przeprowadzonych testów statystycznych nie udało się odrzucić hipotezy o jednakowych rozkładach wartości wskaźnika okresu obrotu zapasów, uzyskanych przy użyciu odmiennych prób badawczych.
Okresu obrotu należności
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół najwyższych wartości wskaźnika okresu obrotu należności można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora budowlanego. Z kolei krótkim okresem windykacji należności charakteryzowały się przedsiębiorstwa chemiczne, metalowe, handlowe i usługowe.
Porównywalna z średnią krajową długość przeciętnego okres obrotu należności zaobserwowana została tylko i wyłącznie w przypadku spółek metalowych. W pozostałych przebadanych sektorach przeciętny okres spieniężania należności wśród przebadanych spółek giełdowych był dłuższy od analogicznych średnich dotyczących firm z ogółu populacji krajowej.
Ustalony w trakcie badań sektorowy przedział wartości rekomendowanych dla okresu obrotu należności był zgodne z literaturowym przedziałem wartości wzorcowych jedynie w przypadku firm z sektora metalowego. W przypadku pozostałych sektorów gospodarki wyznaczone w trakcie badań sektorowe przedziały wartości rekomendowanych skupiały w sobie wartości wyższe od górnej granicy literaturowego przedziału wartości wzorcowych.
Najkrótszy okres obrotu należności cechował firmy o najlepszej kondycji finansowej. Statystycznie wyższe wartości tego wskaźnika finansowego kształtowały przedsiębiorstwa wypracowujące ponadprzeciętnie wysoką zyskowność. Z kolei najdłuższy okres obrotu należności zaobserwowano wśród spółek giełdowych kreujących najwyższą wartość dla swoich właścicieli.
Okresu spłaty zobowiązań
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół najwyższych wartości wskaźnika okresu obrotu zobowiązań można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora budowlanego. Z kolei krótki okres spłaty zobowiązań charakteryzował przedsiębiorstwa chemiczne, metalowe i usługowe.
Przeciętny okres spłaty zobowiązań wśród przebadanych spółek giełdowych był dłuższy od analogicznych średnich dotyczących firm z ogółu populacji krajowej.
Ustalone w trakcie badań sektorowe przedziały wartości rekomendowanych dla okresu spłaty zobowiązań skupiały w sobie wartości wyższe od górnej granicy literaturowego przedziału wartości wzorcowych.
Najkrótszy okres spłaty zobowiązań cechował firmy o najlepszej kondycji finansowej. Statystycznie wyższe wartości tego wskaźnika finansowego były kształtowane przez przedsiębiorstwa wypracowujące ponadprzeciętnie wysoką zyskowność.
Z kolei najdłuższy okres spłaty zobowiązań zaobserwowano wśród spółek giełdowych kreujących najwyższą wartość dla swoich właścicieli.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
Wskaźnik
Porównanie wyników uzyskanych w poszczególnych sektorach
Porównanie z wartościami przeciętnymi w całej populacji
Porównanie z literaturowymi wartościami wzorcowymi
Porównanie wyników z różnych prób badawczych
Cyklu środków pieniężnych
W przypadku każdej z prób badawczych skupienie wyników wokół najwyższych wartości wskaźnika cyklu środków pieniężnych można było obserwować w przypadku przedsiębiorstw z sektora elektromaszynowego. Z kolei krótkim cyklem środków pieniężnych charakteryzowały się przedsiębiorstwa budowlane, spożywcze, handlowe, informatyczne i usługowe.
Brak danych dotyczących ogółu krajowych podmiotów gospodarczych uniemożliwia dokonanie porównania.
Brak w literaturze przedmiotu precyzyjnie sformułowanych wartości wzorcowych dla tego wskaźnika uniemożliwia dokonanie porównania.
Spółki giełdowe o ponadprzeciętnej kondycji finansowej kształtowały wartości tego wskaźnika na poziomie wyższym, od tego obserwowanego wśród przedsiębiorstw tworzących dwie pozostałe próby badawcze.
Źródło: Opracowanie własne na podstawie wyników uzyskanych w trakcie badań.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa …
BIBLIOGRAFIA
[1] Aluchna M.: Mechanizmy nadzorcze wykorzystanie w polskich spółkach akcyjnych. rozprawa doktorska, Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, Warszawa 2004.
[2] Ames B.C., Hlavecek J.D.: Vital Truths About Managing Your Costs.
Harward Business Review, 1990.
[3] Ansoff H. I.: Implanting Strategic Management. Englewood Cliffs, 1984.
[4] Antonowicz P.: Możliwości zastosowania modeli scorigowych w celu relatywizacji ryzyka upadłości (na przykładzie przedsiębiorstw województwa pomorskiego). W: Ekonomiczne i prawne aspekty upadłości przedsiębiorstw, (red.) Prusak B., Difin, Warszawa 2007.
[5] Argenti, J., 'Stakeholders: The Case Against', Long Range Planning 30.
[6] Arrow K. J.: The Organization of Economic Activity: Issues Pertinent to the Choice of Market versus Nonmarket Allocation, w: The Analysis and Evaluation of Public Expenditure: The PPB System, Vol. 1, US Joint Economic Committee, 91st Congress, 1st Session, Washington DC 1969, US Government Printing Office.
[7] Back B. Laitinen T., Sere K.: Choosing Bankruptcy Predictors Using Discriminant Analysis, Logit Analysis and Genetic Algorithms. Technical Report, nr 40, Finlandia 1996.
[8] Baumol W. J., Binder A. S.: Economic Principles and Policy, Harcourt, Brace, Jovanovic Inc., San Diego 1985.
[9] Baumol W.J.: Economic Theory and Operations Analysis. Prentice – Hall Inc., Englewood Cliffs, New Jersey 1965.
[10] Bednarski L. Analiza finansowa przedsiębiorstwa. PWE, Warszawa 1999.
[11] Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Difin, Warszawa 1999.
[12] Black A., Wright P., Bachman J.E., Davies J.: W poszukiwaniu wartości dla akcjonariuszy. ABC, Warszawa 2000.
[13] Bławat F.: Przedsiębiorca w teorii przedsiębiorczości i praktyce małych firm. Gdańskie Towarzystwo Naukowe, Gdańsk 2003.
[14] Bławat F.: Analiza ekonomiczna. Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk 2001.
[15] Bławat F.: Objectives of Small Companies in the Light of Opinions Expressed by Their Owner-mangers, w: Classical and Modern Concepts of Corporate Objectives, red. Bławat F., Politechnika Gdańska, Gdańsk 2010.
[16] Bolibok P.: Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa w perspektywie makro i mikroekonomicznej. Roczniki Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie, tom XVII, Lublin 2007.
[17] Brigham E. F., Gapeński L.C.: Zarządzanie finansami. t. 2, PWE, Warszawa 2000.
[18] Brigham E.F.: Podstawy zarządzania finansami. t. 1, PWE, Warszawa 2005
[19] Cegłowski B. Finanse MSP. EVA i BSC. bartlomiej-ceglowski.com/prezentacja3.pdf.
[20] Chen K.H., Shimerda T.A.: An Empirial Analysis of Usuful Financial Ratios.
New York 1983.
Zależności między celem nadrzędnym przedsiębiorstwa … [21] Cause R.: The Nature of the Firm. Economica, Vo. 4, No. 16, November
1937.
[22] Copeland T., Koller T., Murrin J.: Valuation: Measuring and Managing the Value of Companies. John Wiley & Sons Inc., New York 2000.
[23] Copeland T., Murrin J., Koller T.: Wycena: mierzenie I kształtowanie wartości firmy. WIG – Press, Warszawa 1997.
[24] Cwynar A., Cwynar W.: Zarządzanie wartością spółki kapitałowej.
Koncepcje – systemy – narzędzia. Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce. Warszawa 2002.
[25] Cwynar A., Cwynar W.: Rankingi liderów efektywności. Gazeta Bankowa, 16 – 22.05.2005, Raport specjalny, s. 2.
[26] Cyert R.M., March J.G.: A Behavioural Model of Rational Choice. The Quarterly Journal of Economics 1955.
[27] Czekaj J., Dresler Z.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. PWN, Warszawa 2005.
[28] Davies D.: Sztuka zarządzania finansami. PWN, Warszawa 1994.
[29] Drucker P.: Praktyka zarządzania. Biblioteka Nowoczesności, Warszawa 1994.
[30] Dudycz T.: Finansowe narzędzia zarządzania wartością przedsiębiorstwa.
Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, Wrocław 2001.
[31] Duliniec A.: Finansowanie przedsiębiorstwa. PWE, Warszawa 2007.
[32] Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej z 17.11.2005, druk 2005/C 286/12.
[33] Ehrbar A.: Using EVA to Measure Performance and Assess Strategy.
Strategy & Leadership, nr 3, 1999.
[34] Engler C.: Managerial Accounting. Homewood 1987.
[35] Evan W., Freeman E.: A stakeholder theory of the modern corporation. w Chryssides G. D., Kaler J. H.: An Introduction to Business Ethics.
[35] Evan W., Freeman E.: A stakeholder theory of the modern corporation. w Chryssides G. D., Kaler J. H.: An Introduction to Business Ethics.