XVII–XVIII
XII. F INANSE P UBLICZNE
Uwagi ogólne
Finanse publiczne obejmują procesy związane z gromadzeniem środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem, a w szczególności: gromadzenie dochodów i przychodów pu-blicznych, wydatkowanie środków pupu-blicznych, finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego (gmin, miast na prawach powiatu, powiatów oraz województw), zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarzą-dzanie środkami publicznymi, zarzązarzą-dzanie długiem publicznym oraz rozliczenia z budżetem Unii Europejskiej.
Podstawę prawną określającą te procesy stanowiła: dla 2005 r. – ustawa z dnia 26 li-stopada 1998 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2003 r. Nr 15, poz. 148, z późn. zm.); dla lat 2006–2009 – ustawa z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104, z późn. zm.); a w latach 2010–2012 – ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz. 885, z późn. zm.) i przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1241, z późn.
zm.). W przypadku gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego również usta-wa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samo-rządzie powiatowym i o samosamo-rządzie województwa (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 r., poz.
594–596) oraz ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu teryto-rialnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526, z późn. zm.).
Prezentowane dane obejmują informacje dotyczące dochodów i wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz przychodów i kosztów samorządowych zakładów budżetowych.
Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego są określane w uchwale budżetowej przez właściwe organy stanowiące na rok kalendarzowy (budżetowy), w terminach i na zasadach określonych w ustawach ustrojowych oraz ustawie o finansach publicznych.
Miasto na prawach powiatu realizuje równocześnie zadania z zakresu działania gminy oraz powiatu i sporządza jeden budżet, w którym określone są poszczególne dochody z uwzględnieniem źródeł dochodów gminy i powiatu oraz wydatki realizowane łącznie przez gminę i powiat. Dlatego też w tablicach dochody i wydatki miasta na prawach powiatu poda-ne są łącznie z dochodami i wydatkami części gminpoda-nej i powiatowej.
Powyższa uwaga dotyczy również samorządowych zakładów budżetowych funkcjonujących w sektorze finansów publicznych od 2011 r.
Dochody i wydatki budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego grupuje się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o finansach publicznych, tj. na działy i rozdziały – określające rodzaj działalności oraz paragrafy – określające rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku. Prezentowane dane opracowano zgodnie ze szczegółową klasyfika-cją dochodów i wydatków, ustalaną przez Ministra Finansów na mocy kolejnych rozporzą-dzeń z lat 2004–2010.
Na dochody budżetów jednostek samorządu terytorialnego składają się:
dochody własne, tj.:
o dochody z tytułu udziałów we wpływach z podatku dochodowego od osób prawnych i osób fizycznych,
o wpływy z podatków oraz opłat ustalanych i pobieranych na podstawie odręb-nych ustaw, w tym podatek od nieruchomości, podatek rolny, podatek od środ-ków transportowych, podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa, o dochody z majątku, np. dochody z najmu i dzierżawy oraz innych umów o
po-dobnym charakterze,
o środki z innych źródeł na dofinansowanie zadań własnych;
dotacje:
o celowe z budżetu państwa na zadania: z zakresu administracji rządowej, wła-sne, realizowane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej, o przekazane w ramach programów finansowanych z udziałem środków europej-skich oraz innych środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi, płatno-ści z budżetu środków europejskich (paragrafy 200 i 620 według szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków po-chodzących ze źródeł zagranicznych),
o otrzymane z funduszy celowych (od 2011 r. są tylko państwowe fundusze ce-lowe),
o pozostałe dotacje, w tym dotacje celowe na zadania realizowane na podstawie porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego;
subwencja ogólna z budżetu państwa, która składa się z części: wyrównawczej, oświato-wej, rekompensującej, równoważącej i regionalnej.
Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego dzielą się na majątkowe (w tym inwestycyjne) i bieżące, do których zalicza się m. in.:
wydatki na wynagrodzenia (wraz z pochodnymi),
wydatki na zakup materiałów i usług,
dotacje m.in. dla jednostek organizacyjno-prawnych działających w budżetach jednostek samorządu terytorialnego,
wydatki na obsługę długu publicznego, w tym wpłaty z tytułu udzielenia poręczeń i gwa-rancji.
Informacje dotyczące budżetów jednostek samorządu terytorialnego opracowano w Głównym Urzędzie Statystycznym na podstawie sprawozdań Ministerstwa Finansów.
Wyniki badań - synteza
Podstawą samodzielnej polityki finansowej miasta jest jego budżet, który określa do-chody i wydatki oraz przydo-chody i rozdo-chody. Dodo-chody i wydatki grupowane są według dzia-łów, rozdziałów i paragrafów, które systematyzują dochody według rodzaju ich źródeł, a wy-datki według szczegółowego ich przeznaczenia.
W 2012 r. dochody budżetu miasta Płocka wynosiły 780,5 mln zł i były wyższe o 48,8% w porównaniu z 2005 r. Najważniejszą pozycją dochodową w budżecie miasta były dochody własne. Udział ich w 2012 r. stanowił 59,9% ogółu dochodów. W latach 2005–2012 najwyższy udział dochodów własnych w dochodach ogółem wystąpił w roku 2008 i wynosił 68,9% (tj. więcej o 9,0 p. proc. niż w 2012 r.). W 2012 r. dochody własne w budżecie miasta ukształtowały się na poziomie 467,8 mln zł. Największym ich źródłem był podatek dochodo-wy od osób fizycznych i prawnych, który stanowił 45,4% ogółu dochodów własnych (tj.
o 2,6 p. proc. więcej niż w 2005 r.). Ważnym źródłem dochodów był również podatek od nie-ruchomości, jego udział stanowił 40,7% (tj. więcej o 3,2 p. proc. w porównaniu z 2005 r.).
Najmniejszy udział w strukturze dochodów własnych przypadał na dochody z opłaty skarbo-wej i wynosił 0,4% (tj. mniej o 0,4 p. proc. w porównaniu z 2005 r.).
W 2012 r. dotacje celowe z budżetu państwa wynosiły 62,7 mln zł. W strukturze do-chodów osiągniętych przez miasto stanowiły one 8,0% (tj. mniej o 9,0 p. proc. w porównaniu z 2005 r.). Większość z nich, tj. 74,5% to dotacje uzyskane z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej. Ich udział w porównaniu z 2005 r. wzrósł o 37,5 p. proc.
W ramach dotacji celowych na zadania własne w 2012 r. uzyskano 15,8 mln zł, tj. mniej o 71,7% niż w 2005 r. Natomiast subwencja ogólna z budżetu państwa uzyskana przez miasto wynosiła 172,8 mln zł, tj. więcej o 85,5% niż w 2005 r. Udział subwencji w dochodach ogó-łem stanowił 22,1% (tj. więcej o 4,3 p. proc. w porównaniu z 2005 r.).
Wydatki budżetu miasta Płocka w 2012 r. wynosiły 769,5 mln zł i były wyższe o 234,0 mln zł w porównaniu z 2005 r. (tj. o 43,7%). W strukturze wydatków miasta udział wydatków bieżących stanowił 82,2% (tj. więcej o 14,9 p. proc. niż w 2005 r.). Spośród wy-datków bieżących 73,5% (tj. więcej o 5,4 p. proc. niż w 2005 r.) wynosiły wydatki bieżące jednostek budżetowych. W wydatkach tych dominowały wynagrodzenia, stanowiąc 53,0%
wydatków bieżących jednostek budżetowych (wobec 53,9% w 2005 r.), a 39,0% (wobec 36,7% w 2005 r.) ogólnej sumy wydatków bieżących miasta. Udział dotacji w wydatkach bieżących miasta wynosił 10,5% (tj. więcej o 2,3 p. proc. niż w 2005 r.), a świadczeń na rzecz
Wydatki majątkowe miasta w 2012 r. zmniejszyły się o 37,8 mln zł (tj. o 21,6%) w po-równaniu z 2005 r., a ich udział w wydatkach miasta stanowił 17,8% (tj. mniej o 14,9 p. proc.
niż w 2005 r.). Znaczna część wydatków majątkowych (90,8%) przeznaczona była na inwe-stycje, których udział w wydatkach ogółem wynosił 16,2% (tj. mniej o 13,8 p. proc. w po-równaniu z 2005 r.).
W strukturze wydatków miasta według działów klasyfikacji budżetowej w 2012 r.
największy udział miały wydatki w dziale „Oświata i wychowanie” – 32,0%, „Transport i łączność” – 16,2%, „Pomoc społeczna” – 10,2%. W porównaniu z 2005 r. wzrósł m.in.
udział wydatków w działach: „Oświata i wychowanie” o 6,1 p. proc., „Administracja publicz-na” o 1,6 p. proc., „Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego” o 0,8 p. proc. Spadek udziału wydatków odnotowano m. in. w działach „Transport i łączność” o 9,5 p. proc., „Gospodarka komunalna i ochrona środowiska” o 3,1 p. proc., „Ochrona zdrowia” o 1,3 p. proc.
Rok sprawozdawczy 2012 w budżecie miasta Płocka zakończył się nadwyżką w wy-sokości 11,1 mln zł. W ciągu ostatnich ośmiu lat jeszcze tylko w 2007 r. wystąpiła nadwyżka budżetowa, w pozostałych latach odnotowano deficyt budżetowy.
W 2012 r. w Płocku średnio na 1 mieszkańca przypadało 6292,20 zł dochodów (wo-bec 4113,06 zł w 2005 r.), w tym dochodów własnych 3771,06 zł (wo(wo-bec 2601,87 zł w 2005 r.). W porównaniu z wybranymi miastami województwa wyższym dochodem na 1 mieszkańca charakteryzowało się m.st. Warszawa – 6977,66 zł, zaś niższą wartość tego wskaźnika odnotowano w Siedlcach – 4805,78 zł, Ostrołęce – 4559,67 zł, Radomiu – 4051,82 zł oraz Ciechanowie – 2974,00 zł. W tym samym roku średnio na 1 mieszkańca Płocka wydano 6202,90 zł (wobec 4199,19 zł w 2005 r.), w tym na inwestycje 1003,03 zł (wobec 1261,47 zł w 2005 r.). Spośród wybranych miast województwa więcej niż w Płocku, wydano na 1 mieszkańca w m.st. Warszawa o 1167,24 zł, natomiast mniej w Siedlcach o 1003,24 zł, Ostrołęce o 1502,35 zł, Radomiu o 2033,39 zł i Ciechanowie o 3012,80 zł.
TABL. 1 (86). DOCHODY BUDŻETU MIASTA WEDŁUG RODZAJÓW
WYSZCZEGÓL-NIENIE
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 w tys. zł
O G Ó Ł E M ... 524497,7 540250,0 581684,3 587815,0 573922,7 614639,6 610404,1 780534,7
w tym:
Dochody własne ... 331790,2 344113,0 373895,0 405150,9 367174,2 399490,4 385875,3 467792,0
w tym:
Udział w podatku
dochodowym ... 142127,9 148377,3 162660,9 164146,6 132993,9 170866,8 155296,7 212266,0
od osób prawnych 43842,9 41218,9 43086,2 34047,3 7272,2 41342,7 20333,8 74710,0 od osób
fizycz-nych ... 98285,0 107158,5 119574,7 130099,3 125721,8 129524,1 134962,8 137556,0 Podatek od
nieru-chomości ... 124284,7 139399,7 146660,9 150334,8 157809,6 160250,9 171875,4 190479,2 Podatek od środków
transportowych ... 2834,2 2754,9 3197,4 3800,7 3893,9 3884,7 3727,4 4335,7
Opłata skarbowa ... 2818,6 2817,2 2143,0 2476,5 1951,2 1984,9 1915,1 1904,3
Dochody z majątku .. 9242,0 5300,0 10481,3 15385,1 12515,0 10766,1 9599,4 13844,1 Dotacje celowe
z budżetu
pań-stwa ... 89226,1 44434,6 47784,2 54322,8 54776,4 58059,4 59640,0 62663,2 w tym
na zadania:
Z zakresu
admini-stracji rządowej .... 33014,1 36778,6 38900,9 42195,0 44801,5 46274,1 45285,2 46715,0
Własne ... 55914,8 7510,0 8591,8 11976,0 9879,9 11720,9 14292,3 15836,5 Subwencja ogólna
z budżetu
pań-stwa ... 93165,0 102735,3 115035,1 123969,8 137870,8 145081,9 149851,6 172807,1 W tym część
oświa-towa ... 91931,6 95281,3 103713,8 115229,4 126529,4 136253,2 142114,4 154955,3
BUDŻET MIASTA
STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETU MIASTA WEDŁUG RODZAJÓW
STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETU MIASTA WEDŁUG DZIAŁÓW Dochody własne Dotacje celowe z budżetu państwa Subwencja ogólna
z budżetu państwa
Pozostałe
transport i łączność gospodarka mieszkaniowa administracja publiczna
oświata i wychowanie pomoc społeczna edukacyjna opieka wychowawcza pozostałe
WSKAŹNIKI DLA WYBRANYCH MIAST W 2012 R.
RELACJA WYNIKU BUDŻETOWEGO DO DOCHODÓW OGÓŁEM
DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU MIASTA NA 1 MIESZKAŃCA -8,2
STRUKTURA DOCHODÓW BUDŻETU MIASTA WEDŁUG RODZAJÓW
50,0%
Dochody własne Dotacje celowe z budżetu państwa Subwencja ogólna z budżetu państwa Pozostałe
47,2%
TABL. 2 (87). DOCHODY BUDŻETU MIASTA WEDŁUG DZIAŁÓW
WYSZCZEGÓL-NIENIE
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 w tys. zł
O G Ó Ł E M ... 524497,7 540250,0 581684,3 587815,0 573922,7 614639,6 610404,1 780534,7 w tym:
Transport i łączność 75961,4 53750,4 53427,7 15557,6 5940,9 6779,7 7704,9 67945,3 Gospodarka
miesz-kaniowa ... 11107,9 8097,5 13018,2 17636,1 15925,9 11797,2 10135,6 14079,3 Administracja
pu-bliczna ... 6679,7 4615,3 4644,1 2615,8 3463,1 2638,1 2199,1 2437,9 Bezpieczeństwo pub-
liczne i ochrona
przeciwpożarowa ... . . 8627,2 10080,4 11858,6 13329,4 10981,3 11657,5 Oświata i
wychowa-nie ... 3765,1 5022,5 3431,8 4284,7 4186,7 6264,6 6838,7 8856,1 Ochrona zdrowia ... 658,6 1956,1 251,6 3513,9 4308,3 4623,2 4908,5 5272,1 Pomoc społeczna ... 30906,9 36086,2 38902,7 39953,5 39995,8 40886,8 40537,4 42468,7 Pozostałe zadania
w zakresie
polity-ki społecznej ... 525,4 810,5 921,4 1183,7 1537,2 3438,0 3756,2 3823,3 Edukacyjna opieka
wychowawcza ... 1801,9 2897,8 2918,2 1428,1 1140,4 776,0 847,7 828,4 Gospodarka
TABL. 3 (88). WYDATKI BUDŻETU MIASTA WEDŁUG RODZAJÓW
WYSZCZEGÓL-NIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
w tys. zł
O G Ó Ł E M ... 535480,5 601902,8 578612,4 611972,1 621601,0 693295,4 659338,6 769457,6 Wydatki bieżące .... 360547,7 398899,5 427064,5 464594,5 496688,3 538237,5 586384,2 632351,8
w tym:
Dotacje ... 29647,6 36155,9 42173,0 46186,4 55662,7 60518,6 56234,4 66328,2 Świadczenia na rzecz
osób fizycznych ... 40871,1 48780,1 50136,0 48485,6 47114,9 49371,3 49532,3 49864,4 Wydatki bieżące
jednostek
budże-towych ... 245405,7 274256,2 294646,7 327734,3 356440,7 391650,7 446533,9 464675,1 w tym:
wynagrodzenia ... 132323,0 145482,3 157049,0 176274,4 193990,8 210361,5 234199,8 246376,4 zakup materiałów
i usług ... 77991,3 89586,0 96604,5 105723,4 108543,2 120027,7 135240,4 143554,9 Wydatki
majątko-we ... 174932,8 203003,3 151547,9 147377,7 124912,7 155057,9 72954,3 137105,8 W tym inwestycyjnea 160862,1 188323,3 136371,9 127876,7 101952,7 144980,9 62289,3 124423,8
a Łącznie z dotacjami na finansowanie zadań inwestycyjnych samorządowych zakładów budżetowych oraz do 2010 r. - gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych, a w 2005 r. również środków specjalnych.
TABL. 4 (89). WYDATKI BUDŻETU MIASTA WEDŁUG DZIAŁÓW
WYSZCZEGÓL-NIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
w tys. zł
O G Ó Ł E M ... 535480,5 601902,8 578612,4 611972,1 621601,0 693295,4 659338,6 769457,6 w tym:
Transport i łączność 137548,7 164745,3 117749,0 101737,8 72204,8 78381,5 83929,8 125033,2 Gospodarka
miesz-kaniowa ... 13495,4 14572,3 16054,2 16303,9 11493,6 8763,2 17159,8 16989,3 Administracja
pu-bliczna ... 32596,7 36991,5 39185,4 45885,2 48660,3 48940,4 57433,1 59227,1 Bezpieczeństwo pub-
liczne i ochrona
przeciwpożarowa .... . . 13797,8 16019,7 18855,4 21226,6 18258,1 27589,0 Oświata i
wychowa-nie ... 138917,5 148562,7 165962,5 184584,1 188114,5 205447,3 221034,2 246218,0 Ochrona zdrowia ... 14787,0 10428,6 14054,9 13519,3 13878,3 13133,1 12787,4 11540,9 Pomoc społeczna ... 55643,9 62493,1 66503,1 68259,4 69547,2 71686,9 74324,6 78708,0 Pozostałe zadania
w zakresie
polity-ki społecznej ... 3761,2 5160,6 5701,7 6796,4 6595,9 8845,7 13881,6 10630,4 Edukacyjna opieka
wychowawcza ... 18855,8 22726,1 22058,3 23079,5 24555,8 26533,6 28403,4 30781,1 Gospodarka
komu-nalna i ochrona
środowiska ... 34109,3 35858,9 22031,4 22914,0 16478,0 20137,9 21219,7 25541,5 Kultura i ochrona
dziedzictwa
naro-dowego ... 13100,4 17618,6 19535,8 22973,6 26157,1 23728,2 23177,9 24846,8
TABL. 5 (90). DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU MIASTA NA 1 MIESZKAŃCA
WYSZCZEGÓLNIENIE 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 w zł
Dochody ... 4113,06 4243,68 4579,58 4635,51 4530,67 4921,64 4902,21 6292,20 W tym własne ... 2601,87 2703,02 2943,66 3195,02 2898,55 3198,87 3099,00 3771,06 Wydatki ... 4199,19 4727,96 4555,39 4826,01 4907,05 5551,47 5295,21 6202,90 W tym inwestycyjnea ... 1261,47 1479,28 1073,65 1008,44 804,84 1160,92 500,25 1003,03
a Łącznie z dotacjami na finansowanie zadań inwestycyjnych samorządowych zakładów budżetowych oraz do 2010 r. - gospodarstw pomocniczych i funduszy celowych, a w 2005 r. również środków specjalnych.