Independent Television Comission (ITC). 297

Independent Television Comission (ITC) to w prostym tłumaczeniu Komisja ds.

Telewizji Niezależnej ustanowiona na mocy Broadcasting Act z 1990 roku, który rozwiązywał dotychczas istniejącą Independent Broadcasting Authority zajmującą się zarówno radiem, jak i telewizją i dzielił ją na ITC oraz Radio Authority.²⁹⁸

295 Źródło: www.ofcom.org.uk, http://www.ofcom.org.uk/tv/ifi/codes/bcode/.

296 O szczegółach jej działalności w dalszej części niniejszego rozdziału.

297 Kompetencje komisji zostały przejęte w roku 2003 przez nowy regulator rynku mediów elektronicznych OFCOM.

298 Źródło: http://www.ofcom.org.uk/static/archive/itc/index.htm.

153 Komisja ta zajmowała się do roku 2003, a więc do momentu wchłonięcia tej instytucji przez nowy regulator OFCOM, m.in. monitoringiem – a nie klasyfikowaniem – nadawców oraz ewentualnym karaniem za nieprzestrzeganie standardów w dziedzinie treści programów. Jej naczelną zasadą było dbanie o interesy odbiorców poprzez ustanawianie i utrzymywanie standardów w dziedzinie programów. I chociaż, jak zostało wspomniane powyżej, jego kompetencje przejął obecnie OFCOM, to jednak oprócz zmiany nazwy urzędu, ogólne zasady funkcjonowania nadawców w kwestii zawartości programów są wciąż aktualne.

ITC zajmowało się przede wszystkim ustalaniem norm, do których dostosowane musiały być: zawartość programów, reklamy, sponsorowanie i jakość techniczna przekazu. Każdy z wyżej wymienionych rodzajów działalności miał swój osobny kodeks, zaś w każdej wydawanej licencji zawarte były pewne wytyczne (mogły być różne dla różnych nadawców), do których przestrzegania zobowiązany był i jest licencjobiorca.

Wśród zadań ITC znalazło się także monitorowanie działalności nadawców i nakładanie kar, jeśli nie przestrzegali przyjętych norm. Bardzo ważnym uprawnieniem tego nieistniejącego już organu – było także wyjaśnianie skarg na działalność nadawców i publikowanie wyników postępowań.

Co warto podkreślić, ITC nie zajmowała się cenzurą prewencyjną. W zakresie zainteresowań tej instytucji znajdowały się wyłącznie audycje już nadane, przy czym ITC kierowało się zasadą „putting viewers first” (tłum. widz przede wszystkim), co przejawiało się w ustalaniu standardów dobrego smaku i przyzwoitości, bezstronności w informowaniu i komentowaniu oraz dużego nacisku na ochronę dzieci.

ITC w roku 1995 stworzył w porozumieniu z nadawcami kodeks postępowania, który był pierwszym tak skonkretyzowanym katalogiem działalności dla nadawców.

Mimo upływu czasu i zmieniającej się rzeczywistości medialnej a także dynamicznego rozwoju technologii, jego podstawowe zapisy dotyczące m.in. zawartości produktów medialnych, zasad przedziału czasu chronionego czy wytyczne w kwestii ukazywania scen przemocy, są wciąż aktualne.

„(…) Autorzy programów mają prawo – w stosowny sposób – zajmować się wszelkimi przeżyciami człowieka, lecz winni unikać sytuacji powodujących nieuzasadnione obrażanie odbiorców poprzez przekazywanie informacji czy wskazówek, mających na uwadze oczekiwania osób oglądających te programy. Decyzje co do

154 zawartości programów winny być uzależnione od pory dnia, rodzaju kanału i charakteru odbiorców. Odnosi się to zarówno do dzieci jak i szerokiej rzeszy odbiorców” – czytamy w zasadach ogólnych kodeksu opracowanego przez ITC.²⁹⁹

Zgodnie z wyznaczonymi zasadami ustalania czasu chronionego (Family Viewing Policy) materiał nieodpowiedni dla dzieci nie może być nadawany w czasie, gdy może być oglądany przez dużą liczbę nieletnich widzów. Independent Television Commission zakładała, że część dzieci zawsze będzie się znajdować wśród oglądających, jednak prawdopodobieństwo to uzależnione jest od pory dnia, tematyki oraz kanału. Zasady, które zostały określone przez ITC a dotyczące ustanowienia czasu chronionego zawierały kompromis wynikający z założenia, że w porze wieczornej następuje stopniowe zmniejszenie się liczby widzów nieletnich. Biorąc powyższe pod uwagę ustanowiono czas chroniony między godz. 5:30 a godz. 21:00. Oznacza to, że w tych godzinach nadawcy powinni zwrócić szczególną uwagę na rodzaj prezentowanych treści w telewizji i nie powinni prezentować niczego, co mogłoby mieć szkodliwy wpływ na dzieci. ITC zwracało także uwagę na okres następujący bezpośrednio po czasie chronionym i sugerowało nadawcom stosowanie tzw. stopniowego przechodzenia do programów nasyconych coraz większą skalą przemocy twierdząc, że program, który będzie odpowiedni po godz. 22:30 nie powinien być wyemitowany zaraz po godz. 21:00.

ITC szczegółowo zakreślił zasady ukazywania potencjalnie szkodliwych scen dla najmłodszych i tak w punkcie 1.2 została omówiona kwestia zachowań naśladowczych dzieci. Nadawcom radziło się, aby unikali przedstawiania – zwłaszcza w przedziale czasu chronionego – niebezpiecznych lub szkodliwych zachowań, które mogłyby być naśladowane przez dzieci. Mowa tu przede wszystkim o obrazach przedstawiających używanie noży, broni i innych niebezpiecznych przedmiotów. Filmy lub programy, które ukazywały np. sceny wieszania lub egzekucji również nie powinny być emitowane w czasie chronionym.

W punkcie 1.3 traktującym o ostrzeżeniach dotyczących programów potencjalnie szkodliwych dla dzieci stwierdza się, że ostrzeżenia powinny być stosowane, na przykład, w przypadku pojawiania się ostrych treści seksualnych czy przemocy

299 Tekst kodeksu: Independent Television Commission Programme Codde/

http://www.ofcom.org.uk/static/archive/itc/itc_publications/codes_guidance/programme_code/index.asp .html.

155 mogących mieć szkodliwy wpływ na dzieci. W przypadku, gdy dana wersja filmu lub programu planowanego do emisji posiada klasyfikację BBFC (British Board of Film Classification), wówczas należy się nią sugerować.

Nadawcy przy ustalaniu programu tzw. ramówki musieli wziąć pod uwagę następujące wytyczne ITC, które do dnia dzisiejszego są aktualne:

1. wersja zaklasyfikowana przez BBFC jako „12” może rozpoczynać się na każdym kanale dopiero o godz. 20:00;

2. wersja zaklasyfikowana jako „15” może rozpoczynać się dopiero od godz.

21:00 (lub 20:00 w przypadku kanałów kodowanych, o ile zezwala na to treść);

3. wersja zaklasyfikowana jako „18” może rozpoczynać się od godz. 22:00 na każdym kanale. Regułę można stosować mniej rygorystycznie, o ile klasyfikacja miała miejsce ponad 10 lat temu a film nadaje się do wcześniejszej emisji.

„Życie obfituje w różnorodne formy przemocy. Naturalnie, telewizja powinna odzwierciedlać ten aspekt życia, lecz jest sprawą oczywistą, że obrazowanie przemocy czy to fizycznej, słownej lub psychologicznej może wywołać niepokój, odrazę, czy też może budzić posądzenia o wyzwalanie znieczulicy, wywoływanie obawy lub o zachęcanie do naśladowania. Są to autentyczne obawy społeczne wymagające szczególnej troski w przypadkach, gdy w grę wchodzi pokazywanie scen przemocy rzeczywistej lub symulowanej. Przedstawianie przemocy musi zawsze być uzależnione od kontekstu, pory dnia, kanału i oczekiwań widzów” – czytamy w punkcie 1.7 kodeksu zatytułowanym:

„Przemoc”.³⁰⁰

Kodeks sugeruje nadawcom, aby przy układaniu programu brali pod uwagę dzieci, których „stan społeczny i emocjonalny nie jest stabilny i jest szczególnie podatny na wpływy. Należy wziąć pod uwagę tę wrażliwość mniejszości w kontekście praw przynależnych tej bardziej odpornej większości”. Nadawcy powinni uważać, aby w tzw.

„czasie chronionym” nie były prezentowane programy, filmy, w których ukazywana jest przemoc łatwa do naśladowania, regularne i powtarzające się sceny przemocy, przemoc

300 Tekst kodeksu: http://www.ofcom.org.uk/static/archive/itc/itc_publications/codes_guidance/

programme_code/index.asp.html.

156 seksualna, samobójstwa i próby samobójcze ze względu na ryzyko naśladownictwa.

W Wielkiej Brytanii „czas chroniony” dotyczy także wiadomości i wszelkich tego typu programów informacyjnych. Nie ma to jednak charakteru restrykcyjnego i nie oznacza, że w tych godzinach nadawcy nie mogą emitować określonych treści. ITC kieruje jedynie sugestie, aby nadawcy w przedstawianiu całego materiału brali pod uwagę zróżnicowaną widownię i aby stosowali stosowne ostrzeżenia. „Należy zwrócić uwagę na częstotliwość, z jaką sceny przemocy powtarzane są w kolejnych wydaniach wiadomości, zwłaszcza gdy wśród widzów może być większa liczba dzieci” – czytamy w kodeksie.

Analizując zapisy brytyjskiego kodeksu dla nadawców, można wysnuć wniosek, że jest on dość luźno sformułowany, choć ogólne zalecenie brzmi: "W razie wątpliwości, ciąć". Warty podkreślenia jest fakt, że szczególną uwagę zwraca się na metody samobójstwa, które mogą być łatwo naśladowane. W Wielkiej Brytanii właśnie do scen, które mogą skutkować czynami naśladowczymi przywiązuje się szczególną wagę i uczula nadawców, by takie sceny – szczególnie nawołujące do samobójstw czy bicia nie były emitowane w czasie chronionym w ogóle. Podobnie jest w przypadku scen drastycznych czy ukazujących cierpienie, które choć nie są traktowane tak bezwzględnie jak to opisane powyżej, to jednak jest zalecenie, aby nadawcy przy tworzeniu tzw.

ramówki uwzględniali, aby ich zakres był modyfikowany w zależności od pory dnia.