Wolność wypowiedzi w konstytucji Holandii a konstytucyjne oraz ustawowe dopuszczalne ograniczenia dotyczące treści. ustawowe dopuszczalne ograniczenia dotyczące treści

Konstytucja holenderska została przyjęta 28 marca 1814 r., należy więc do najstarszych aktów konstytucyjnych w Europie. Ustanowiła w Holandii monarchię, jednoizbowy parlament – Stany Generalne (bez inicjatywy ustawodawczej), niezależną władzę sądowniczą, a także równość wszystkich religii.²⁹¹

Konstytucyjny katalog praw podstawowych i wolności obywatelskich jest dosyć obszerny i obejmuje prawa osobiste, polityczne oraz socjalne. Do pierwszej grupy należy zaliczyć: zasadę równości i zakazu dyskryminacji, prawo do obywatelstwa holenderskiego, dostępu do urzędów publicznych, prawa wyborcze, prawo petycji, swobodę sumienia i wyznania, swobodę słowa, prawo do stowarzyszania się, prawo do zgromadzeń i manifestacji, ochrony prywatności, nietykalności osobistej, nienaruszalności mieszkania, tajemnicy korespondencji listownej i telegraficznej, zakaz pozbawienia wolności w sposób niezgodny z prawem, zasadę legalności czynów zabronionych i kar oraz prawo do sądu. Prawa socjalne (zawarte w art.18-23) obejmują m.in. prawo do pracy i jej ochrony, prawo do zabezpieczenia i pomocy prawnej osobom

290 „Eindrapport onderzoek zelfregulering audiovisuele producent”, Intomart 2002, źródło:

http://www.intomartgfk.nl.

291 Stany Generalne miały wspólnie wykonywać z królem władzę ustawodawczą. Cała władza wykonawcza spoczywała w rękach króla. Ministrowie byli jedynie wykonawcami woli królewskiej, przed nim ponosili wyłączną odpowiedzialność. Zobacz także: C. Kortmann, P. Bovend’Eert, The Netherlands /w:/Constitutional law. A. Alen. Vol. 3, suppl.35, The Hague 2000, s.77 i n. oraz E.

Zieliński, Stany Generalne Królestwa Holandii, Warszawa 1992, s. 32.

149 niezamożnym, prawo do odpowiednich warunków mieszkaniowych, ochrony środowiska naturalnego oraz ochrony zdrowia.

W Holandii, obok konstytucji, źródłem praw podstawowych jest prawo europejskie, które stanowi część systemu holenderskiego prawa wewnętrznego oraz akty prawa międzynarodowego m.in. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Europejska Karta Społeczna, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, których postanowienia, w myśl art.93 konstytucji, mają charakter powszechnie obowiązujący.²⁹²

Wolność słowa w konstytucji Holandii gwarantuje art. 7, który stanowi w ust.1:

„1.Nikt nie potrzebuje uprzedniego zezwolenia na ogłaszanie drukiem swoich myśli lub opinii, ale każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie”. Artykuł wprowadza tym samym ograniczenie tej wolności z tym, że jak czytamy w ust. 2:

„2.Ustawa określi przepisy tyczące radia i telewizji. Nie można wprowadzać żadnego nadzoru prewencyjnego nad audycjami radiowymi i telewizyjnymi”.

Można więc domniemywać, że zapis ten ogranicza się wyłącznie w odniesieniu do materiału audiowizualnego. Uznać można, że art. 7 konstytucji wyklucza takie działanie w przypadku publikacji prasowej. Według Ireneusza Kamińskiego:

„W Holandii, bez trudu zaakceptowano fakt, że swobodę wypowiedzi i wolność mediów można pogodzić z istnieniem sędziowskiego zakazu publikacji. W Holandii należy przekonująco wykazać, że zakaz jest konieczny. Można zabronić używania wyłącznie wyraźnie wskazanych sformułowań, które są takie same lub podobne do określeń uznanych w wyroku za sprzeczne z prawem. Sąd może wyjątkowo orzec również tymczasowy zakaz, jeśli jeszcze przed wydaniem ostatecznego rozstrzygnięcia był w stanie ustalić, że materiał ma bezprawny charakter”.²⁹³

Na potwierdzenie tej tezy można przytoczyć art. 7 ust. 3 konstytucji, który stwierdza dalej, iż: „3. Nikt nie potrzebuje uprzedniego zezwolenia na wyrażanie swoich myśli lub opinii w innych niż wymienione w poprzednich ustępach środkach przekazu, ale

292 Konstytucja Królestwa Holandii, tłum. i wstęp A. Głowacki, Warszawa 2003, s. 12.

293 I. Kamiński „Sądowy zakaz publikacji w świetle konstytucyjnych argumentów prawno-porównawczych i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka^”, artykuł pochodzi ze strony internetowej autora http://www.policy.hu/kaminski/.

150 każdy ponosi za to odpowiedzialność przewidzianą w ustawie. Ustawa może określić dostępność przekazów dla osób poniżej 16 lat, w celu ochrony dobrych obyczajów”.

Art. 7 ust.4 wyjaśnia jednocześnie, że powyższych zapisów nie stosuje się do reklam komercyjnych.

Oprócz wolności słowa zagwarantowanej konstytucyjnie, holenderskie media swobodę przekazu mają także zagwarantowane w Media Act 2008 (Mediawet); ustawa ta weszła w życie 1 stycznia 2009 roku. Stanowi ona podstawę holenderskiej polityki medialnej. Zmieniona ustawa medialna ma też ułatwić radzenie sobie z tymi nadawcami, którzy zamieszczają treści nawołujące do nienawiści i przedstawiają przemoc. Mowa tu w szczególności o zapisach artykułów 4.1 – 4.6.

Art.4.1 ust. 1 stwierdza, że zarówno telewizja publiczna, jak i komercyjna nie mogą prezentować audycji, które mogą negatywnie oddziaływać na fizyczny, umysłowy bądź moralny rozwój osób poniżej 16 roku życia. Ustawa określa także, że nadzór nad nadawcami w tym zakresie ponosi Comissariaat voor de Media, którego kompetencje i zasady funkcjonowania zostały wcześniej omówione.

Art.4.2 ust.2 ustawy Mediawet 2008 konkretyzuje zasady, jakimi nadawcy winni się kierować klasyfikując audycje audiowizualne i tak, zgodnie z tym artykułem, wymienia się trzy podstawowe przesłanki, które należy brać pod uwagę a mianowicie:

zawartość treściową, czas dystrybucji oraz odpowiednie wizualne oznakowania ochronne i ostrzegające.

W odniesieniu do pierwszego zagadnienia, a więc treści, ustawa zwraca uwagę na fakt, w jakim stopniu w danym przekazie medialnym:

1. lęk jest generowany;

2. przemoc jest uzasadniana;

3. narkomania jest ukazywana w sposób atrakcyjny, zabawowy;

4. występuje pornografia;

5. bądź też treści są nieodpowiednie dla osób poniżej 16 roku życia z innych powodów.

151 4. Wielka Brytania.

4.1. Uwagi ogólne.

Gdy w 1994 roku w Londynie na ekrany kin wszedł film: “Urodzeni mordercy"

Oliviera Stone’a , pojawiły się zapytania: “Czy fikcyjna przemoc na ekranie wywołuje agresję w prawdziwym życiu"? Problem ten spotęgował fakt zamordowania przez młodego chłopaka Nathana Martina macochy i przyrodniej siostry pod wpływem scen zabójstw z tego filmu. W dyskusję na ten temat zaangażowały się wybitne osobistości brytyjskich uniwersytetów i innych państw oraz niektórzy przedstawiciele rządu brytyjskiego.

W Wielkiej Brytanii panuje powszechne przekonanie, że dzieci i młodzież są bardzo wrażliwe i pozbawione opanowania i emocjonalnej wytrzymałości.²⁹⁴ W społeczeństwie angielskim, istnieje obawa, że młodzi mogą utożsamiać się z nieodpowiednimi modelami zachowań i tym samym być zachęcani do popełnienia czynów przestępczych. Taka postawa może być postrzegana nawet jako paternalisticzna.

Innymi słowy, zdaniem obywateli Wielkiej Brytanii to na prawodawcach powinien spoczywać obowiązek decydowania co jest dobre, co jest złe i niebezpieczne dla dobra małoletnich. Podejście do reprezentacji aktów seksualnych jest również konserwatywne i dużo bardziej zachowawcze niż w reszcie Europy. Na przykład, wulgarne wyrażenia i nagość są zazwyczaj ocenzurowane.

System ochrony małoletnich przed przemocą ukazywaną w środkach masowego komunikowania, który funkcjonuje w Wielkiej Brytanii odwołuje się przede wszystkim do zasady samoregulacji nadawców. Cały system zbudowany wokół Office of

294 Brytyjskie statystyki przestępczości wskazują na nową, szybko powiększającą się kategorię złoczyńców - dziewczęta. Coraz częściej dokonują one rabunków, pobić i aktów wandalizmu, co dawniej było niemal wyłączną domeną chłopców. W brytyjskich statystykach przestępczości młodocianych sprzed 50 lat dziewczęta plasują się daleko za chłopcami - 9 procent wyroków. Dziś jest to ponad 20 procent, podczas gdy w kategorii aktów przemocy jest to już prawie jedna trzecia. W ciągu 3 lat - od 2003 do 2006 roku liczba dziewcząt skazanych w Anglii i Walii za akty przemocy rosła dwa razy szybciej niż chłopców i niemal się podwoiła. Jako przyczyny tego stanu rzeczy eksperci wymieniają frustrację i gniew dzieci z rozbitych rodzin, alkohol i rosnącą liczbę gangów, zarówno dziewczęcych, jak i mieszanych. W odczuciu zwykłych Brytyjczyków winna jest przemoc w mediach i gry komputerowe oraz upadek autorytetów i brak hamulców wynikających ze zrozumienia własnej pozycji w społeczeństwie. Źródło: http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk/7401826.stm.

152 Communications (OFCOM) - regulatora rynku mediów elektronicznych charakteryzuje się zarówno w przypadku mediów publicznych jak i komercyjnych minimalną ingerencją regulatora (tzw. „light touch”) oraz naciskiem na samokontrolę nadawców.

Równocześnie jednak OFCOM ma dbać o przestrzeganie standardów jakości i przyzwoitości w mediach. System stosowany w Wielkiej Brytanii w dużej mierze polega więc na wypracowaniu standardów, kodów dobrego postępowania, które służą mediom jako wzorce do samoregulacji. Taki sposób jest możliwy w warunkach tradycji mediów dojrzałych i odpowiedzialnych, wyrosłych z doświadczeń BBC.

Wprowadzony przez OFCOM w 2005 roku kodeks etyczny jest więc raczej zbiorem zaleceń, sugestii, które nadawcy powinni stosować, aby utrzymać odpowiedni poziom ochrony małoletnich w tym zakresie. Kodeks ten jest kontynuacją działań przez nieistniejący już Independent Television Commission (ITC), którego kompetencje zostały przejęte właśnie przez OFCOM.²⁹⁵

W Wielkiej Brytanii to nadawcy ponoszą odpowiedzialność za prezentowane treści w mediach. Klasyfikacją filmów emitowanych w telewizji, w kinach, na kasetach wideo a także gier komputerowych zajmuje się niezależna od państwa a także nadawców instytucja British Board of Film Classification, która istnieje na brytyjskim rynku mediów już od roku 1912.²⁹⁶