System znakowania audycji – główne założenia

Negocjacje z nadawcami na temat ochrony małoletnich przed demoralizacją w telewizji rozpoczęły się we Francji na dobre w roku 1996. Dotyczyły przyjęcia wspólnego porozumienia przez cztery główne, niekodowane kanały francuskie: prywatne stacje TF 1 i M6, których umowy właśnie wygasały oraz stacje publiczne: France 2 i France 3.³⁵³ Warto w tym miejscu zaznaczyć, że także Canal + zastosował klasyfikację, jednak użył do tego celu własnych odrębnych piktogramów, co jak wykazały późniejsze badania opinii publicznej, nieco wprowadzało w błąd odbiorców, którzy różnie je interpretowali. Dla przykładu: Canal + oznaczał kolorem zielonym programy, które stanowiły pierwszy stopień ostrzegania odbiorców. Ci natomiast rozumieli kolor zielony jako „zielone światło”, a więc przyzwolenie dla oglądania danej audycji. Z czasem zielony kolor został zastąpiony przez kolor niebieski. Generalnie jednak system oznakowania audycji spotkał się z bardzo dużym poparciem społeczeństwa, a po roku od wprowadzenia go, CSA wystąpił do wszystkich sieci kablowych o przyjęcie tego systemu także u nich. Francuski system klasyfikujący od momentu powstania był wielokrotnie modyfikowany. Pierwotna wersja dzieliła piktogramy tylko pod względem kolorystyki.

353 W przypadku francuskich kanałów publicznych tylko rząd mógł określić zobowiązania telewizji publicznej w „Regulaminie zadań i zobowiązań”. Z prawnego punktu widzenia wznowienie znakowania programów, przewidywane przez te teksty wnoszące pewne ograniczenia, miało nastąpić dopiero w 1998 roku, jednak stacje publiczne włączyły się w negocjacje i wprowadziły system znakowania tak jak stacje prywatne, czyli w roku 1996.

186 Warto w tym miejscu przypomnieć pierwotną wersję klasyfikowania audycji.

Kółko z rombem w kolorze zielonym: dla wszystkich widzów.

Kanały nie miały obowiązku stosowania tego piktogramu.

Kółko z kółkiem w środku w kolorze niebieskim: programy zawierające sceny, które mogą zaszkodzić młodym widzom.

Godziny nadawania takich programów pozostawia się to do uznania kanału, z tym że emisja nie mogła się odbyć w czasie programów przeznaczonych dla dzieci. Kanał telewizyjny miał zwrócić szczególną uwagę na zapowiedzi programów z tej kategorii, które były nadawane podczas emisji dla dzieci lub w czasie do nich zbliżonym.

Kółko z pomarańczowym trójkątem w środku – programy przeznaczone dla widzów od lat 12, jak również programy, które mogły zaszkodzić młodym widzom, zwłaszcza jeśli scenariusz systematycznie i w sposób powtarzający się odwoływał się do przemocy fizycznej lub psychicznej. Takie dzieła nie mogły być nadawane przed godziną 22:00. Wyjątkowo można było zgodzić się na ich wyemitowanie przed godz. 22:00, z wyjątkiem wtorków i piątków, sobót oraz dni poprzedzających dni świąteczne.

Zapowiedzi takich dzieł nie mogły zawierać scen, które raniłyby wrażliwość młodych widzów. Poza tym, zapowiedzi nie wolno było emitować w czasie zbliżonym do programów przeznaczonych dla dzieci.

Kółko z czerwonym kwadratem w środku – audycje przeznaczone dla widzów od lat 16, jak również programy o charakterze erotycznym lub zawierające sceny brutalnej przemocy, które mogłyby zaszkodzić rozwojowi fizycznemu, psychicznemu lub

187 moralnemu dzieci i młodzieży poniżej 16 lat. Miały być przeznaczone tylko dla doświadczonych widzów i nadawane tylko po godzinie 22:30. Zapowiedzi takich programów nie mogły zawierać scen, które raniłyby wrażliwość młodych widzów.

Zapowiedzi ich nie mogły być emitowane przed godziną 20:30.

Kółko z czerwonym krzyżykiem – dzieła kinowe, przeznaczone dla widzów od lat 18, jak również programy zarezerwowane dla doświadczonych widzów dorosłych, które – zwłaszcza ze względu na obsceniczny charakter – mogły zaszkodzić fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwojowi osób niepełnoletnich.

We wrześniu 2002 roku wprowadzono bardzo radykalną i znaczącą zmianę w systemie. Zastąpiono bowiem kolorowe symbole nowymi piktogramami opartymi tym razem na granicy wieku. Znaczki od tej pory nie tylko charakteryzowały się określonymi kolorami, ale miały wpisany wiek, jaki zalecany jest podczas wyboru programu.

Przed rokiem 1996 każda ze stacji wprowadziła na własny użytek swój system oznakowań. Po wspólnych ustaleniach z CSA nadawcy dzisiaj są zobowiązani do powołania specjalnych komisji przeglądu wstępnego i przystąpienia do klasyfikacji wszystkich nadawanych przez siebie programów, a więc nie tylko filmów. Skład takiej komisji jest wewnętrzną sprawą poszczególnych stacji. Jedynym warunkiem jest poinformowanie CSA o ostatecznym składzie. Zazwyczaj w skład komisji wchodzą kierownicy jednostek programowych poszczególnych kanałów. Jednostki programowe proponują pewną klasyfikację, która jest następnie omawiana przez komisję.

Warto nadmienić, że France 2 zasięga opinii ekspertów z zewnątrz, M6 natomiast prosiła o konsultację matki. Ale ostateczne decyzje dotyczące klasyfikacji i układu programów we francuskiej telewizji wchodzą w zakres odpowiedzialności dyrekcji danego kanału.³⁵⁴

System francuski charakteryzuje się prostotą piktogramów. Są one także bardzo czytelne i jednakowe dla wszystkich kanałów. System znakowania programów musi

354 CSA, „Signaletique anti-violence a la television: un bilan satisfaisant apres une annee d’application” in La Lettre du CSA, n. 100, 1998.

188 pojawiać się w zapowiedziach programowych prezentowanych w prasie oraz w zapowiedziach emitowanych przez telewizję. Prostota piktogramów, fakt, że jest ich niewiele, są czytelne, a przede wszystkim wspólne dla wszystkich kanałów francuskich, czyni z nich dość skuteczny środek ochrony. Francuskiego systemu znakowania nie stosuje się w stosunku do prasy i reklamy telewizyjnej. Wiadomości telewizyjne nie podlegają znakowaniu, jednak prezenter ma obowiązek złożyć ustne ostrzeżenie w przypadku występowania scen, które mogłyby negatywnie wpłynąć na fizyczny, psychiczny lub moralny rozwój małoletnich.

Aktualny francuski system klasyfikacji programów we Francji przedstawia się następująco:

Klasa I

Wszyscy (bez znaków)

Kategoria II

Nie zaleca się poniżej 10 (programy, w których mogą występować sceny nieodpowiednie dla dzieci poniżej 10 lat).

Kategoria III

Nie zaleca się dla dzieci poniżej 12 roku życia (programy, które nie powinny oglądać dzieci do 12 roku życia, w których występuje powtarzająca się i systematycznie stosowana przemoc fizyczna lub psychiczna).

Kategoria IV

Nie zaleca się dla dzieci do 16 roku życia (dotyczy to programów erotycznych lub brutalnych, które mogą zaszkodzić rozwojowi fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu dzieci w wieku poniżej 16 lat).

Kategoria V

Nie zaleca się przed 18 rokiem życia (mowa tu o filmach, programach pornograficznych lub wyjątkowo brutalnych zastrzeżonych dla osób dorosłych, które mogą zaszkodzić rozwojowi fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu dzieci w wieku poniżej 18 lat).

Gdy program trwa dłużej niż trzydzieści minut, ikona musi być obecna na ekranie przez co najmniej pięć minut na początku programu. Gdy program trwa dłużej niż

189 trzydzieści minut i zawiera jedną lub więcej przerw, ikona musi być obecna na ekranie przez co najmniej pięć minut na początku programu oraz minutę po każdym cyklu reklam. Jeśli zaś programy trwają dłużej niż trzydzieści minut, ale nie obejmują reklam, ikona musi być obecna na ekranie przez jedną z następujących opcji:

Przez co najmniej pięć minut na początku programu po raz drugi w ciągu minuty po piętnastu minutach,

Przez co najmniej dwanaście minut na początku programu.

Programy dla najmłodszych dzieci nie mogą być klasyfikowane w kategorii wyższej niż kategoria I i dlatego są zwolnione z obowiązku stosowania oznakowania. Także reklamy telewizyjne programów i animacje dla dzieci (Disney Channel, Toon Disney) są zwolnione z obowiązku stosowania oznakowania. W kanałach dla dzieci, które zmierzają do szerokiego grona odbiorców (np. Fox Kids) emisje programów, które mogłyby zranić wrażliwość młodych ludzi powinny być poprzedzone ostrzeżeniem dla dzieci i rodziców.

Emisje "nie zalecane dla osób poniżej 10 lat" nie mogą być nadawane przed godziną 21:00.

Conseil Superieur de l’Audiovisuel określiła szereg kryteriów, które muszą być wzięte pod uwagę przez nadawców w klasyfikacji :

1. liczba i rodzaj brutalnych scen;

2. są one zbędne lub niezbędne dla scenariusza;

3. czy w scenariuszu użycie przemocy jest sposobem na rozwiązywanie konfliktów;

4. realizm przemocy, wzmocnienie obrazów przemocy dźwiękiem, które w sposób dodatkowy może generować lęk;

5. przywoływanie tematów, takich jak narkotyki, samobójstwa, kazirodztwo, przemoc w rodzinie;

6. sposób przedstawiania aktów seksualnych;

7. wizerunek kobiety np. poniżający stosunek

8. psychologia postaci, okoliczności i następstwa stosowania przemocy np.

kary lub nagrody za akty przemocy, itp.).

9. charakter bohatera, jego motywacje w używaniu przemocy lub niebezpieczne lub nielegalne (narkotyki, itp.) zachowanie

10. obecności dzieci podczas brutalnych scen.

190 Francuski system wymienia cztery kategorie, które warunkują klasyfikację programów:

Kategoria II: harmonogramy nadawania tych programów są w gestii komisji