Innowacje a konkurencyjność regionów

Skuteczna budowa potencjału konkurencyjnego regionu zależy w znacznym stop-niu od istnienia innowacyjnych przedsiębiorstw94. Ich narodziny i działalność determino-wane są przez zdolność danego regionu do adaptowania lub generowania nowych techno-logii oraz wiedzy technicznej, ekonomicznej i organizacyjnej⁹⁵. W tym podejściu akcent kładzie się na orientację tworzenia zasobów materialnych, do których zalicza się: kwalifi-kacje, wiedzę, umiejętności i kompetencje. Regiony, w których występują takie procesy to:

- region inteligentny cechujący się ciągłym podnoszeniem swoich umiejętności, uczeniem się i implementacją innowacji;

- region innowacyjny będący źródłem innowacji, transferu nowych technologii oraz wzrostu gospodarczego;

94

A. Nowakowska, J. Chądzyński, Z. Przygodzki, Region…, op. cit., s. 145.

95

A. Raszkowski, Rola…, op. cit., s. 57-58, [za:] E. Łaźniewska, Uczący się region, terytorialne systemy

produkcyjne a procesy globalizacji. Synteza współczesnych teorii, [w:] A. Jewtuchowicz (red.) Wiedza, in-nowacyjność, przedsiębiorczość a rozwój regionów, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2004, s. 45 oraz E. Pasella, Inwestycje a regiony uczące się, [w:] Finansowe aspekty rozwoju lokalnego i regionalnego u progu XXI wieku, Doświadczenia i perspektywy, cz. I, Wyższa Szkoła Zarządzania i Finansów, Wrocław 2003, s. 61.

Rynek innowacji/makrootoczenie

Analizy rynku, badania marketingowe, potrzeby, oczekiwania, preferencje klientów

M akrootoczenie (uwarunkowania ekonomiczne, kulturowe, społeczne, demograficzne,

ekologiczne, osiągnięcia naukowe, techniczne, polityka innowacyjna UE, państwa)

Konkurenci * instytucje wsparcia finansowego * instytucje B+R * władze regionu * instytucje transferu innowacji Partnerzy: * inne firmy

Rozwój wiedzy, wzrost wartości kapitału intelektualnego w procesie innowacji

Wdrożenie innowacji, jej rozwój w czasie

Pomysły na innowacje Promocja, sprzedaż/zakup innowacji Koncepcja rozwiązania Opracowanie innowacji

- region uczący się będący rezultatem transformacji regionu przemysłowego, w związku z usprawnieniem jego struktury ekonomicznej, co znajduje

odzwier-ciedlenie we wzroście przewagi konkurencyjnej. Region uczący się charaktery-zuje się ciągłością w dążeniu do utrzymywania przewagi konkurencyjnej.

W dobie globalizacji innowacje stanowią istotne źródło konkurencyjności, a umiejętność nabywania zdolności innowacyjnych jest cechą charakterystyczną regionu

uczącego się96. Koncepcja regionów uczących się związana jest z przekonaniem, że dla konkurencyjności regionu ważne znaczenie ma zdolność kreowania specyficznych i strate-gicznych zasobów. Do tych zasobów zalicza się umiejętności i wiedzę, podkreślając zara-zem, że tworzenie ich to proces, w którym wartość wiedzy jest zależna od jej aktualizacji. Takie uwarunkowania powodują konieczność szybkiego przyswajania wiedzy, albowiem firma czy też region, które posiadają tą umiejętność uzyskują lepszą pozycję konkurencyj-ną. R. Florida podkreśla, że regiony uczące się są bardzo ważnym źródłem innowacji i kołem zamachowym wzrostu gospodarczego, a tym samym istotnymi aktorami w global-nej konkurencji⁹⁷. Cechą charakterystyczną regionu uczącego się jest jego zdolność do zapewnienia czynników niezbędnych organizacjom, które opierają swój rozwój na działal-ności opartej na wiedzy. Do czynników tych zalicza się głównie:

- infrastrukturę produkcyjną wraz z siecią obustronnie powiązanych odbiorców i dostawców,

- infrastrukturę fizyczną, w szczególności komunikacyjną, dającą możliwość szybkiego i sprawnego przepływu informacji, dostawy just-time, a także in-tegrację z gospodarką światową,

- infrastrukturę instytucjonalną, w skład której wchodzą instytucje finansowe, rządowe, samorządowe oraz prywatne organizacje o charakterze non profit, któ-ra przystosowana jest do potrzeb ukierunkowanych na wiedzę podmiotów lo-kalnych,

- infrastrukturę wiedzy, umożliwiającą dostęp do kapitału ludzkiego i społecznego, który pozwala oprzeć rozwój na obustronnej współpracy

pomię-dzy podmiotami lokalnymi.

96

E. Łaźniewska, M. Gorynia (red.), Konkurencyjność regionalna. Koncepcje – strategie - przykłady, Wy-dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, s. 67-68, [za:] A. Jewtuchowicz, Terytorium i współczesne

dylematy jego rozwoju, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2005, s. 134-138 oraz R. Florida, Toward the Learning Region, „Futures”, 27(5), s. 533.

97

R. Florida, Toward the learning region, Futures, vol. 27 no. 5, 1995, [za:] D. Maillat, L. Kebir, The

lear-ning region and territorial production systems, (w:) B. Johansson, C. Karlsson, R. Stough (red.), Theories od Endogenous Regional Growth, Lessons for Regional Policies, Heidelberg 2001, s. 255-277.

Globalizacja wiedzy i technologii zapoczątkowała nowy typ gospodarki – gospo-darkę opartą na wiedzy (GOW, knowledge-based economy)98. Według definicji OECD, gospodarka oparta na wiedzy polega na tworzeniu (produkcji), przekazywaniu (dystrybu-cji), a także praktycznym wykorzystaniu (implementacji) wiedzy i informacji. Taką go-spodarkę cechuje dynamiczny rozwój sektorów związanych z rozwojem nauki, wdraża-niem i kreowawdraża-niem wiedzy (przemysłów high-tech), a także usług społeczeństwa informa-cyjnego. W ujęciu przedmiotowym według Banku Światowego, fundamentalne składowe gospodarki opartej na wiedzy to: kapitał ludzki, infrastruktura informatyczna, uwarunko-wania instytucjonalne i systemy innowacyjne.

Obecnie w gospodarce światowej obserwuje się przemiany polegające na przecho-dzeniu od gospodarki materiałochłonnej, opierającej się na ekonomii skali do gospodarki wiedzochłonnej, o której sile decyduje jej potencjał innowacyjny99. Gospodarkę opartą na wiedzy charakteryzuje partycypacja ludzi w procesach zarządzania wiedzą i uczenia się, które realizowane są na poziomie przedsiębiorstwa, regionu, kraju i na płaszczyźnie mię-dzynarodowej. Dzięki rozwiązaniom organizacyjnym w postaci sieci pojawia się możli-wość skutecznego wykorzystania wiedzy w innowacjach, czego rezultatem są korzyści dla społeczeństw wywodzących się z różnych rynków. Do elementów charakterystycznych dla nowej gospodarki (gospodarki opartej na wiedzy), które zarazem odróżniają ją od gospo-darki ery przemysłowej zalicza się100

:

- większe nakłady na badania i rozwój,

- wzrost znaczenia eksportu i zależności międzynarodowych, - większe zatrudnienie w branżach ukierunkowanych na wiedzę, - pojawienie się nowego typu przedsiębiorstwa –opartego na wiedzy, - wzrost udziału sektora usług w dziedzinie zatrudnienia oraz PKB,

- zwiększenie roli powiązań zarówno o charakterze formalnym, jak i nieformal-nym w życiu gospodarczym,

- zmiana właściwości zasobu strategicznego rozumianego przez pryzmat głów-nego czynnika produkcji, m. in. nieskończoność zasobów wiedzy.

Globalizacja i wykrystalizowanie się modelu gospodarki opartej na wiedzy, w co-raz większej mierze stymulują maksymalne wykorzystanie potencjału swoich regionów

98A. Nowakowska, J. Chądzyński, Z. Przygodzki, Region…, op. cit., s. 31.

99

E. Szal, U. Zdanio, Innowacyjność w regionalnej gospodarce opartej na wiedzy, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź 2004, s. 99.

100

J. Fazlagić, Gospodarka oparta na wiedzy, „Edukacja i dialog”, Czasopismo liderów edukacji” marzec 2009.

przez państwa101. W polityce regionalnej Unia Europejska dużą wagę przywiązuje do zmniejszania różnic regionalnych, a coraz częściej traktuje się ją również, jako czynną strategię wspomagającą regionalną działalność innowacyjną. Jej celem jest wykorzystanie lokalnego potencjału, jako koła zamachowego wzrostu gospodarczego w wymiarze całego kraju. Stanowi to odzwierciedlenie najnowszych teorii wzrostu gospodarczego, według których postęp naukowo -techniczny jest jednym z najważniejszych determinant rozwoju społeczno-ekonomicznego.

1.3. Znaczenie systemu innowacyjnego i sieciowych powiązań innowacyjnych