Syntetyczna analiza porównawcza modeli narodowych systemów innowacji

Dokonanie analizy porównawczej modeli narodowych systemów innowacji jest możliwe dzięki badaniu przeprowadzonemu w ramach projektu Innovation Union Score-board (2013), który dostarcza porównywalnych wyników w obszarze innowacyjności w poszczególnych krajach i sygnalizuje postęp na drodze do najbardziej konkurencyjnej gospodarki na świecie363. Celem przeprowadzonego badania było określenie najważniej-szych determinant innowacyjności gospodarek krajów członkowskich Unii Europejskiej oraz jej głównych konkurentów takich, jak np. Stany Zjednoczone czy Japonia w oparciu o szereg 12 wskaźników (Tab. 5)364. Większość z tych wskaźników koncentruje się na wy-dajności związanej z działalnością badawczo-rozwojową (wydatki na B+R, publikacje, patenty). W badaniu wykorzystano tylko te wskaźniki, które są dostępne dla wszystkich krajów objętych badaniem i cechuje je porównywalność. Zestawiono średnie wartości wskaźników dla UE27 z ich poziomami w badanych gospodarkach krajowych.

Tab. 5. Wskaźniki użyte do międzynarodowego porównania narodowych systemów

innowa-cji

Rodzaj/wymiar innowacji/wskaźnik Źródło danych Rok pochodzenia danych

POTENCJAŁ

Zasoby ludzkie

1.1.1. Nowi absolwenci studiów dok-toranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lata.

OECD, Eurostat 2010

1.1.2. Odsetek ludności w wieku 25-64 lata posiadającej wykształcenie wyższe.

OECD, Bank Światowy Eurostat 2010

Otwarte, doskonałe i atrakcyjne systemy badań 1.2.1. Międzynarodowa współpraca

naukowa w zakresie publikacji w przeliczeniu na mln mieszkańców.

Science-Metrix (Scopus) 2011

1.2.2. Publikacje naukowe wśród najlepszych 10% najczęściej

cytowa-Science-Metrix (Scopus) 2008

363

K. Kozioł, Innowacyjność państw Unii Europejskiej w kontekście luki między Unią Europejską a Stanami

Zjednoczonymi i Japonią, [w:] B. Kryk, K. Piech (red.), Innowacyjnośc w skali makro i mikro, Instytut

Wie-dzy i Innowacji, Warszawa 2009, s. 69.

364

nych publikacji na całym świecie jako % całości publikacji naukowych w kraju.

Finansowanie i wsparcie

1.3.1. Wydatki na działalność badaw-czo-rozwojową w sektorze publicz-nym jako % PKB.

OECD, Eurostat 2010

DZIAŁALNOŚĆ FIRM

Inwestycje firm

2.1.1. Wydatki na działalność badaw-czo-rozwojową w sektorze przedsię-biorstw jako % PKB.

OECD, Eurostat 2010

Powiązania i przedsiębiorczość 2.2.3. Współpraca publiczno-prywatna w zakresie publikacji naukowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkań-ców. CWTS (Thomson Reuters) 2008 Aktywa intelektualne 2.3.1. Aplikacje patentowe PCT³⁶⁵ w przeliczeniu na mld PKB (w PPS³⁶⁶ euro). OECD, Eurostat 2010

2.3.2. Aplikacje patentowe z zakresu wyzwań społecznych (technologie związane z ochroną środowiska i zdrowiem) w przeliczeniu na mld PKB.

OECD, Eurostat 2009

WYJŚCIA

Efekty ekonomiczne

3.2.2. Udział eksportu produktów średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie w bilansie handlo-wym.

UN, Eurostat 2011

3.2.3. Eksport usług opartych na wiedzy jako% całkowitego eksportu

UN, Eurostat 2010

365

Aplikacje patentowe PCT są zgłaszane na mocy międzynarodowego Układu o Współpracy Patentowej (ang. Patent Cooperation Treaty – PCT) z 1970 r. Układ pozwala na uzyskiwanie patentów w państwach stronach układu w systemie polegającym na jednym zgłoszeniu patentowym (zgłoszenie międzynarodowe PCT).

366

Standard siły nabywczej, w skrócie PPS, jest sztuczną jednostka walutową. Teoretycznie za jeden PPS można kupić tę samą ilość dóbr i usług w danym kraju. Jednakże różnice cen pomiędzy państwa-mi oznaczają, że różne ilości krajowych jednostek walutowych są potrzebne do zakupu tych samych towa-rów i usług w zależności od kraju. PPS uzyskiwane jest przez podzielenie każdego agregatu gospodarczego kraju w walucie krajowej przez jego odpowiednik w parytetach siły nabywczej, [za:] Eurostat, www.epp.eurostat.ec.europa.eu, dostęp 22.08.2013.

usług.

3.2.5. Przychody z licencji i patentów z zagranicy jako % PKB.

Bank Światowy, Eurostat 2011

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2013, European Comission, Luk-semburg 2013, s. 20.

Porównanie modeli narodowych systemów innowacji w Stanach Zjednoczonych, Japonii, Finlandii i Niemczech w relacji do średniej krajów UE-27 pozwala na sformuło-wanie kilku istotnych spostrzeżeń.

Stany Zjednoczone osiągają najlepsze rezultaty spośród całej czwórki krajów w kwestii publikacji naukowych wśród najlepszych 10% najczęściej cytowanych publika-cji na całym świecie, jako % całości publikapublika-cji naukowych w kraju oraz ex aequo wraz z Finlandią w obszarze współpracy publiczno-prywatnej w zakresie publikacji naukowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców (Tab. 6). Na tle konkurencji Stany Zjednoczone osiągają najgorsze wyniki w trzech aspektach, a mianowicie: aplikacji patentowych PCT w przeliczeniu na 1 mld PKB (w PPS euro), aplikacji patentowych z zakresu wyzwań spo-łecznych w przeliczeniu na 1 mld PKB oraz udziału eksportu produktów średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie w bilansie handlowym. W grupie krajów poddanych badaniu Stany Zjednoczone odnotowały największą dodatnią zmianę procentową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w dwóch wskaźnikach: nowych absolwentów stu-diów doktoranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lat oraz wydatków na działalność ba-dawczo-rozwojową w sektorze przedsiębiorstw jako % PKB. Największa ujemna zmiana procentowa różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 miała miejsce w Stanach Zjednoczonych w takich wskaźnikach, jak: aplikacje patentowe PCT w przeliczeniu na 1 mld PKB (w PPS euro), aplikacje patentowe z zakresu wyzwań społecznych (technologie związane z ochroną środowiska i zdrowiem) w przeliczeniu na mld PKB oraz udział eks-portu produktów średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie w bilansie handlo-wym.

Tab. 6. Porównanie przewag i luk wybranych modeli narodowych systemów innowacji

w relacji do średniej UE-27

Rodzaj/wymiar innowacji/wskaźnik

Przewaga/luka wydajności danego kraju w relacji

do średniej UE-27367 Zmiana przewagi/luki wydajności danego kraju w relacji do średniej UE-27368

Stany

Zjed-noczone ^{Japonia Finlandia Niemcy}

Stany

Zjed-noczone ^{Japonia Finlandia Niemcy}

POTENCJAŁ Zasoby ludzkie 1.1.1. Nowi absol-wenci studiów doktoranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lata 0,1 -0,3 0,7 0,8 4% 1% -3,5% 1,9% 1.1.2. Odsetek ludności w wieku 25-64 lata posiada-jącej wykształcenie wyższe 0,5 0,6 0,3 -0,1 -2% -1% -4,3% 0,1%

Otwarte, doskonałe i atrakcyjne systemy badań

1.2.1. Międzynaro-dowa współpraca naukowa w zakre-sie publikacji w przeliczeniu na mln mieszkańców 0,4 -0,4 3,4 1,4 -2% -3% 1% 1,3% 1.2.2. Publikacje naukowe wśród najlepszych 10% najczęściej cyto-wanych publikacji na całym świecie jako % całości publikacji nauko-wych w kraju 0,3 -0,3 0,1 0,1 -2% -2% -0,9% 0,2% Finansowanie i wsparcie 1.3.1. Wydatki na działalność badaw-czo-rozwojową w sektorze publicz-nym jako % PKB 0 0 0,5 0,3 -1% -3% 0,6% 2,3% DZIAŁALNOŚĆ FIRM Inwestycje firm 2.1.1. Wydatki na działalność badaw-czo-rozwojową w sektorze przed-siębiorstw jako % PKB 0,6 1 0,8 0,5 1% -3% -1,9% -0,1% Powiązania i przedsiębiorczość 2.2.3. Współpraca publiczno-prywatna w zakresie publika-cji naukowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców 0,9 0,6 0,9 0,4 -1% -3% -3,2% -0,3% Aktywa intelektualne 367

Kraj ma przewagę wydajności nad średnią krajów UE-27 jeśli względny wynik dla wskaźnika jest powy-żej 0, a lukę wydajności względem średniej dla krajów UE-27, jeżeli względny wynik dla wskaźnika jest poniżej 0 (lub UE-27 ma przewagę wydajności, jeśli względny wynik dla wskaźnika jest poniżej 0, a lukę wydajności, jeśli względny wynik jest powyżej 0).

368

2.3.1. Aplikacje patentowe PCT w przeliczeniu na 1 mld PKB (w PPS euro) -0,3 0,8 1,3 0,9 -12% -1% 0,6% 0,1% 2.3.2. Aplikacje patentowe z zakre-su wyzwań spo-łecznych (techno-logie związane z ochroną środowi-ska i zdrowiem) w przeliczeniu na mld PKB -0,1 0,5 0,4 0,9 -6% -2% 1,7% 0,4% WYJŚCIA Efekty ekonomiczne 3.2.2. Udział eks-portu produktów średnio i wysoko zaawansowanych technologicznie w bilansie handlo-wym -0,1 0,1 0,3 5,7 -1% 0% -0,3% -0,3% 3.2.3. Eksport usług opartych na wiedzy jako% całkowitego eksportu usług 0 -0,2 -0,2 0,3 2% -1% 20% 2,2% 3.2.5. Przychody z licencji i paten-tów z zagranicy jako % PKB 0,3 -0,1 1,1 -0,3 -9% -11% 5,3% -0,3%

Źródło: opracowanie i obliczenia własne na podstawie: Innovation Union Scoreboard 2013, European Co-mission, Luksemburg 2013, s. 23, 67-73.

Japoński model innowacji cechuje się wyraźną przewagą względem pozostałych trzech krajów, a także UE-27 w aspektach odsetka ludności w wieku 25-64 lata posiadają-cej wykształcenie wyższe oraz wydatków na działalność badawczo-rozwojową w sektorze przedsiębiorstw jako % PKB (Tab. 8). Na tle Stanów Zjednoczonych, Finlandii, Niemiec oraz UE-27, Japonia uzyskuje najgorsze rezultaty aż w pięciu obszarach, a w szczególno-ści w tych, które są związane z zasobami ludzkimi oraz otwartymi, doskonałymi i atrak-cyjnymi systemami badań. Wspomnieć należy tu o najsłabszych wynikach w takich obsza-rach, jak: nowi absolwenci studiów doktoranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lata, mię-dzynarodowa współpraca naukowa w zakresie publikacji w przeliczeniu na mln mieszkań-ców, a także publikacje naukowe wśród najlepszych 10% najczęściej cytowanych publika-cji na całym świecie, jako % całości publikapublika-cji naukowych w kraju. Warto zwrócić także uwagę na słaby rezultat, jeśli chodzi o wskaźnik eksportu usług opartych na wiedzy, jako % całkowitego eksportu usług, którego wartość jest najniższa ex aequo wraz z Finlandią w badanej grupie. W grupie krajów poddanych badaniu Japonia odnotowała największą ujemną zmianę procentową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w aż sześciu wskaźnikach, a w szczególności w takich aspektach, jak: przychody z licencji i patentów

z zagranicy jako % PKB, międzynarodowa współpraca naukowa w zakresie publikacji w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, wydatki na działalność badawczo-rozwojową w sektorze publicznym jako % PKB oraz wydatki na działalność badawczo-rozwojową w sektorze przedsiębiorstw jako % PKB. Na tle pozostałych narodowych systemów inno-wacji jedynie Japonii udało się utrzymać tempo wzrostu wydajności w relacji do średniej UE-27, w kwestii udziału eksportu produktów średnio i wysoko zaawansowanych techno-logicznie w bilansie handlowym.

Analiza fińskiego modelu innowacji na tle Stanów Zjednoczonych, Japonii i Nie-miec pozwala na jego wyróżnienie aż w pięciu aspektach (Tab. 7). Szczególnie dobre re-zultaty Finlandia odnotowuje w takich wskaźnikach, jak: międzynarodowa współpraca naukowa w zakresie publikacji w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców, aplikacje patentowe PCT w przeliczeniu na 1 mld PKB (w PPS euro) oraz przychody z licencji i patentów z zagranicy jako % PKB. Na wyjątkową uwagę zasługuje pierwszy z wymienionych ob-szarów gdzie Finlandia wręcz deklasuje rywali. Nieco słabiej prezentuje się sytuacja w aspekcie eksportu usług opartych na wiedzy jako % całkowitego eksportu, usług gdzie fiński system innowacji (podobnie jak i jego japoński odpowiednik) osiąga najgorsze re-zultaty w badanej grupie krajów. W przypadku fińskiego systemu innowacji z największą dodatnią zmianą procentową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27, mamy do czynienia w czterech obszarach, do których należą: aplikacje patentowe PCT w przelicze-niu na mld PKB (w PPS euro), aplikacje patentowe z zakresu wyzwań społecznych (tech-nologie związane z ochroną środowiska i zdrowiem) w przeliczeniu na 1 mld PKB, eksport usług opartych na wiedzy, jako % całkowitego eksportu usług oraz przychody z licencji i patentów z zagranicy jako % PKB. Największa ujemna zmiana procentowa różnicy wy-dajności w relacji do średniej UE-27 miała miejsce w Finlandii w takich wskaźnikach, jak: nowi absolwenci studiów doktoranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lata, odsetek ludno-ści w wieku 25-64 lata posiadającej wykształcenie wyższe oraz współpraca publiczno-prywatna w zakresie publikacji naukowych w przeliczeniu na 1 mln mieszkańców.

Niemiecki system innowacji wyróżnia się najlepszymi wynikami na tle pozostałych krajów poddanych badaniu w czterech wskaźnikach wśród których wymienić należy: no-wych absolwentów studiów doktoranckich na 1000 osób w wieku 25-34 lata, aplikacje patentowe z zakresu wyzwań społecznych (technologie związane z ochroną środowiska i zdrowiem) w przeliczeniu na mld PKB, udział eksportu produktów średnio i wysoko za-awansowanych technologicznie w bilansie handlowym oraz eksport usług opartych na wiedzy, jako udział procentowy całkowitego eksportu usług (Tab. 7). Podkreślić należy

szczególnie wysoki wynik w przedostatnim ze wspomnianych obszarów, gdyż jest on wie-lokrotnie wyższy, niż u pozostałych konkurentów. W zestawieniu z pozostałymi badanymi krajami, niemiecki system innowacji wypada najgorzej w czterech wskaźnikach, gdzie szczególną słabością charakteryzują się kwestie odsetka ludności w wieku 25-64 lata po-siadającej wykształcenie wyższe oraz przychody z licencji i patentów z zagranicy jako % PKB. W przypadku niemieckiego systemu innowacji z największą dodatnią zmianą pro-centową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27, mamy do czynienia w czterech aspektach, wśród których najbardziej korzystnie prezentują się wydatki na działalność ba-dawczo-rozwojową w sektorze publicznym jako % PKB oraz międzynarodowa współpraca naukowa w zakresie publikacji w przeliczeniu na mln mieszkańców.

Na podstawie analizy przeprowadzonej w obszarze wybranych modeli narodowych systemów innowacji można sformułować następujące wnioski:

1. W zakresie potencjału innowacyjnego istnieje silne zróżnicowanie osiąganych re-zultatów. Wśród pięciu uwzględnionych wskaźników w tym obszarze dwukrotnie najlepszy rezultat uzyskała Finlandia, natomiast jednokrotnie Stany Zjednoczone, Japonia i Niemcy. Najsłabsze wyniki przypadły aż czterokrotnie Japonii (jeden raz ex aequo ze Stanami Zjednoczonymi). Jednokrotnie najniższą wartość uzyskali Niemcy. Z największą dodatnią zmianą procentową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie potencjału innowacyjnego mieliśmy do czynienia aż czterokrotnie w Niemczech oraz jednokrotnie w Stanach Zjednoczonych. Najwięk-sza ujemna zmiana procentowa różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie potencjału innowacyjnego została odnotowana trzykrotnie w Japonii (jeden raz ex aequo ze Stanami Zjednoczonymi) oraz dwukrotnie w Finlandii; 2. W kwestii działalności firm najlepsze rezultaty przypadły Finlandii. Wśród

czte-rech zaproponowanych dla tego obszaru wskaźników najlepsze rezultaty Finowie uzyskali dwa razy (jeden raz ex aequo ze Stanami Zjednoczonymi), a jeden raz zwyciężyli Japończycy oraz Niemcy. Największa dodatnia zmiana procentowa róż-nicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie działalności firm miała miejsce dwukrotnie w Finlandii oraz jednokrotnie w Stanach Zjednoczonych. Naj-większa ujemna zmiana procentowa różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie działalności firm została odnotowana dwukrotnie w Finlandii oraz jednokrotnie w Stanach Zjednoczonych i Niemczech;

3. W aspekcie wyjść (efektów ekonomicznych) najlepsze rezultaty osiągnęli Niemcy, którzy zwyciężyli w dwóch z trzech zaproponowanych wskaźników. Jednokrotnie

najlepsi okazali się Finowie. Wśród trzech zaproponowanych miar każdy z krajów poddanych badaniu uzyskiwał jednokrotnie najgorszy wynik (w jednym ze wskaź-ników ex aequo Japonia z Finlandią). Z największą dodatnią zmianą procentową różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie wyjść mieliśmy do czy-nienia dwukrotnie w Finlandii oraz jednokrotnie w Stanach Zjednoczonych. Naj-większa ujemna zmiana procentowa różnicy wydajności w relacji do średniej UE-27 w zakresie wyjść została odnotowana dwukrotnie w Japonii oraz jednokrotnie w Stanach Zjednoczonych;

Na podstawie rozważań przeprowadzonych w rozdziale drugim na temat modeli narodowych systemów innowacji w gospodarce światowej, można sformułować następują-ce wnioski:

1. Literatura przedmiotu obfituje w różnorodne definicje narodowego systemu inno-wacji oraz klasyfikacje jego elementów. W syntetycznym ujęciu narodowy system innowacji można interpretować, jako ogół instytucji, których wzajemna współpraca oraz interakcje stymulują innowacyjność przedsiębiorstw w danym kraju. Do naj-ważniejszych jego elementów zaliczyć należy: (1) instytucje (przedsiębiorstwa, uniwersytety, instytucje publiczne oraz rządy), (2) zachęty do działalności innowa-cyjnej oraz (3) kompetencje technologiczne. Wzrost innowacyjności gospodarki wymaga sprawnego współdziałania tych elementów, co zależy od czynników: (1) społecznych i kulturowych, (2) ekonomicznych, (3) technologicznych, (4) praw-nych oraz (5) polityczpraw-nych;

2. Wśród badaczy panuje brak zgody co do roli narodowych systemów innowacji w rozwoju gospodarczym. Spowodowało to wyłonienie się dwóch odmiennych

nurtów. Pierwszy z nich eksponuje spadek znaczenia państwa i poziomu narodo-wego w tworzeniu procesów gospodarczych. Zwolennicy tego poglądu wskazują na takie argumenty, jak: (1) dysfunkcjonalność państw narodowych w zestawieniu z państwami narodowymi stanowiącymi bardziej naturalne strefy ekonomiczne, (2) nieprzydatność koncepcji w krajach, które charakteryzują się zacofaniem technolo-gicznym, (3) niespójność teoretyczno-metodologiczną podejścia, (4) wzrost zna-czenia podejścia eksponującego perspektywę sektorową i regionalną oraz (5) zmniejszenie znaczenia narodowych granic ze względu na międzynarodową inte-grację gospodarczą. Zwolennicy drugiego opozycyjnego nurtu podkreślają ważne znaczenie wymiaru narodowego w generowaniu procesów innowacji. Wskazują na takie kwestie, jak: (1) transformację funkcji operacyjnej państwa w kierunku

funk-cji systemowej, która obliguje państwo do tworzenia rozwiązań systemowych oraz sprawowania nadzoru nad przebiegiem procesów społeczno-gospodarczych, (2) wzrost znaczenia polityki narodowej w obliczu zwiększającej się presji konkuren-cyjnej oraz zawodności rynku, (3) prowadzenie przez korporacje transnarodowe działalności innowacyjnej na terenie ich macierzystych krajów, (4) przypisywanie istotnego znaczenia czynnikom kulturowym w procesie rozwoju narodowych sys-temów innowacji, (5) powszechne stosowanie koncepcji narodowego systemu in-nowacji w badaniach naukowych i publikacjach organizacji o światowej renomie. 3. W zależności od zastosowanych kryteriów wyróżnić można różnorodne typologie

narodowych systemów innowacji. Pierwszą z nich jest podział NSI na innowacje dominujące w systemie na (1) radykalny-nieciągły (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania) oraz (2) dynamiczny (np. Japonia, Niemcy). Według kolejnej, najpopu-larniejszej klasyfikacji uwzględniającej parametry ilościowe i systemowe wyróżnia się następujące modele: (1) rynkowy (np. Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada, Australia), (2) europejski (np. Francja, Niemcy, Holandia, Włochy), (3) społeczno-demokratyczny (np. Finlandia, Norwegia, Szwecja) oraz (4) mezokorpo-racyjny (np. Japonia). Interesującą typologią NSI jest klasyfikacja wyróżniająca siedem grup krajów na podstawie różnic w organizacji sfery B+R. Została ona za-proponowana przez Y. Park’a i obecnie jest wykorzystywana w opracowaniach OECD, która stosuje podział krajów na cztery główne kategorie i dziesięć podgrup na podstawie poziomu interakcji między nauką i gospodarką. Ostatnią z omówio-nych typologii NSI jest klasyfikacja opierająca się na zastosowaniu hierarchicznej analizy skupień, która pozwala wyodrębnić systemy: (1) rozwinięte oraz (2) rozwi-jające się, które podlegają dalszemu podziałowi na podtypy i rodzaje;

4. Narodowy system innowacji w Stanach Zjednoczonych cechuje szczególna rola systemu edukacji, który koncentruje się na rozwoju nauk o życiu (medycyna, bio-logia, biochemia); elastyczny rynek pracy; specjalizacja przemysłu ukierunkowana na rozwój obszarów wysokich technologii (przemysł farmaceutyczny, kosmiczny, nauki biologiczne); płynnie funkcjonujący sektor finansowy, który czynnie party-cypuje w tworzeniu narodowego systemu innowacji oraz przedsiębiorstwa rozwija-jące działalność innowacyjną wewnątrz organizacji. W amerykańskim systemie in-nowacji funkcjonuje wiele instytucji i programów stymulujących działania innowa-cyjne, ze szczególnym uwzględnieniem tych, które działają na pograniczu gospo-darki i prowadzonych badań naukowych. Do niekwestionowanych atutów

amery-kańskiego NSI zaliczyć należy także: dobrze skonstruowany system patentowy, efektywne klastry oraz parki technologiczne, silne zaangażowanie aniołów biznesu i funduszy venture capital oraz uwarunkowania kulturowe, które pozytywnie im-plikują kreowanie innowacji zarówno od strony popytowej, jak i podażowej. Nieco mniejszą wagę przypisuje się ulgom podatkowym związanym z ponoszeniem środ-ków na sferę B+R, których skuteczność jest stosunkowo nieduża;

5. Narodowy system innowacji w Finlandii charakteryzuje: internacjonalizacja dzia-łalności B+R; technologiczna specjalizacja w rozwoju branż informatycznej, ko-munikacyjnej i telekoko-munikacyjnej; finansowanie działalności B+R ze środków prywatnych; stosowanie zaawansowanych metod produkcji; wysoko rozwinięty i dobrze dofinansowany, głównie ze środków budżetowych system kształcenia, ze szczególnym uwzględnieniem poziomu uniwersyteckiego. Fiński system innowacji cechuje funkcjonowanie silnie rozwiniętych, znajdujących się pod kontrolą rządu agencji, które odpowiadają za działalność B+R, a zarazem bezpośrednio współpra-cują z biznesem. Fiński NSI charakteryzuje się także: wysokim poziomem ochrony praw własności intelektualnej, dostępnością do zagranicznych rynków kapitału (w tym również kapitału wysokiego ryzyka), a także bogatymi tradycjami i do-świadczeniami w tworzeniu parków technologicznych. Te ostatnie stanowią o sile fińskiego systemu innowacji, gdyż ich rola w kooperacji uczelni wyższych z przed-siębiorstwami jest nieoceniona. Przedsiębiorstwa prowadzące tu działalność B+R nie mogą liczyć na ulgi ani zwolnienia podatkowe. Kwestia ta jednak nie przeszka-dza Finlandii plasować się w czołówce światowych liderów innowacyjności. 6. Narodowy system innowacji w Niemczech wyróżnia się dbałością o rozwój nauk

ścisłych oraz ukierunkowaniem na wsparcie przemysłu chemicznego i maszynowe-go. Ważne znaczenie w tym systemie ma system edukacji i działalność B+R, które opierają się głównie na sektorze publicznym. Niemiecki system innowacji dzieli się na poziom centralny i regionalny, których współpraca odbywa się za pośrednic-twem szeregu instytucji działających na rzecz wsparcia działalności B+R. Istotną rolę przypisuje się jednoczesnemu implementowaniu takich działań, jak: promowa-nie wzrostu gospodarczego, zwalczapromowa-nie bezrobocia za pomocą aktywnych metod, troska o dobrobyt społeczny oraz szeroko zakrojona polityka innowacyjna. Ta ostatnia kładzie nacisk na udzielanie wysokiego wsparcia finansowego dla koope-racji: jednostek badawczych, organizacji badawczych z uniwersytetami oraz jedno-stek badawczych i uniwersytetów z przemysłem. Podkreśla się kluczową rolę

prze-pływu wiedzy między nauką, a przedsiębiorstwami co wspierane jest m. in. poprzez dotacje i preferencyjne pożyczki dla sektora MŚP na finansowanie przedsięwzięć badawczych. Ważną rolę w zakresie transferu wiedzy i technologii odgrywają tu także różnorodne inicjatywy klastrowe oraz wysoko rozwinięta kultura współpracy, której tradycje sięgają czasu rewolucji przemysłowej.

7. Narodowy system innowacji w Japonii cechuje się wysokim poziomem specjaliza-cji sektorowej i ukierunkowany jest na dynamiczne zarządzanie technologiami. Do kluczowych czynników tego zarządzania zalicza się: składniki działania (wiedzę ukrytą, dostępną oraz organizacyjną), organizacyjne tworzenie wiedzy, efektywne zarządzanie wiedzą, przepływ wiedzy w organizacji, Just in Time (dokładnie na czas), Kaizen (ciągłe doskonalenie). Do charakterystycznych cech japońskiego NSI zalicza się także m. in.: elastyczny i mobilny rynek pracy, przypisywanie wysokiej wagi badaniom stosowanym, głównie w obszarze nauk inżynieryjnych, wysoką