Inwestor społecznie odpowiedzialny – pojęcie i motywacje

Na pozór pojęcie inwestora odpowiedzialnego społecznie (inwestora SRI) wydaje się kwestią oczywistą. Przyjmując za kryterium definiowania postępowanie inwestorów stwierdzić można, że inwestor społecznie odpowiedzialny to taka osoba lub podmiot, który opiera swoje decyzje inwestycyjne na regułach strategii SRI, a więc poza kryteriami czysto finansowymi w decyzjach inwestycyjnych uwzględnia również inne czynniki. Wątpliwości budzi jednak sytuacja, gdy inwestor stosuje strategie SRI ze względu na przekonanie, iż jest ona bardziej rentowna (efektywna) lub obarczona mniejszym ryzykiem od tradycyjnych metod doboru walorów do portfela. Takiego inwestora należałoby raczej określić mianem inwestora pragmatycznego lub inwestora racjonalnego⁷⁶, który swoje decyzje finansowe opiera na kryterium efektywności inwestycji, gdyż społeczna odpowiedzialność dokonywanych inwestycji jest dla niego kwestią drugorzędną⁷⁷.

Uzasadnione wydaje się zatem uwzględnienie motywacji jako kryterium definiowania inwestora społecznie odpowiedzialnego. Wówczas, mianem tym można by uznać podmiot lub osobę, która podejmując decyzje inwestycyjne świadomie rezygnuje z lokowania środków w określone walory, ograniczając tym samym swoje spektrum inwestycyjne78. Chcąc w pełni oddać istotę inwestora społecznie odpowiedzialnego, przytoczoną definicję należałoby jeszcze uzupełnić o wykorzystywane metody selekcji spółek do portfela. Inwestor społecznie odpowiedzialny decydując się na stosowanie strategii SRI nie rezygnuje bowiem z wykorzystywania klasycznych, wywodzących się z teorii portfela, metod doboru aktywów. Są one jednak wykorzystywane do zawężonego na podstawie kryteriów SRI spektrum aktywów na rynku finansowym.

76 Klasyczna teoria finansów zakłada, że wszyscy inwestorzy na rynku zachowują się w sposób racjonalny – wolą posiadać więcej niż mniej, w decyzjach inwestycyjnych uwzględniają stopę zwrotu i ryzyko oraz wymagają wyższej stopy zwrotu w zamian za gotowość do poniesienia większego ryzyka.

77 Por. T. Adler, M. Kritzman, op. cit., s. 52.

78 W literaturze anglojęzycznej używane jest określenie investment universe, którego dosłownym tłumaczeniem jest wszechświat, kosmos. Sens tego wyrażenia najlepiej oddaje jednak sformułowanie spektrum. Czasami w polskiej literaturze przedmiotu spotykane jest również spolszczone określenie uniwersum.

34 Odnosząc powyższe spostrzeżenia do teorii zachowań inwestorów na rynku finansowym można powołać się na funkcję użyteczności, która jest definiowana jako kombinacja oczekiwanej stopy zwrotu oraz ryzyka inwestycji⁷⁹:

= , _{( 1.1 )}

gdzie: – oczekiwana stopa zwrotu; – odchylenie standardowe stopy zwrotu.

Próba adaptacji wyrażenia (1.1.), na potrzeby określenia funkcji użyteczności inwestora społecznie odpowiedzialnego prowadzi do dodania do niej trzeciego argumentu reprezentującego czynniki pozafinansowe⁸⁰. Wówczas użyteczność inwestora SRI może być przedstawiona jako:

= , , ( 1.2 )

gdzie: e – argument związany z czynnikami pozafinansowymi w inwestycji.

W kontekście zaprezentowanej koncepcji użyteczności inwestycji dla inwestora odpowiedzialnego społecznie należy zwrócić uwagę na dwa istotne zagadnienia. Po pierwsze, aby wyrażenie (1.2.) miało praktyczne zastosowanie, konieczne jest określenie postaci występującej w nim funkcji f⁸¹. Po drugie niezbędne jest zdefiniowanie i kwantyfikacja występującego w niej argumentu e⁸². Zarówno poszukiwanie postaci funkcji f oraz próby

identyfikacji argumentu e prowadzą do problematyki motywów jakimi kierują się inwestorzy społecznie odpowiedzialni w swoich decyzjach inwestycyjnych.

Analizując pobudki podejmowania inwestycji społecznie odpowiedzialnych, wskazać można na trzy potencjalne powody, dla których inwestorzy decydują się na stosowanie strategii SRI⁸³:

− w celu osiągnięcia ponadprzeciętnego zysku,

− w celu osiągnięcia korzyści pozamajątkowych (non-wealth profits), − aby przyczynić się do zmian społecznych (social change).

79 Szeroko o funkcji użyteczności np. w: J.C. Francis, Inwestycje. Analiza i zarządzanie, WIG Press, Warszawa 2000, s. 251-271 oraz E.J. Elton, M.J. Gruber, op. cit., s. 635-672.

80 Por. D. Beal, M. Goyen, P. Philips, Why Do We Invest Ethically?, The Journal of Investing, Vol. 14, No. 3, 2005, s. 66-78. Autorzy proponują również zastąpienie tradycyjnego sposobu prezentowania funkcji użyteczności w dwuwymiarowym układzie dochód-ryzyko, modelem trójwymiarowym, w którym na trzeciej osi pojawia się stopień etyczności (argument e proponowanej funkcji użyteczności).

81 Propozycje w tym zakresie wysunięto m.in. w: D. Beal, M. Goyen, P. Philips, op. cit., I. Barreda-Tarrazona, J.C. Matallin-Saez, M.R. Balaguer-Franch, Measuring Investors’ Socially Responsible Preferences in Mutual Funds, Journal of Business Ethics, Vol.103, No. 2., 2011, s. 305-330 oraz P. Jessen, Portfolio Choice and Structured Financial Products, PhD Thesis, Aarhus School of Business, Aarhus University, Aarhus 2010. 82 Beal, Goyen i Philips nazwali go stopniem etyczności (degree of ethicalness), Barreda-Tarrazona, Matallin-Saez i Balaguer-Franch – stopniem odpowiedzialności społecznej portfela (degree of SR of the portfolio), a Jessen – odpowiedzialnością portfela (porfolio responsibility).

35 Przy czym pierwszy z wymienionych motywów cechuje inwestorów, którzy decydują się na stosowanie strategii SRI, głównie ze względu na przekonanie, iż umożliwiają one korzystniejsze od tradycyjnych metod alokacji aktywów zainwestowanie posiadanych

środków. Oznacza to, że dla tej grupy inwestorów czynnik e w funkcji użyteczności (1.2) nie

występuję, a sama postać tej funkcji jest niezależna od kwestii związanych z odpowiedzialnością społeczną podejmowanych inwestycji. Inwestorzy wykorzystujący strategie SRI w celu osiągnięcia korzyści pozamajątkowych bądź mający na uwadze wpływ na zmiany społeczne, stanowią grupę inwestorów społecznie odpowiedzialnych w ścisłym znaczeniu tego pojęcia. Na kształt funkcji użyteczności tych inwestorów wpływają czynniki pozafinansowe, a czynnik e może w niej odgrywać istotną rolę.

Problematyka postaci funkcji użyteczności dla inwestorów społecznie odpowiedzialnych rozpatrywana jest zarówno na gruncie rozważań teoretycznych, jak i analiz empirycznych. Badania doświadczalne mające na celu określenie profilu inwestorów społecznie odpowiedzialnych oraz ich motywacji dotychczas prowadzili m.in. Rosen, Sandler i Shani⁸⁴; McLachan i Gardner⁸⁵; Nilsson⁸⁶, Beal i Goyen⁸⁷ oraz Berry i Junkus⁸⁸. Efektem prac wymienionych autorów są m.in. następujące spostrzeżenia dotyczące motywacji i zachowań inwestorów określających się jako społecznie odpowiedzialni: przedkładanie selekcji pozytywnej nad selekcję negatywną, bagatelizowanie wartości religijnych jako kryterium selekcji, szczególne traktowanie czynników środowiskowych. Ponadto zaobserwowano, że inwestorzy społecznie odpowiedzialni są młodsi i lepiej wykształceni od pozostałych inwestorów. Podobne badania dla rynku polskiego zostały przeprowadzone w 2011 r. przez M. Czerwonkę89. Pomimo istotnego wkładu dla rozwoju rodzimej nauki, miały one jednak przyczynkowy charakter, pozostawiając tym samym istotny obszar wymagający w przyszłości dalszej eksploracji.

84 B. Rosen, D. Sandler, D. Shani, Social Issues and Socially Responsible Investment Behavior: a preliminary investigation, The Journal of Consumer Affairs, Vol. 25, No 2., 1991, s. 221-234.

85 J. McLachan, J. Gardner, A comparison of socially responsible and conventional investors, Journal of Business Ethics, Vol. 52, No. 1, 2004, s. 11-25.

86 J. Nilsson, Investment with a conscience: Examining the impact of pro-social attitudes and perceived financial performance on socially responsible behavior, Journal of Business Ethics, Vol. 83, 2008, s. 307-325.

87 D. Beal, M. Goyen, Putting your money where your mouth is: A profile of ethical investors, Financial Services Review, Vol. 7, No. 2, 1998, s. 129-143.

88 T. Berry, J. Junkus, Socially Responsible Investing: An Investor Perspective, Journal of Business Ethics, Vol. 112, 2013, s. 707-720.

36 1.3.2. Strategie SRI i metody doboru aktywów do odpowiedzialnego społecznie portfela Strategia inwestycyjna jest narzędziem urzeczywistniania przyjętej polityki inwestycyjnej90, a jej stosowanie przejawia się w wykorzystywaniu kompleksowego programu technik, narzędzi oraz rozwiązań i czynności mających na celu realizację tej polityki⁹¹. Strategia inwestycyjna może być również definiowana jako rozwiązanie składające się z określonego zestawu instrumentów finansowych i innych elementów aktywów, które realizuje założone cele polityki inwestycyjnej⁹². Innymi słowy, strategia inwestycyjna jest to zachowanie inwestora wyrażające się w określonym sposobie konstrukcji portfela inwestycyjnego⁹³. Odzwierciedleniem stosowania strategii inwestycyjnej przez inwestora są więc metody stosowane w celu doboru (selekcji) aktywów do portfela oraz metody definiujące moment wyjścia z inwestycji.

Generalnie przyjmuje się, że decyzje w zakresie składu portfela mogą być podejmowane zgodnie z jedną z dwóch podstawowych strategii zarządzania portfelem inwestycyjnym. Są to zarządzanie pasywne oraz zarządzanie aktywne⁹⁴. Inwestor zarządzający pasywne opiera się na przekonaniu, iż rynek jest silnie efektywny i bieżąca cena odzwierciedla wszystkie informacje o danym instrumencie finansowym⁹⁵. Zgodnie z tym podejściem poszukiwanie strategii mających na celu osiągnięcie ponadprzeciętnej stopy zwrotu jest bezcelowe, gdyż działania takie nie przynoszą żadnych korzyści, a generują jedynie dodatkowe koszty. Najpopularniejsze strategie pasywne to strategia „kup i trzymaj” oraz strategia wzorowania portfela na indeksie giełdowym96. U podstaw strategii aktywnego zarządzania portfelem97 leży przekonanie inwestorów, że możliwe jest skonstruowanie portfela, który przyniesie lepsze rezultaty niż portfel rynkowy98. Aktywne zarządzanie

90Przy czym polityka inwestycyjna jest definiowana jako „całokształt świadomych, wewnętrznie spójnych działań polegających na rozpoznaniu potencjału i wyznaczeniu celów i preferencji inwestycyjnych oraz doborze odpowiedniego instrumentarium (metod, środków i sposobów) ich realizacji.” Polityka inwestycyjna jest więc integralną całością, będącą swoistego rodzaju synergią poszczególnych działań w zakresie kształtowania i zarządzania portfelem. Por. T. Czerwińska, Polityka inwestycyjna instytucji ubezpieczeniowych. Istota – uwarunkowania – instrumenty, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2009, s. 55.

91 T. Czerwińska, Polityka..., s. 104.

92 Ubezpieczenia, M. Iwanicz-Drozdowska (red), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013, s. 128. 93 Ibidem.

94 Szeroko o koncepcji aktywnego i pasywnego zarządzania portfelem w: E.J. Elton, M.J. Gruber, Nowoczesna teoria portfelowa i analiza papierów wartościowych, WIG-Press, Warszawa 1998, s. 861-869; F. Reilly, K. Brown, Analiza inwestycji i zarządzanie portfelem. Tom II, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s. 429-439. Patrz również: Rynki, Instrumenty i Instytucje Finansowe, red. J. Czekaj, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 438-443.

95 Więcej na temat hipotez efektywności rynku w: R. Haugen, Teoria Nowoczesnego Inwestowania, WIG-Press, Warszawa 1996, s. 714-736.

96 Por. Rynki..., s. 441.

97 W niektórych publikacjach zarządzanie aktywne nazywane jest zamiennie zarządzaniem agresywnym. Por. np. J.C. Francis, op. cit., s. 238.

37 portfelem jest zasadne w przypadku, gdy rynek kapitałowy nie jest efektywny. W zależności od przekonań inwestora (zarządzającego) co do formy efektywności rynku, aktywne zarządzanie portfelem może opierać się na narzędziach analizy technicznej, analizie fundamentalnej oraz wykorzystaniu przez zarządzających informacji niejawnych⁹⁹. Przy czym analiza techniczna traci sens, gdy rynek jest słabo efektywny, analiza fundamentalna –

średnio efektywny, a wykorzystanie informacji niejawnych nie daje żadnych pozytywnych

rezultatów przy rynku silnie efektywnym¹⁰⁰. Warto zauważyć, że w praktyce, profesjonalni inwestorzy często stosują obie omówione strategie doboru aktywów jednocześnie dzieląc posiadany (zarządzany) portfel na część pasywną oraz aktywną¹⁰¹.

Strategie inwestycyjne określane mianem strategii SRI stanowią pewien zbiór reguł, zasad i procedur podejmowania decyzji inwestycyjnych przez społecznie odpowiedzialnych inwestorów i są podstawą praktycznej implementacji koncepcji SRI na rynkach finansowych. Definiując strategie SRI można stwierdzić, że są one rozwiązaniami umożliwiającymi uwzględnienie w procesie konstrukcji i zarządzania portfelem inwestycji zarówno kryteriów stricte finansowych (oczekiwania stopa zwrotu i ryzyko), jak i czynników pozafinansowych (np. aspekty społeczne, etyczne, ekologiczne, środowiskowe). Warto zauważyć, że strategie te bazują w przeważającej mierze na fundamentalnych przesłankach doboru aktywów do portfela i jako takie są traktowane jako strategie aktywne.

Na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat zostało zaproponowanych co najmniej kilkanaście różnego rodzaju strategii SRI, które wraz z rozwojem rynków kapitałowych oraz narzędzi analizy finansowej ulegały dalszej ewolucji102. Doprowadziło to do sytuacji, w której jedną z istotniejszych kwestii dotyczących zagadnienia strategii SRI jest problematyka ich heterogeniczności¹⁰³. Jedne z najbardziej skrajnych poglądów dotyczących braku jednolitości strategii SRI prezentuje L. Kurtz, który wskazuje, że pojęcie to jest obecnie tak szerokie

99 Narzędzia analizy technicznej szeroko omawia np. J. Murphy, Analiza Techniczna rynków finansowych, WIG Press, Warszawa 1999, podstawowe narzędzia analizy fundamentalnej przedstawiono np. w: J.C. Ritchie, Analiza fundamentalna, WIG Press, Warszawa 1997; Problematykę ujawniania informacji przez emitentów na rynku kapitałowym poruszono np. w: Wpływ zakresu ujawnianych informacji na poprawę ochrony inwestorów oraz pozycję konkurencyjną emitentów papierów wartościowych, red. G. K. Świderska, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, Warszawa 2010.

100 O wpływie efektywności rynku kapitałowego na zasadność wykorzystania technik aktywnego zarządzania portfelem w: R. Haugen, Teoria Nowoczesnego Inwestowania, WIG Press, Warszawa 1996, s. 717-718

101 Por. W. Jurek, Konstrukcja i analiza portfela papierów wartościowych o zmiennym dochodzie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2004, s. 251-252.

102 Przykładowo, w raporcie SRI Primer. The context and critical elements of SRI wymienionych zostało 21 różnych strategii SRI. Por. SRI Primer. The context and critical elements of SRI, Sustainable investor, 2010, (http://www.sri-connect.com/), dostęp 30.06.2014 r.

38 i wieloznaczne, iż stało się ono już pozbawione jakiegokolwiek znaczenia merytorycznego104. Nieco mniej radykalną opinię na temat różnorodności i braku standaryzacji strategii SRI mają J. Sandberg, C. Juravle, T. M. Hedesström oraz I. Hamilton. Wskazują oni, iż niejednorodność SRI może być rozpatrywana na czterech płaszczyznach: definicji, terminologii, strategii oraz praktyki¹⁰⁵. W swoich badaniach przeprowadzonych na podstawie szerokiego studium literatury przedmiotu udowadniają oni, że na poziomie definiowania SRI istnieje pewna spójność pojęciowa, której nie ma w przypadku pozostałych trzech płaszczyzn. Zdaniem cytowanych autorów, różnice terminologiczne w zakresie SRI są spowodowane w znacznej mierze przez czynniki kulturowe lub ideologiczne charakterystyczne dla poszczególnych rejonów świata. Z kolei różnorodność w zakresie praktyki i strategii wynika ich zdaniem przede wszystkim z odmiennych systemów wartości i norm etycznych akceptowanych przez poszczególnych inwestorów¹⁰⁶.

P. Kinder rozważając problematykę inwestycji społecznie odpowiedzialnych zauważa natomiast, że wraz z rosnącą popularnością strategii SRI, zmieniało się również podejście inwestorów. Dokonując próby taksonomii strategii inwestycji społecznie odpowiedzialnych wyróżnia on trzy podstawowe ujęcia tego zagadnienia¹⁰⁷:

− strategie SRI oparte na wartościach (ang. Values-Based SRI). Według Kindera, w pierwotnej formie inwestycje społecznie odpowiedzialne były „oparte na wartościach”, co oznacza iż inwestorzy podejmując decyzje inwestycyjne kierowali się przede wszystkim przekonaniami religijnymi lub względami etycznymi.

− strategie SRI poszukujące wartości (ang. Value-Seeking SRI). Zgodnie z koncepcją Kindera inwestorzy „poszukujący wartości” stosują kryteria społeczne oraz

środowiskowe w celu zwiększenia efektywności portfela, gdyż są przekonani,

iż strategia SRI przynosi wymierne korzyści finansowe¹⁰⁸.

− strategie SRI zwiększające wartość (ang. Value-Enhancing SRI). Zwiększanie wartości poprzez wykorzystanie strategii SRI dotyczy w znacznej mierze inwestorów instytucjonalnych posiadających znaczne pakiety akcji, dzięki czemu odgrywają oni istotną rolę w kształtowaniu polityki CSR przedsiębiorstwa, która może w długim terminie wpływać na jego rentowność.

104 L. Kurtz, Answer..., s. 125.

105J. Sandberg, C. Juravle, T. Hedesstrom, I. Hamilton, op. cit., s. 520. 106 Ibidem s. 529.

107 P. Kinder, op. cit., s. 21 i nast.

39 Niewątpliwie jednym z kluczowych elementów strategii inwestowania społecznie odpowiedzialnego są metody stosowane w ich ramach w celu doboru instrumentów finansowych do odpowiedzialnego społecznie portfela. W literaturze przedmiotu metody te przyjęło się niekiedy utożsamiać z pojęciem samych strategii SRI¹⁰⁹. Pogląd taki należy jednak uznać za merytorycznie błędny – metody doboru aktywów do portfela nie stanowią bowiem same w sobie strategii inwestycyjnych, lecz są przejawem ich realizacji. W tym miejscu warto zauważyć, że w odniesieniu do każdego procesu inwestycyjnego można mówić o pewnej hierarchii, na czele której znajduje się polityka inwestycyjna. Jest ona realizowana za pomocą strategii inwestycyjnej, która z kolei polega na stosowaniu określonego zestawu narzędzi (technik, metod) mających na celu alokację posiadanych środków.

Katalog metod doboru aktywów do portfela odpowiedzialnego społecznie nigdy nie został i – ze względu na wspomnianą heterogeniczność strategii SRI – prawdopodobnie nigdy nie zostanie formalnie zdefiniowany. Na podstawie analizy praktyk stosowanych na rynku kapitałowym oraz kwerendy piśmiennictwa możliwa jest jednak sklasyfikowanie tych metod w ramach następujących grup¹¹⁰:

− metody oparte na selekcji negatywnej, − metody oparte na selekcji pozytywnej, − metody oparte na zaangażowaniu, − metody oparte na integracji.

Ponadto za szczególną formę implementacji inwestycji społecznie odpowiedzialnych uznać należy również dezinwestycje.

Selekcja negatywna

Selekcja negatywna (negative screening) polega na wykluczeniu przez inwestora z jego spektrum inwestycyjnego walorów części podmiotów ze względu na profil ich działalności (por. Tabela 1.3). Podstawą selekcji negatywnej może być np. przekonanie inwestorów o szkodliwości inwestowania w akcje spółek branży zbrojeniowej, pornograficznej czy alkoholowej. Inwestorzy stosujący selekcję negatywną mogą również odmawiać inwestowania w papiery skarbowe (obligacje, bony pieniężne) państw łamiących prawa

109 Por. np. D. Urban, op. cit.

110 Problematykę klasyfikacji strategii SRI podjęto również w: M. Czerwonka, Inwestowanie społecznie..., s. 50-66. W opracowaniu wskazano na europejskie oraz amerykańskie podejście do klasyfikacji SRI. W ramach podejścia europejskiego wyróżnione zostały: inwestycje tematyczne, selekcja na podstawie kryterium „najlepszy z najlepszych’, selekcja na podstawie norm, negatywna selekcja, integracja czynników ESG, zaangażowanie oraz inwestowanie społeczne. Z kolei zgodnie z podejściem amerykańskim wśród strategii SRI wyodrębnione zostały: inkorporacja czynników ESG, działalność akcjonariuszy (w tym zaangażowanie, propozycje akcjonariuszy, dezinwestycja) oraz inwestowanie społeczne.

40 człowieka, stosujących karę śmierci itp. Obecnie jedną z najbardziej rozpowszechnionych form selekcji negatywnej wśród funduszy inwestycyjnych deklarujących stosowanie SRI jest wykluczanie z portfela papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwa branży tytoniowej¹¹¹. Stosowanie selekcji negatywnej przez inwestorów instytucjonalnych jest uzasadniane chęcią wyeliminowania ryzyka specyficznego z portfela oraz dążeniem do stworzenia odpowiedniego przekazu społecznego w zakresie aprobowanych wartości etycznych¹¹².

Metodami doboru aktywów, które charakteryzują się podobnymi do selekcji negatywnej założeniami są: wykluczenie etyczne, inwestycje spełniające określone standardy oraz proste wyłączenie. Wykluczenie etyczne (ethical exclusion) polega na wyeliminowaniu ze spektrum inwestycyjnego walorów, które spełniają jedno lub kilka uprzednio określonych kryteriów o jednoznacznie negatywnym charakterze. Przy czym, w przypadku wykluczenia etycznego cechy będące podstawą eliminacji są zawsze związane z wartościami etycznymi lub przekonaniami moralnymi bądź religijnymi inwestora. Inwestycje spełniające określone standardy¹¹³ (norm-based screening) polegają na negatywnym przeglądzie przedsiębiorstw pod kątem zgodności ich działalności ze standardami i normami organizacji międzynarodowych takich jak np. ONZ, OECD, UNICEF. W metodzie prostego wyłączenia (simple screen) nie rozważa się inwestycji w danym sektorze gospodarki (np. przemysł zbrojeniowy) lub danym kraju (np. ze względu na łamanie praw człowieka). Proste wyłącznie może polegać również na stosowaniu koncepcji inwestycji spełniających określone standardy. Selekcja pozytywna

Metoda selekcji pozytywnej (positive screening) stanowi przeciwieństwo selekcji negatywnej. Sprowadza się do poszukiwania spółek, które charakteryzują się określonymi cechami, np. zobowiązały się do przestrzegania dobrych praktyk odpowiedzialnego biznesu, wytwarzają produkty lub usługi uznawane za mający pozytywny wpływ na społeczeństwo, zredukowały emisję zanieczyszczeń do określonego poziomu itp. (por. Tabela 1.3). Istotną wadą tej metody jest konieczność przeprowadzania szczegółowych analiz w zakresie spełniania określonych kryteriów przez spółki. Metodami pokrewnymi do selekcji pozytywnej są rangowanie aktywów oraz inwestycje tematyczne.

111 Por. M. Statman, D. Glushkov, op. cit., s. 35.

112 Pension Fund Toolkit 2004-2005, Eurosif 2005, (http://www.eurosif.org/sri-resources/pension-fund-toolkit), s. 19, dostęp 1.11.2013 r.

113 Niektórzy polscy autorzy proponują określenie „selekcja normatywna”. Por. np. D. Urban, op. cit.; M. Czerwonka, Inwestowanie...

41 Rangowanie aktywów (best in class)114 polega na dobieraniu do portfela akcji spółek z wyselekcjonowanych uprzednio sektorów gospodarki. Wyboru dokonuje się na podstawie list rankingowych sporządzonych dla każdego sektora oddzielnie, przy czym za kryteria opracowania rankingów dla poszczególnych sektorów bierze się aspekty społeczne, etyczne i środowiskowe¹¹⁵.

Inwestycje tematyczne (thematic investment propositions) bazują na wyborze akcji spółek zajmujących się konkretnymi dziedzinami (np. telekomunikacja, odnawialne źródła energii, przemysł spożywczy itp.) w oparciu o kryteria ESG, takie jak np.: wpływ na zmiany klimatyczne, ekoefektywność, produkcja energii odnawialnej, przejście do stosowania polityki zrównoważonego rozwoju, wprowadzenie gospodarki niskoemisyjnej itp.¹¹⁶

Na rysunku 1.4 przedstawiono przykładową ilustrację procesu inwestycyjnego opartego o selekcję pozytywną.

Rysunek 1.4. Proces doboru aktywów zgodnie z metodą selekcji pozytywnej.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Pension..., s. 20.

Wybrane kryteria, które mogą stanowić przesłanki do stosowania selekcji negatywnej oraz selekcji pozytywnej zestawiono w tabeli 1.3.

Tabela 1.3. Zestawienie wybranych kryteriów selekcji pozytywnej i negatywnej

Selekcja negatywna Selekcja pozytywna

− aborcja, kontrola urodzeń,

− alkohol,

− eksperymenty na zwierzętach,

− dbałość o środowisko,

− dialog ze społecznością lokalną i zaangażowanie w sprawy lokalne,

114 W literaturze polskojęzycznej spotykane jest również tłumaczenie „Selekcja na podstawie kryterium najlepszy z najlepszych”. Por. M. Czerwonka, Inwestowanie społecznie..., s. 53.

115European SRI Study 2010, Eurosif 2010, (www.eurosif.org/research/eurosif-sri-study/2010), dostęp 1.07.2014 r.. s.14

116 M. Czerwonka, Inwestowanie społecznie..., s. 53; oraz European SRI Study 2010..., s. 14. Wybór szerokiego spektrum inwestycyjnego (np.

określonej branży)

Zastosowanie metod ratingowych w celu klasyfikacji spółek z przyjętego spektrum

Wybór najlepszych spółek wg. rankingu

Zastosowanie klasycznej analizy finansowej w celu wyboru spółek

42

− energia atomowa,

− hazard,

− inżynieria genetyczna,

− nieodpowiedzialne inwestycje zagraniczne,

− pornografia,

− produkcja wieprzowiny,

− przemysł tytoniowy,

− przemysł zbrojeniowy,

− wykorzystywanie pracy dzieci.

− korzystanie z odnawialnych źródeł energii,

− polityka w zakresie zasobów ludzkich,

− przestrzeganie praw człowieka,

− transparentność działalności,

− zróżnicowanie polityki zatrudnienia,

− źródła zaopatrzenia/dostaw.

Źródło: opracowanie własne.

Zaangażowanie

Zaangażowanie (engagement) jest długofalowym procesem, który wymaga bezpośredniej aktywności inwestora w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Stąd też metoda ta

W dokumencie Efektywność i ryzyko funduszy inwestycji społecznie odpowiedzialnych (Stron 34-98)