Istota funduszy inwestycyjnych

Fundusze inwestycyjne można określić jako instytucje zbiorowego inwestowania, których zadaniem jest inwestowanie w celu pomnożenia powierzonych im środków³⁹⁸. Szczegółowa kwerenda piśmiennictwa prowadzi jednak do wniosku, że w literaturze ściera się kilka koncepcji definiowania funduszy inwestycyjnych. Studium przeprowadzone przez autora pozwoliło wyróżnić definicje akcentujące aspekty: majątkowy, funkcjonalny, celowościowy oraz instrumentalny funduszy inwestycyjnych. Ponadto zidentyfikowano również definicje bazujące na przedmiocie działalności funduszy inwestycyjnych, a także definicje o

396 Por. Odpowiedzialne inwestycje kapitałowe, red. R. Sroka, Pracodawcy RP, Warszawa 2011, (www.csrinfo.org/images/stories/Publikacje2011/odpowiedzialne%20inwestycje%20

kapitaowe_pracodawcyrp.pdf), s. 68-70, dostęp 2.03.2014 r. 397 K. Perez, op. cit., s. 15.

135 charakterze uniwersalnym. Przykłady definicji eksponujących poszczególne aspekty zestawiono w tabeli 4.5399.

Tabela 4.5. Wybrane definicje funduszy inwestycyjnych

Aspekt ^{Autor/źródło}

(rok publikacji) ^Definicja

majątkowy Kościelniak (1998)a

Fundusze inwestycyjne to całość majątku powstałego z wpłat pieniężnych udziałowców, przekształconego w majątek w postaci akcji, obligacji, opcji, skryptów dłużnych oraz innych papierów wartościowych, a także kontraktów terminowych, cichych udziałów i nieruchomości.

Dębski (2007)b Fundusze inwestycyjne opierają się na koncepcji połączenia środków finansowych inwestorów indywidualnych w celu ich wspólnego inwestowania na rynku kapitałowym [...].

funkcjonalny EFAMA (2007)c Funduszem inwestycyjnym [...] jest instytucja inwestycyjno-finansowa, która jest skierowana do prywatnych inwestorów [...] albo do inwestorów instytucjonalnych [...] oferująca następujące 5 kluczowych zalet w odniesieniu do bezpośrednich inwestycji w akcje, obligacje i nieruchomości: 1. ryzyko jest rozproszone, dzięki czemu jest zredukowane; 2. fundusz pozwala inwestorom na dostęp do profesjonalnych i pełno okresowych ekspertyz zarządzających funduszem; 3. fundusze są efektywne pod względem kosztowym; 4. fundusze oferują dostęp do rynków, które w innym przypadku są niedostępne [...]; 5. zaleta funduszy wynika z instytucjonalnego bezpieczeństwa związanego z tym, ze ich działalność jest regulowana przepisami prawa oraz podlega nadzorowi.

celowościowy Tarczyński, Kunasz (2002)d

Fundusze inwestycyjne to instytucje finansowe, które lokują powierzone sobie pieniądze w przedsięwzięcia mające przynieść zysk, przede wszystkim na rynkach finansowych.

instrumentalny SEC (2014)e Fundusz inwestycyjny to rodzaj przedsiębiorstwa inwestycyjnego, które pozyskuje środki pieniężne od wielu inwestorów a następnie lokuje je w akcje, obligacje, instrumenty rynku pieniężnego, inne papiery wartościowe lub gotówkę.

przedmiot działalności Ustawa o funduszach inwestycyjnych (2004)f

Funduszu inwestycyjny to osoba prawna, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

399 Przy czym zaznaczyć należy, że zaproponowany w tabeli podział nie zawsze ma rozłączny charakter. Zdarza się bowiem, że wybrane definicje jednocześnie podkreślają więcej niż jeden aspekt funduszy inwestycyjnych.

136

uniwersalny Dyrektywa

UCITS IV

(2009)g

Fundusz inwestycyjny (przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe) to przedsiębiorstwo, którego jedynym celem jest zbiorowe inwestowanie w zbywalne papiery wartościowe lub w inne płynne aktywa finansowe, kapitału pochodzącego od obywateli i które działają na zasadzie dywersyfikacji ryzyka oraz którego jednostki uczestnictwa są, na żądanie ich posiadaczy, odkupywane lub umarzane bezpośrednio lub pośrednio z aktywów tych przedsiębiorstw [...].

a)G. Kościelniak, Fundusze inwestycyjne, Zakamycze, Kraków 1998, s. 21; b)W. Dębski, op. cit., s. 568; c)European Fund and Asset Management Association, EFAMA 2007, za: D. Dawidowicz, op. cit., s. 12; d)W. Tarczyński, M. Kunasz, Rynek kapitałowy, Zachodniopomorska Agencja Rozwoju Regionalnego, Szczecin 2002, s. 45, za: D. Dawidowicz, op. cit., s. 11; e)U.S. Securities and Exchange Commission, SEC, (http://www.sec.gov.pl/answers/mutualfund.htm), dostęp 10.12.2014 r. f)Art. 3. ust. 1 ustawy z dnia 27 maja 2004 o funduszach inwestycyjnych, Dz.U. 2004 Nr 146 poz. 1546 z późn. zm.g)Art. 1 ust. 2 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (Dyrektywa UCITS).

Źródło: opracowanie własne.

Analizując poszczególne definicje przedstawione w powyższej tabeli można zauważyć, że ich zasadniczym mankamentem jest fakt, że poza definicją sformułowaną w Dyrektywie UCITS, która ma charakter uniwersalny, żadna z pozostałych definicji nie oddaje w pełni wieloaspektowej istoty funduszy inwestycyjnych. Istotną wadą definicji wg. Dyrektywy UCITS jest jednak jej złożoność utrudniająca intuicyjne rozumienie. Stąd też, nie podejmując w tym miejscu próby redefiniowania pojęcia funduszu inwestycyjnego, autor proponuje, aby na potrzeby przekładnej rozprawy przyjąć definicję proponowaną przez K. Perez, która twierdzi, że „fundusze inwestycyjne [...] to instytucje finansowe, których działalność polega na gromadzeniu rozproszonych kapitałów różnych inwestorów (uczestników funduszu) w celu ich dalszej alokacji, pozwalającej właścicielom tych środków osiągać korzyści finansowe”⁴⁰⁰. W kontekście propozycji typologii definicji przedstawionej w tabeli 4.5, warto zauważyć, że definicja ta koncentruje się na przedmiocie działalności funduszy inwestycyjnych, uwzględniając przy tym również aspekt celowościowy oraz – w ograniczonym zakresie – instrumentalny⁴⁰¹. Jak zostanie wykazane w dalszej części rozdziału, podejście takie umożliwia sformułowanie na bazie koncepcji K. Perez, jednoznacznej definicji funduszy inwestycji społecznie odpowiedzialnych.

Rozpatrując tematykę funduszy inwestycyjnych nie sposób pominąć podstawowych celów ich funkcjonowania, a także zalet i wad związanych z powierzaniem im środków finansowych. Wśród podstawowych celów stawianych funduszom inwestycyjnym wskazuje

400 K. Perez, Fundusze..., s. 11.

401 Cytowana definicja mówi o „dalszej alokacji” zgromadzonych kapitałów, nie wskazuje jednak na instrumenty finansowe, które miałyby służyć temu celowi.

137 się: bezpieczeństwo, wzrost wartości oraz płynność powierzonych im środków, a także uzyskiwanie dochodów kapitałowych (np. odsetki, dywidendy)402. Według K. Jajugi, najważniejszymi zaletami funduszy inwestycyjnych są efekt skali oraz efekt profesjonalizmu⁴⁰³. Z kolei zdaniem W. Dębskiego do korzyści związanych z funkcjonowaniem funduszy inwestycyjnych należą: możliwość dywersyfikacji portfela, możliwość wyboru strategii odpowiadającej profilowi inwestora, bezpieczeństwo lokowanych

środków, niższa wysokość kosztów transakcyjnych oraz możliwość szybkiego upłynnienia

inwestycji⁴⁰⁴. Wadami związanymi z inwestycjami w fundusze inwestycyjne są niewątpliwie brak bezpośredniego wpływu na politykę inwestycyjną, rozwodnienie zysku, a także występowanie limitów inwestycyjnych. Ponadto należy pamiętać, że inwestycje te nie są pozbawione ryzyka, wiążą się z określonymi kosztami (opłaty dystrybucyjne, opłaty za zarządzanie itp.) oraz są opodatkowane⁴⁰⁵.