Istota Coachingu

Coaching to nowe zjawisko w Europie. Każda organizacja, instytucja czy też korporacja w swoich działaniach stara się podążać za nowymi trendami wyzna-czonymi przez rynek i wdrażać takie nowe rozwiązania, metody czy też techno-logie, które przyniosą wymierne korzyści. W chwili obecnej coaching jest ko-lejnym nowym odkryciem. Niedawno jeszcze mało znany, trudno dostępny, stanowiący niemal ekskluzywną usługę dla wtajemniczonych, a dziś coraz bar-dziej popularny i częściej stosowany w praktyce.

Wszystko zaczęło się w latach 90. w Stanach Zjednoczonych, gdzie coaching stał się sposobem rozwoju umiejętności przywódczych, a wielu liderów

zainspi-Anna Kacprzak 122

rowanych coachingiem zaczęło nazywać się coachami. Obecnie analizując ry-nek talentów menedżerskich w Stanach Zjednoczonych, zauważa się, iż mene-dżerowie, którzy posiadają osobistych coachów lepiej wyceniani są przez rynek i cieszą się większym uznaniem i szacunkiem wśród Amerykanów, niż mene-dżerowie nie mający swoich osobistych coachów. Współpraca więc z osobistym coachem dla menedżerów amerykańskich to prestiż i sukces zawodowy¹.

W ostatnich latach słowo coaching zyskuje również w Polsce coraz większą popularność. Uczelnie wyższe przedstawiają, z roku na rok, oferty studiów po-dyplomowych wzbogacone tematyką coachingu, a firmy szkoleniowe prześci-gają się w oferowaniu organizacjom, korporacjom czy też osobom prywatnym, programów trenerskich i szkoleniowych z zakresu coachingu. Usługi te cieszą się dużym zainteresowaniem na rynku pomimo ich wysokich cen.

Coaching zyskuje również uznanie wśród polskiej kadry menedżerskiej, o czym świadczyć mogą napisy na wizytówkach firmowych kadry zarządzającej średniego i wyższego szczebla Sales Director – coach, Sales Manager – coach oraz tworzenie w organizacjach czy też korporacjach osobnych działów szkole-niowo/coachingowych. Wyniki badania międzynarodowego przeprowadzonego przez A. Kacprzak i M. Lewandowskiego wśród polskich i fińskich menedże-rów na temat znajomości i wykorzystania coachingu w praktyce² również uka-zują tendencję rozwojową coachingu w Polsce.

Coaching to obszar, który podobnie jak niegdyś zarządzanie, ze „sztuki”

uprawianej w praktyce, staje się odrębną dyscypliną akademicką osadzoną in-terdyscyplinarnie, która czerpie wiedzę i inspiracje z bardzo wielu dziedzin nauk społecznych. Na naukowe fundamenty coachingu składają się wybrane koncepcje pochodzące z takich dyscyplin jak: psychologia, andragogika, socjo-logia, antroposocjo-logia, filozofia oraz nauki o organizacji i zarządzaniu.

Analizując literaturę światową na temat coachingu można stwierdzić, iż nie ma w publikacjach istotnych różnic teoretycznych co do istoty coachingu. Róż-nice natomiast są widoczne w praktycznej realizacji coachingu, o czym mowa będzie w dalszej części artykułu.

Czym jest więc coaching? Odpowiedź na to pytanie, wbrew pozorom, nie jest wcale łatwa. Jest wiele różnych definicji coachingu, niektóre z nich są tak ogólne i mało precyzyjne, że pod etykietą „coaching” można znaleźć na przy-kład „odblokowanie potencjału jednostki”³ lub „rozmowę, która znaczy”⁴. Tego typu definicje nie oddają istoty tego pojęcia. Autorka przeanalizowała dostępną na rynku polskim literaturę z zakresu coachingu i wybrała te definicje, które w dużym stopniu przybliżają istotę tego pojęcia.

1 Telewizja CNN, wypowiedź J. Robertsa, 26.02.2011 r.

2 A. Kacprzak, M. Lewandowski, Coaching w teorii i praktyce na przykładzie Polski i Finlandii, [w:] Postępy techniki przetwórstwa spożywczego, Wyd. Wyższa Szkoła Menedżerska, Warszawa nr 2/2011.

3 J. Whitmore, Coaching for Performance, Brealey, London 1992, s. 7.

4 P. Smółka (red.), Coaching: Inspiracje z perspektywy nauki, praktyki i klientów, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2009, s. 13.

Coaching międzykulturowy – podobieństwa i różnice 123 I tak np. według M. Armstronga „coaching jest metodą edukacyjną, która wspiera rozwój kompetencji i potencjału intelektualnego pracowników, oparty jest na współpracy i dzieleniu się wiedzą”⁵.

Natomiast O. Rzycka pisze „Coaching to proces doskonalenia kompetencji w obszarze, który chce rozwijać klient, oparty na partnerskiej relacji i wzajem-nym zaufaniu między coachem a klientem. Coaching koncentruje się na przyszło-ści klienta. Zdaniem coachingu jest tworzenie zmiany w dotychczasowym życiu klienta poprzez wspieranie jego mocnych stron, wydobyciu tych umiejętności, za-sobów i kreatywności, które klient już posiada i omijanie przeszkód, które unie-możliwiają klientowi realizację zamierzonych celów. Esencją coachingu jest pomoc ludziom w dokonywaniu zmian w taki sposób, w jaki tego oczekują i pomoc w podążaniu w kierunku, w którym chcą. Coaching polega na przezwyciężaniu nawyków umysłowych, które powstrzymują osiąganie najlepszych rezultatów.

Coaching buduje pewność, wzmacnia wybór i prowadzi do zmian”⁶.

Zdaniem M. Landsberga „Coaching wiąże się z dążeniem do osiągania lepszych wyników pracy i efektywnego uczenia się. Poza informacją zwrotną (feedback) w coachingu stosuje się techniki, takie jak motywowanie czy efektywne zadawanie pytań. Coaching dostosowuje style działania do stopnia gotowości pracownika do wykonania określonych zadań. Jest oparty na zasadzie dynamicznej interak-cji, nie zaś na ciągłym instruowaniu i kontroli”⁷.

Według International Coach Federation „Zawodowi coachowie zapewniają trwałe partnerstwo, stworzone, by pomóc klientom osiągać satysfakcjonujące rezultaty w ich życiu prywatnym i zawodowym. Coachowie pomagają ludziom udoskonalać swoje działania i poprawiać jakość swojego życia. Coachowie są szkoleni, by słuchać, obserwować i dostosowywać swoje podejście do indywi-dualnych potrzeb klienta. Szukają u niego rozwiązań i strategii, wierząc, że jest on z natury zaradny i kreatywny. Zadaniem coacha jest zapewnić klientowi wsparcie, umożliwiając mu doskonalenie swoich umiejętności, zasobów i krea-tywności, które on już posiada”⁸.

W przytoczonych definicjach można zauważyć pewne elementy kluczowe dla coachingu, takie jak:

 rozwój osobistych (lub grupowych) umiejętności i kompetencji,

 zaufanie pomiędzy coachem, a osobami podawanymi procesowi coachingu,

 podejmowanie działań dla realizacji określonych celów,

 zachęty i wsparcie motywujące do działania,

 wykorzystywanie umiejętności właściwego zadawania pytań,

 informacje zwrotne,

 partnerstwo, które prowadzi do ustalonych zamierzeń.

5 M. Armstrong, Zarządzanie zasobami ludzkimi, Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer, Kraków 2007, s. 505.

6 O. Rzycka, Coaching wewnętrzny w firmie, [w:] P. Smółka (red.), op. cit., s. 16.

7 M. Landsberg, Tao szkolenia, Studio Emka, Warszawa 1999, s. 13.

8 www.coachfederation.org (International Coach Federation) data wejścia 10.03.2012 r.

Anna Kacprzak 124

Istotną rolę w procesie coachingu odgrywa coach. Słowo coach tłumaczone z języka angielskiego znaczy trener. Zadaniem coacha w procesie coachingu jest pomoc jego podopiecznym w osiągnięciu ich celów w taki sposób, aby to osoby poddawane temu procesowi same znalazły dla siebie satysfakcjonujące rozwiązanie. Coach jest więc przewodnikiem, który swojemu podopiecznemu pokazuje jedynie drogę do osiągnięcia wyznaczonego celu, ale bez narzucania mu swoich rozwiązań. Aby kogoś prawdziwie zaangażować w proces coachingu, nie można narzucać mu z góry ustalonych celów i rozwiązań. Cele i rozwiązania powinny wynikać z wewnętrznych pobudek i wartości podopiecznych coacha.

Tak więc przed przystąpieniem do pracy nad wspólnym planem działań, coach pomaga swoim podopiecznym ustalić, co jest naprawdę dla nich ważne i co może sprawić aby osiągnęli wyznaczone przez siebie cele. Kto może być coachem?

Zawód coacha nie jest w Polsce prawnie uregulowany, a więc coachem może zos-tać każdy z nas. Analizując literaturę angielską, francuską można zauważyć, że coachem w tych krajach mogą być jedynie osoby, które posiadają odpowiednie certyfikaty, dyplomy coachów oraz te, które zrzeszone są w określonych orga-nizacjach, stowarzyszeniach coachingu. Wymogi te wynikają nie z uregulowań prawnych, ile ze świadomości klientów, którzy chcą aby w ich życiu osobistym bądź zawodowym doradzał profesjonalista, a nie przypadkowa osoba. Dla za-wodu coacha tworzone są kodeksy etyczne, aby coachowie postępowali zgodnie z zasadami oraz normami etycznymi i nie osiągali korzyści kosztem swoich podopiecznych, którymi przecież w trakcie sesji coachingowej mogą manipu-lować. Najbardziej popularny na arenie międzynarodowej jest kodeks etyczny opracowany przez International Coach Federation⁹, który stanowi swoisty wzo-rzec dla wielu organizacji i instytucji kształcących coachów.

Proces coachingowy może dotyczyć różnych aspektów życia prywatnego jak i zawodowego oraz objęty nim może być każdy, kto dąży do realizacji wyzna-czonych przez siebie celów, ale nie potrafi sam tego osiągnąć. W literaturze osoby poddawane procesowi coachingowemu nazywane są klientami.