Istota konkurencyjności gospodarek narodowych

Kluczowym czynnikiem determinującym konkurencyjność podmiotów funkcjonujących w ramach otwartej gospodarki rynkowej jest poziom konku-rencyjności samej gospodarki narodowej. Konkurencyjność ta prowadzona w wymiarze makrokonkurencyjności jest ogólnie rozumiana jako zdolność da-nego kraju do rywalizacji z innymi gospodarkami i jej przedstawicielami. W zde-cydowanym stopniu konkurencyjność ta jest warunkowana poziomem konkuren-cyjności przedsiębiorstw i innych jej podsystemów działających pod jurysdykcją danego państwa. Wzajemne oddziaływanie wzrostu poziomu konkurencyjności gospodarki narodowej i jej podsystemów, przy założeniu stagnacji innych gos-podarek, powinno generować w danej perspektywie czasowej efekt synergii ujawniający się w spiralnie kumulującym się wzroście liczbowym sfer konku-rowania danej gospodarki na coraz wyższym poziomie konkurencyjności mię-dzynarodowej (rys. 1).

Należy pamiętać, że brak określonej harmonii między systemami w układzie mikro i makrokonkurencyjności prowadzić będzie do stagnacji konkurencyjno-ści bądź utraty uzyskanej pozycji konkurencyjnej. Ważnymi celami badań staje się zatem określenie istoty konkurencyjności gospodarki narodowej (tab. 1) oraz czynników, które wywierają istotny wpływ na jej poziom.

Struktura infrastruktury gospodarczej… 101 Rys. 1. Synergiczne efekty interakcji wzrostu konkurencyjności gospodarki na-rodowej i jej podsystemów

Źródło: opracowanie własne.

Tabela 1. Wybrane definicje konkurencyjności gospodarki narodowej Lp. Autor definicji Treść definicji

1. J. Bossak

Konkurencyjność gospodarki to takie ukształtowanie się warunków instytucjonalnych, makroekonomicznych i wa-runków konkurencji oraz sprawność mechanizmu rynko-wego, które budują podstawy ekonomiczne dla dynamicz-nego rozwoju przedsiębiorstw w warunkach turbulentdynamicz-nego otoczenia rynkowego.

2. Global

Competitiveness Report

Konkurencyjność to zdolność gospodarki do osiągania dy-namicznego wzrostu gospodarczego poprzez właściwą politykę, instytucje i inne ekonomiczne cechy.

3. D. Hübner

Międzynarodowa konkurencyjność gospodarki krajowej to konkurencyjność cenowa i wysoka zdolność absorb-cyjna, adaptaabsorb-cyjna, innowacyjna w relacjach z międzyna-rodowym otoczeniem.

4. E. Lechman

Gospodarka konkurencyjna to gospodarka, która umożli-wia jak najpełniejsze wykorzystanie możliwości, jakie oferuje wolny rynek, w celu tworzenia szeroko rozumia-nego dobrobytu społeczrozumia-nego.

5.

Organizacja Współpracy Go-spodarczej i Rozwoju (OECD)

Konkurencyjność gospodarki to zdolność kraju w warun-kach wolnego handlu i uczciwej konkurencji do produkcji dóbr i usług, które wygrywają konkurencję na międzyna-rodowym rynku, przy jednoczesnym wzroście realnych dochodów ludności w długim okresie.

Marian Mroziewski 102

6. M.E. Porter Konkurencyjność gospodarki to produktywność jako war-tość wyrobów wytworzonych przez jednostkę pracy.

7. L.D. Tysson

Konkurencyjność kraju oznacza zdolność do produkowania dóbr i usług, które uzyskują akceptację na rynku między-narodowym, a jego obywatele osiągają rosnącą i trwałą poprawę standardu życia.

8. A. Wziątek-Kubiak

Konkurencyjność gospodarki to więcej niż konkurencyj-ność jej podmiotów gospodarczych mierzona efektywno-ścią gospodarowania, zależy ona od warunków makroo-toczenia, w tym instytucji, prawa, polityki, kreowanych przez państwo oraz od efektu synergii w sieci przedsię-biorstw, działalności na rynkach finansowych i rozmiaru transferu kapitału.

9. A. Zielińska-Głębocka

Konkurencyjność oznacza trwałą zdolność do rywaliza-cji, kooperacji i osiągania korzyści z otwartej gospodarki rynkowej przez przedsiębiorstwa, sektory i całe gospo-darki narodowe.

Źródło: opracowanie własne (na podstawie: Daszkiewicz 2008; Gorynia, Łaźniewska 2009;

Kowalak 2006; Leśniewski 2011; Skawińska 2002).

Przedstawione definicje konkurencyjności gospodarki w większości koncen-trują się na jej ekonomicznych analizach, uwzględniając przede wszystkim czynniki konkurencyjności o charakterze gospodarczym. W tych definicjach z reguły przyjmuje się, że celem badania konkurencyjności danej gospodarki jest wzmocnienie jej pozycji konkurencyjnej. Inne spojrzenie na konkurencyj-ność gospodarki przedstawiają J. Bossak (Leśniewski 2011) oraz E. Lechman (Daszkiewicz 2008), ponieważ za cel budowania potencjału konkurencyjnego gospodarki przyjęto tworzenie podstaw do dynamicznego rozwoju przedsię-biorstw lub dobrobytu społecznego. Podobnie problem konkurencyjności gos-podarki dostrzegają przedstawiciele OECD, którzy wskazują, że sprostanie wymaganiom konkurencyjności międzynarodowej nie powinno pogarszać do-brobytu obywateli tego kraju. Jest to ważny postulat z punktu widzenia nowo-czesnej konkurencyjności gospodarek.

Specyfiką konkurencyjności gospodarki w stosunku do jej podmiotów gos-podarczych jest to, że w warunkach pokojowych gospodarka nie może ogłosić upadłości. Problem konkurencyjności gospodarki dotyczy jej relatywnego udziału w: wymianie międzynarodowej, zasobach, osiąganych korzyściach z relacji z in-nymi gospodarkami, określaniu trendów w produktach, technologiach, tenden-cjach rozwojowych, standardach jakości życia¹. To wskazuje, że dominującą

1 Jakość życia (Obrębski 1999) oznacza dostępność do dóbr i usług, ich zdolność zaspokajania potrzeb, sposób użytkowania dóbr (w którym wyraża się stosunek społeczeństwa do rezultatów wcześniej wydatkowanej pracy), stopień aktywności, uczestnictwa i współpracy jednostek oraz społeczeństwa w zachowaniu i przyswajaniu dotychczasowego oraz tworzeniu nowego dorobku materialnego i kulturalno-naukowego, stopień wolności ludzi, a także wielorakość ich form życia

Struktura infrastruktury gospodarczej… 103 i spinającą właściwością konkurencyjności gospodarki jest jej atrakcyjność². Tę właściwość przypisuje się konkurencyjności lokalnej (Gorynia, Łaźniewska 2009). Za ważne uznano jednak to, aby jej atrakcyjność miała aktywny charak-ter poprzez wzbudzanie zaincharak-teresowania oraz spełnianie funkcji wabika bądź magnesu w stosunku do aktorów międzynarodowego życia gospodarczego, którzy posiadają na poziomie zliberalizowanej gospodarki światowej szerokie możliwości zaspokajania swoich potrzeb. Zatem konkurencyjność gospodarki narodowej tworzy zespół jej zidentyfikowanych atutów³, ujawnianych na arenie międzynarodowej konkurencji poprzez stosowanie instrumentów marketingu mix w celu pozyskania interesariuszy skłonnych do zaakceptowania i rozwija-nia oferowanych przez daną gospodarkę i jej przedstawicieli: produktów, wzo-rów, standardów oraz warunków życia i prowadzenia biznesu. Takie rozumienie konkurencyjności gospodarki może prowadzić do wzrostu potencjału konkuren-cyjnego danego kraju bez pogarszania warunków i jakości życia jego obywateli.

To założenie skłania aktorów danej gospodarki do poszukiwania niekonwencjo-nalnych źródeł konkurencyjności oraz niszowych sfer konkurowania, co pobu-dza ich kreatywność i innowacyjność.

2. Kluczowe czynniki konkurencyjności nowoczesnej gospodarki