Polityka ekologiczna, nazywana czêsto polityk¹ ochrony rodowiska, jest jedn¹ z wielu tzw. polityk szczegó³owych, wyodrêbnionych na podstawie wspólnego zakresu podmioto-wego lub przedmiotopodmioto-wego, wspólnej dziedziny ¿ycia spo³ecznego, której dotycz¹
podejmo-wane decyzje1. Wyzwania wspó³czesnej cywilizacji wymuszaj¹ odejcie od powszechnie
wyznawanej koncepcji, i¿ celem ludzkiej dzia³alnoci jest ujarzmianie i przekszta³canie przyro-dy. Nale¿y tworzyæ i upowszechniaæ nowy wiatopogl¹d, etyczny model wizji wiata, regulu-j¹cy stosunki cz³owieka z otoczeniem za zasadzie wspó³istnienia i odpowiedzialnoci. Polityka
w tym rozumieniu, to rozwi¹zywanie spo³ecznych problemów wynikaj¹cych z deficytu dóbr2.
Definicja rodowiska zosta³a sformu³owana w art. 1 ust. 2 ustawy z 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kszta³towaniu rodowiska jako ogó³ elementów przyrodniczych, w szczególno-ci powierzchnia ziemi, ³¹cznie z gleb¹, kopaliny, wody, powietrze atmosferyczne, wiat ro-linny i zwierzêcy, a tak¿e krajobraz, znajduj¹cy siê zarówno w stanie naturalnym, jak te¿
przekszta³cony w wyniku dzia³alnoci cz³owieka3. Polityka ekologiczna pañstwa ma na celu
optymalizacjê wzajemnych relacji miêdzy cz³owiekiem a rodowiskiem naturalnym. Podmiota-mi polityki ekologicznej s¹ organy w³adzy pañstwowej, terenowe organy adPodmiota-ministracji rz¹do-wej, samorz¹dy lokalne, jednostki gospodarcze, organizacje spo³eczne, fundusze ekologiczne i instytucje finansuj¹ce ochronê rodowiska. W moim opracowaniu przedstawiam g³ówne problemy ekologiczne, z którymi borykaj¹ siê mieszkañcy gmin powiatu legnickiego. Oma-wiam dokumenty, z których wynikaj¹ gminne programy ochrony rodowiska. Celem moich dociekañ by³o stwierdzenie, czy poród gminnych strategii rozwojowych napotkaæ mo¿emy elementy dzia³añ proekologicznych. W podsumowaniu pracy przedstawiam p³aszczyzny wdra-¿ania programów ochronnych rodowiska naturalnego w gminach powiatu legnickiego. Celo-wo pomijam w opracowaniu problematykê róde³ finansowania inwestycji proekologicznych.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej poprzez zapisan¹ w niej zasadê zrównowa¿onego rozwoju wskazuje na koniecznoæ zapewnienia bezpieczeñstwa ekologicznego
wspó³czesne-1 R. A l b e r s k i, R. S o l a r z, Polityka ochrony rodowiska, [w:] red. H. L i s i c k a, Polityka ochrony
rodowiska w spo³ecznoci lokalnej, Wroc³aw 1994, s. 910; K. G ó r k a, B. P o s k r o b k o, W. R a d e c
-k i, Ochrona rodowis-ka. Problemy spo³eczne, e-konomiczne i prawne, Warszawa 1998, s. 63 i nast.
2 H. L i s i c k a, Polityka ochrony rodowiska w polityce pañstwa, [w:] Polityka ekologiczna
III Rze-czypospolitej, pr. zbior. pod red. A. P a p u z z i ñ s k i e g o, Bydgoszcz 2000.
3 Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kszta³towaniu rodowiska; Dz.U., nr 3, poz. 6 oraz 1993, nr 40, poz. 183.
Mariusz Tomaszewski
mu i przysz³ym pokoleniom4. Zrównowa¿ony rozwój rozumiany jest tutaj jako harmonijne
wspó³istnienie elementów ekonomicznych, spo³ecznych, gospodarczych i politycznych. Pod-miotem odpowiedzialnym za bezpieczeñstwo ekologiczne jest w³adza publiczna, która powin-na w tym zakresie wspieraæ dzia³ania obywateli. Politykê ekologiczn¹ mo¿powin-na zatem zdefiniowaæ jako wiadom¹ i celow¹ dzia³alnoæ pañstwa, w³adz rz¹dowych i samorz¹dowych, a tak¿e podmiotów gospodarczych oraz organizacji pozarz¹dowych w zakresie gospodarczego
u¿yt-kowania i ochrony rodowiska5.
Pierwszy program ochrony rodowiska pod nazw¹ Kompleksowy program ochrony
ro-dowiska do 1990 roku w Polsce sporz¹dzony zosta³ w 1975 r. przez Biuro Polityczne Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej. Program opracowa³ zespó³ powo³any w 1972 r. przez
premie-ra P. Jaroszewicza6. Pojêcie ochrony rodowiska zast¹pi³o wówczas wê¿sze pojêcie ochrony
przyrody. Podobne sformu³owanie umieszczono w Konstytucji z 1976 r. W art. 71 uznano prawo obywateli do korzystania z wartoci rodowiska naturalnego, podnosz¹c
jednocze-nie obowi¹zek jego ochrony7.
W latach osiemdziesi¹tych politykê ekologiczn¹ traktowano najczêciej jako jeden z ele-mentów polityki gospodarczej, uto¿samiaj¹c j¹ z polityk¹ gospodarcz¹ w sferze ochrony
rodowiska8. W listopadzie 1984 r. Urz¹d Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej
opubli-kowa³ Krajowy program ochrony rodowiska do roku 19909. W drugiej po³owie lat
osiem-dziesi¹tych przygotowano projekt dokumentu Narodowy program ochrony rodowiska do
2010 r.10.
Ministerstwo Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa przygotowa³o
w listopadzie 1990 r. dokument pod nazw¹ Polityka ekologiczna pañstwa11. Opracowany
dokument zosta³ przedstawiony Sejmowi przez rz¹d i uchwalony 10 maja 1991 r.12
W marcu 1999 r. Sejm zobowi¹za³ rz¹d do opracowania strategii zrównowa¿onego
rozwo-ju Polski do 2025 r.13. Powsta³a ona równolegle do II Polityki ekologicznej pañstwa14.
Kolejnym dokumentem w tym zakresie by³a przyjêta w 2002 r. Polityka ekologiczna pañstwa
na lata 20032006 z uwzglêdnieniem perspektywy na lata 20072010.
Zgodnie z ustaw¹ Prawo ochrony rodowiska, zarz¹d gminy w celu realizacji polityki ekologicznej pañstwa sporz¹dza gminne programy ochrony rodowiska, które nastêpnie
uchwalane s¹ przez radê gminy15. Programy te powinny byæ sporz¹dzane, podobnie jak
4 Konstytucja RP z 1997 r., art. 5 i art. 74; Dz.U. nr 78 poz. 483 z 16 lipca 1997 r.
5 K. G ó r k a, B. P o s k r o b k o, W. R a d e c k i, op. cit., s. 71.
6 B. F i e d o r, Reaktywna i prewencyjna polityka ekologiczna, [w:] Instrumenty ekonomiczne i
praw-ne ochrony rodowiska naturalpraw-nego w gospodarce rynkowej, Kraków 1990.
7 Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej z dnia 16 lutego 1976 roku, [w:] Konstytucje
w Pol-sce 19711990, Warszawa 1990, s. 182.
8 B. P r a n d e c k a, Przedmiot zainteresowañ i badañ polityki ekonomicznej, [w:] Studia Ekonomicz-ne INE PAN, nr 6, Warszawa 1984.
9 S. K o z ³ o w s k i, Droga do ekorozwoju, Warszawa 1994, s. 133.
10 R. A l b e r s k i, H. L i s i c k a, J. S o m m e r, Polityka ochrony rodowiska, Wroc³aw 2002, s. 19.
11 Polityka ekologiczna pañstwa, URM, Warszawa 1991 (materia³ powielony).
12 Uchwa³a Sejmu RP z 10 maja 1991 r. w sprawie polityki ekologicznej, M.P., nr 18, poz. 118.
13 Uchwa³a Sejmu, M.P. nr 8, poz. 96.
14 II Polityka ekologiczna pañstwa, www.mos.gov.pl
15 Ustawa Prawo ochrony rodowiska z 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. nr 62 poz. 627 z 20 czerwca 2001 r., art. 17 i 18).
Polityka ekologiczna jako element gminnych strategii rozwojowych
polityka ekologiczna pañstwa, co 4 lata. W programach nale¿y okreliæ cele ekologiczne, priorytety ekologiczne, rodzaj i harmonogram dzia³añ proekologicznych oraz rodki niezbêd-ne do osi¹gniêcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczniezbêd-ne i rodki finansowe. Pro-gramy powinny byæ ponadto zgodne z aktualn¹ polityk¹ ekologiczn¹ pañstwa. W pierwszej czêci opracowania nale¿y okreliæ zadania w³asne, czyli zadania finansowane w ca³oci lub czêciowo ze rodków gminy. Czêæ druga to zadania koordynacyjne, czyli takie, które bêd¹ finansowane ze rodków podmiotów zewnêtrznych, w tym rodków bêd¹cych w dyspozycji organów szczebli wy¿szych. Zadania w³asne powinny zostaæ ujête w programie w taki spo-sób, aby mo¿liwa by³a kontrola ich realizacji. Oprócz opisów przedsiêwziêæ nale¿y wskazaæ na terminy realizacji, instytucje odpowiedzialne, koszty i ród³a finansowania. Gminny pro-gram ochrony rodowiska powinien byæ skoordynowany z propro-gramem powiatowym i woje-wódzkim oraz z lokalnym planem zagospodarowania przestrzennego lub np. strategi¹ rozwoju lokalnego. Projekt gminnego programu ochrony rodowiska podlega zaopiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu. Nastêpnie program uchwalany jest przez radê gminy, która co
2 lata przyjmuje raport z jego wykonania16.
Utworzenie gminy oraz ustalenie jej granic administracyjnych pozostaje w kompetencji
Rady Ministrów17. Wykaz gmin i powiatów wchodz¹cych w sk³ad województw zosta³
opu-blikowany w za³¹czniku do obwieszczenia Prezesa Rady Ministrów18. W ramach powiatu
legnickiego wyodrêbnione zosta³y gminy: Chojnów Miasto, Chojnów, Krotoszyce, Kunice, Legnickie Pole, Mi³kowice, Prochowice, Ruja. Legnica wyodrêbniona zosta³a jako miasto na prawach powiatu.
Sporód szeregu zadañ gminy w szczególnoci wyró¿nia siê zaspokojenie zbiorowych potrzeb w zakresie ochrony rodowiska oraz gospodarki wodnej, wodoci¹gów i zaopatrzenia w wodê, kanalizacji, usuwania i oczyszczania cieków komunalnych, utrzymania czystoci i porz¹dku oraz urz¹dzeñ sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,
zaopatrzenia w energiê elektryczn¹ i ciepln¹ oraz gaz19. O randze zadañ zwi¹zanych z ochron¹
rodowiska naturalnego wiadczy miejsce poród innych zadañ w³asnych gminy, albowiem
ustawodawca wymienia je jako trzy pierwsze. Europejska karta samorz¹du terytorialnego20
wskazuje w art. 4, ¿e odpowiedzialnoæ za sprawy publiczne powinny ponosiæ przede wszyst-kim te organy w³adzy, które znajduj¹ siê najbli¿ej obywateli. Samorz¹d terytorialny oznacza bowiem prawo i zdolnoæ spo³ecznoci lokalnych, w granicach okrelonych prawem, do kierowania i zarz¹dzania zasadnicz¹ czêci¹ spraw publicznych na ich w³asn¹ odpowiedzial-noæ i w interesie ich mieszkañców. W zakres przedmiotowy tych uprawnieñ wpisuj¹ siê równie¿ kwestie zwi¹zane z ochron¹ rodowiska naturalnego.
Poni¿ej przedstawione zostan¹ gminne dokumenty, w których podejmowana by³a proble-matyka ochrony rodowiska. Analizie (w kolejnoci alfabetycznej) poddano gminy powiatu legnickiego. Wyodrêbnione zosta³y rodzaje podejmowanych na ich terenie dzia³añ proekolo-gicznych.
16 Ibidem, art. 17
17 Ustawa o samorz¹dzie gminnym; Dz.U. nr 142 poz. 1591 z 8 marca 1990 r.; art. 4.
18 Obwieszczenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2001 r. w sprawie wykazu gmin i powiatów wchodz¹cych w sk³ad województw; M.P. nr 20 poz. 325 z 26 czerwca 2001 r.
19 Ustawa o samorz¹dzie , art. 7
20 Europejska karta samorz¹du terytorialnego, sporz¹dzona w Strasburgu dnia 15 padziernika 1985 r., Dz.U. nr 124 poz. 607 z 25 listopada 1994 r.
Chojnów Miasto. W Chojnowie kwestie ochrony rodowiska ujêto w kilku dokumentach.
Wieloletni plan inwestycyjny miasta Chojnowa na lata 20032007 zak³ada budowê i
roz-budowê kanalizacji sanitarnej oraz przygotowanie koncepcji przebudowy sieci
wodoci¹go-wej w miecie21. W 2005 r. Rada Miejska przyjê³a regulamin utrzymania czystoci i porz¹dku
na terenie miasta22. Dokument nak³ada obowi¹zki na w³acicieli nieruchomoci, w³acicieli
zwierz¹t domowych oraz zasady prowadzenia Sk³adowiska Odpadów Komunalnych.
Gmina wiejska Chojnów. Strategia rozwoju spo³eczno-gospodarczego gminy Chojnów23
w Studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego wskazuje na g³ów-ny, nadrzêdny cel samorz¹du gminy. Jest nim Nowoczesnoæ, harmonia i wzrost w oparciu
o rozwój zrównowa¿ony24. W ramach misji wyznaczono cele strategiczne, w tym
podniesie-nie atrakcyjnoci turystycznej i rekreacyjnej gminy. Nast¹piæ to ma miêdzy innymi poprzez poprawê kondycji rodowiska przyrodniczego oraz rozwój agroturystyki. Ponadto nale¿y d¹¿yæ do ochrony wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami, uzyskania I klasy czy-stoci wód oraz wprowadzenia zakazu wszelkiej dzia³alnoci mog¹cej pogorszyæ stan
rodo-wiska naturalnego25. Ponadto w gminie nale¿y usprawniæ oczyszczanie cieków oraz
egzekwowaæ przestrzeganie przepisów sanitarnych, zlikwidowaæ nielegalne wysypiska, wpro-wadziæ ekologiczne systemy ogrzewania; preferowaæ na terenie gminy inwestorów
stosuj¹-cych technologie bezpieczne dla rodowiska26.
Krotoszyce. Plan gospodarki odpadami dla gminy Krotoszyce27 zak³ada potrzebê
zor-ganizowania i wdro¿enia selektywnej zbiórki odpadów, rekultywacjê sk³adowisk nie spe³nia-j¹cych norm ekologicznych, prowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej dla spo³ecznoci lokalnej, likwidacji dzikich sk³adowisk odpadów. 26 marca 1997 r. Rada Gminy wprowadzi³a uchwa³ê ustalaj¹c¹ Regulamin ochrony rodowiska przed odpadami oraz utrzymania
czy-stoci na terenie gminy28. Do podstawowych obowi¹zków w³acicieli nieruchomoci zwi¹-zanych z ochron¹ rodowiska w gminie Krotoszyce nale¿¹: obowi¹zek gromadzenia odpadów w kontenerach lub pojemnikach; oddzielne gromadzenie odpadów komunalnych i byto-wych, przemys³owych i medycznych. Ponadto w³aciciele nieruchomoci zobowi¹zani zo-stali do zapewnienia czystoci i porz¹dku na ich terenie oraz do dba³oci o estetyczny wygl¹d posesji. W gminie zidentyfikowano problemy zwi¹zane z brakiem wiedzy ekologicz-nej mieszkañców dotycz¹cej prawid³owego postêpowania z odpadami, brakiem codziennych nawyków segregowania odpadów. Wprowadzono program edukacyjno-informacyjny. Po-nadto prowadzony jest monitoring, który s³u¿y realizacji programu i ocenie stopnia realizacji za³o¿onych celów.
Kunice. Opracowany zosta³ dokument Strategia rozwoju gminy Kunice na lata 2002 Mariusz Tomaszewski
21 Wieloletni plan inwestycyjny miasta Chojnowa na lata 20032007; uchwa³a NR XVII/75/03 Rady Miejskiej Choinowa z 26 listopada 2003r.
22 Regulamin utrzymania czystoci i porz¹dku na terenie miasta Chojnowa; uchwa³a NRXLIV/205/ 05 Rady Miejskiej Chojnowa z 29 czerwca 2005 r.
23 Strategia rozwoju spo³eczno-gospodarczego gminy Chojnów; 12 grudnia 2000 r.
24 Studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Chojnów, s. 19
25 Ibidem, s. 28
26 Ibidem, s. 30
27 Plan gospodarki odpadami dla gminy Krotoszyce; 2004 r.
28 Regulamin ochrony rodowiska przed odpadami oraz utrzymania czystoci na terenie gminy
2017 rozwojowa i ekologiczna29. Zagadnienia ochrony rodowiska naturalnego w strate-gii rozpatrywane s¹ w dwóch aspektach. Pierwszy dotyczy poprawy infrastruktury technicz-nej budowy kanalizacji sanitartechnicz-nej, wodoci¹gów, gazoci¹gów, sk³adowisk odpadów komunalnych. Drugi dotyczy prawnej i rzeczywistej ochrony posiadanych zasobów rezer-watów przyrody, obszarów lenych, zabytkowych parków wiejskich, u¿ytków rolnych, zaso-bów wodnych. W gminie widoczne s¹ efekty dotychczasowych dzia³añ proekologicznych w zakresie budowy wodoci¹gów, kanalizacji sanitarnej oraz gazyfikacji. Efekty tych dzia³añ widoczne s¹ równie¿ w celach i kierunkach rozwoju spo³eczno-gospodarczego gminy. Pro-gram ochrony rodowiska gminy Kunice akcentuje przede wszystkim utrzymanie dotychcza-sowych osi¹gniêæ w tym zakresie, a to poprzez: racjonalne u¿ytkowanie zasobów naturalnych,
ochronê zasobów przyrodniczych, prowadzenie skutecznej edukacji ekologicznej30.
Zagad-nienia ochrony i kszta³towania rodowiska w planie gminy rozpatrywane s¹ w dwóch p³asz-czyznach. Pierwsza dotyczy poprawy stanu rodowiska poprzez budowê infrastruktury technicznej (kanalizacji sanitarnej, wodoci¹gów, gazoci¹gów, sk³adowisk odpadów komunal-nych). Druga p³aszczyzna dotyczy prawnej i rzeczywistej ochrony posiadanych ju¿ zasobów (rezerwatów przyrody, obszarów lenych, zabytkowych parków wiejskich, u¿ytków rolnych, zasobów wodnych).
Legnica. Przyjêty do realizacji Program gospodarki odpadami31 pozwoli³ na podjêcie
racjonalnych dzia³añ lokalnych dotycz¹cych systemów zbiórki odpadów, a zw³aszcza ich selektywnego gromadzenia. Du¿y nacisk k³adzie siê na likwidacjê dzikich wysypisk. W roku
2000 opracowano Program likwidacji niskiej emisji dla miasta Legnicy32. Dotyczy on
likwi-dacji pieców kaflowych zainstalowanych w sta³ej zabudowie mieszkaniowej. W 2001 r.
opra-cowano Program ochrony rodowiska miasta Legnicy33. Okrelono w nim g³ówne kierunki
rozwojowe miasta: transport i komunikacjê, przemys³, turystykê i rekreacjê oraz urbanizacjê. D³ugoterminowa polityka by³a baz¹ dla przygotowania strategii wdro¿eniowej. Ustalono, ¿e co dwa lata bêdzie formu³owany Program dzia³añ na rzecz ochrony rodowiska na okres najbli¿szych czterech lat (krocz¹ce planowanie). Realizacja programu wi¹¿e siê z konieczno-ci¹ poniesienia kosztów zwi¹zanych z konkretnymi inwestycjami proekologicznymi, ale tak-¿e z dzia³aniami nieinwestycyjnymi, jak. np. monitoring wdra¿ania programu. Program zak³ada uczestnictwo w dzia³aniach proekologicznych mieszkañców Legnicy, st¹d du¿¹ wagê przy-k³ada siê do edukacji i informacji o stanie rodowiska naturalnego. Program ekologiczny Legnicy by³ przygotowywany we wspó³pracy z grupami zadaniowymi i specjalistami. W pro-gramie wyró¿niæ mo¿emy dwa elementy. Pierwszy to jakoæ rodowiska. Oznacza to, ¿e w do-kumencie zdefiniowano zadania zmierzaj¹ce do poprawy stanu rodowiska b¹d zachowania w stanie niezmienionym terenów charakteryzuj¹cych siê dobr¹ jakoci¹ rodowiska oraz zasobów naturalnych. Drugi element to instrumenty polityki ochrony rodowiska. S¹ to instrumenty prawne, finansowe, spo³eczne i strukturalne.
Legnickie Pole. Kwestie ochrony rodowiska porusza Plan rozwoju lokalnego gminy
Polityka ekologiczna jako element gminnych strategii rozwojowych
29 Strategia rozwoju gminy Kunice na lata 20022017 rozwojowa i ekologiczna; za³¹cznik do uchwa³y nr V/31/03 Rady Gminy w Kunicach z dnia 26 marca 2003 r.
30 Program ochrony rodowiska dla gminy Kunice na lata 20042007 z perspektyw¹ na lata
20082017, s. 4041; 7980. 31 Program gospodarki odpadami.
32 Raport ekologiczzny Zag³êbia Miedziowego, Legnica 2004.
Legnickie Pole na lata 2004200634. Dokument wskazuje równie¿ na perspektywê lat 20072013. Za najwa¿niejsze zadania do 2006 r. uznano budowê kanalizacji sanitarnych oraz budowê sk³adowiska odpadów. Ponadto zaakcentowano koniecznoæ poprawy jakoci wody pitnej; likwidacjê róde³ zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, odprowa-dzanie i oczyszczanie cieków; zachowanie wysokich walorów przyrodniczo-krajobrazowych; budowê systemu segregacji odpadów u ród³a. W Planie gospodarki odpadami uwzglêd-niono tak¿e za³o¿enia dotycz¹ce programów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkañców. Celami tych dzia³añ jest uwiadomienie korzyci wynikaj¹cych z segregacji odpadów, wyro-bienie nawykowego uczestnictwa w segregacji, wiadomy udzia³ w systemie, w³aciwe
po-stêpowanie mieszkañców z odpadami, w tym niebezpiecznymi i organicznymi35.
Mi³kowice. Plan rozwoju lokalnego gminy Mi³kowice do roku 2006 zak³ada budowê kanalizacji sanitarnej oraz zintegrowanego systemu informatycznego dla zrównowa¿onego
rozwoju36. Wskazuje siê w nim na koniecznoæ poprawy stanu rodowiska naturalnego oraz
promocjê zasobów przyrodniczych. Ponadto nale¿y ograniczyæ iloæ zanieczyszczeñ przedo-staj¹cych siê do rodowiska naturalnego, prowadziæ monitoring róde³ oraz wielkoci zanie-czyszczeñ. W gminie opracowano równie¿ obszerny dokument dotycz¹cy gospodarki
odpadami37.
Prochowice. Kwestiom ekologicznym powiêcony zosta³ Program ochrony rodowiska
miasta i gminy Prochowice38. Jako cel nadrzêdny wymienia siê w nim ochronê walorów naturalnych Doliny Odry i Kaczawy oraz wyposa¿enie gminy w pe³en zakres nowoczesnej infrastruktury technicznej. Za zadania strategiczne uznano rewitalizacjê i zagospodarowanie gminnych parków, zagospodarowanie terenów zielonych wzd³u¿ cieków wodnych, podno-szenie wiadomoci ekologicznej mieszkañców, modernizacê sieci wodoci¹gowej oraz budo-wê sieci kanalizacyjnej. Ponadto zwrócono uwagê na koniecznoæ przystosowania rezerwatów i obszarów chronionych dla turystyki ekologicznej, ochronê i poszerzenie terenów o szcze-gólnych walorach przyrodniczych, zwiêkszenie lesistoci, budowê cie¿ek rowerowych wzd³u¿ istniej¹cych szlaków turystycznych. W studium uwarunkowañ i kierunków zagospodarowa-nia przestrzennego miasta i gminy Prochowice za³o¿ono, ¿e podstawow¹ zasad¹ u¿ytkowazagospodarowa-nia
i zagospodarowania przestrzennego powinna byæ konstytucyjna zasada ekorozwoju39.
Po-nadto wskazano na koniecznoæ poprzedzania lokalizacji nowych zak³adów przemys³owych i us³ugowych prognoz¹ skutków oddzia³ywania na rodowisko. W zamierzeniach inwesty-cyjnych dotycz¹cych gospodarki ciekowej zak³ada siê dalsze kanalizowanie terenów miasta
i gminy. Prace w tym zakresie rozpisane zosta³y do 2010 r.40 Strategia rozwoju gminy
Pro-chowice wród 28 zadañ strategicznych wymienia nastêpuj¹ce z zakresu rodowiska
przy-rodniczego i infrastruktury technicznej: rewitalizacja i zagospodarowanie gminnych parków; zagospodarowanie terenów zielonych wzd³u¿ cieków wodnych; podnoszenie wiadomoci ekologicznej wród mieszkañców; modernizacja urz¹dzeñ melioracyjnych; modernizacja sieci wodoci¹gowej, budowa sieci kanalizacyjnej, gazyfikacja gminy; sporz¹dzenie projektu
za³o-Mariusz Tomaszewski
34 Plan rozwoju lokalnego gminy Legnickie Pole na lata 20042006; 19 lipca 2004 r.
35 Ibidem.
36 Plan rozwoju lokalnego gminy Mi³kowice.
37 Plan gospodarki odpadami dla gminy Mi³kowice, PROgeo sp. z o.o.
38 Program ochrony rodowiska miasta i gminy Prochowice; Regioplan sp. z o.o., Wroc³aw 2005 r.
39 Ibidem, s. 99102.
¿eñ do planu zaopatrzenia gminy w ciep³o, energiê elektryczn¹ i paliwa gazowe41. Brak sys-temowego rozwi¹zania gospodarki ciekowej na przewa¿aj¹cym obszarze gminy przy jedno-czesnym pe³nym zwodoci¹gowaniu powoduje powstawanie zwiêkszonej iloci p³ynnych nieczystoci, które nierzadko s¹ nielegalnie odprowadzane, zanieczyszczaj¹c tym samym gle-bê oraz wody powierzchniowe i podziemne. Charakter i zakres przedsiêwziêcia przerasta jed-nak obecne mo¿liwoci finansowe gminy. Realizacje tego celu uzale¿niona jest od pozyskania rodków finansowych ze róde³ zewnêtrznych.
Ruja. W gminie Ruja opracowano Plan gospodarki odpadami42, który zak³ada
likwida-cjê wszystkich sk³adowisk odpadów do koñca 2009 r. Strategia rozwoju lokalnego opraco-wana zosta³a przez instytucjê zewnêtrzn¹ Centrum Inicjatyw Spo³eczno-Ekonomicznych
w Lubinie43. Wród planowanych na najbli¿sze lata inwestycji wymieniæ nale¿y gazyfikacjê
gminy (do 2007 r.), wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów (do 2007 r.) oraz propagowa-nie przydomowych kompostników (do 2007 r.). Na dalsze lata zaplanowano zmianê systemu ogrzewania budynków (do 2010 r.) oraz budowê kanalizacji sanitarnej (do 2015 r.). Zamkniêcie sk³adowisk wynika z faktu, i¿ nie spe³niaj¹ one norm rodowiskowych, a ich modernizacja nie
jest mo¿liwa ze wzglêdu na wysokie koszty44. Równie¿ od³o¿enie w czasie pozosta³ych
inwe-stycji proekologicznych warunkowane jest brakiem rodków na ich sfinansowanie.
Sporód zadañ ujêtych w politykach ochrony rodowiska gmin powiatu legnickiego wyró¿niæ mo¿emy kila grup problemów ekologicznych: ochronê wód, ochronê powierzchni ziemi, ochronê powietrza, gospodarkê odpadami, edukacjê ekologiczn¹. Szczególnie du¿o uwagi powiêca siê w dokumentach zagadnieniom gospodarki odpadami, edukacji ekologicz-nej oraz wykorzystania zasobów przyrodniczych do promocji turystyczekologicz-nej regionu. Niepokoj¹-cym zjawiskiem jest jednak niezauwa¿anie problemu ha³asu jako istotnego elementu zagro¿eñ rodowiskowych, maj¹cego wp³yw na jakoæ ¿ycia mieszkañców powiatu legnickiego.
Regionalna polityka ochrony rodowiska powinna koncentrowaæ siê nie tylko na ograni-czaniu skutków zanieczyszczeñ, ale w du¿ej czêci dotyczyæ dzia³añ zapobiegawczych. Wiarygodna diagnoza stanu rodowiska przyczynia siê do minimalizacji konfliktów na tle dostêpnoci do rodków bud¿etowych przy podejmowaniu decyzji inwestycyjnych.
W wyniku podejmowanych dzia³añ na rzecz ochrony rodowiska w gminach powiatu legnickiego, w tym w szczególnoci dzia³añ naprawczych, zauwa¿alne s¹ konkretne efekty, potwierdzone wynikami badañ. Wielkoci zanieczyszczenia poszczególnych komponentów rodowiska wykazuj¹ corocznie tendencje malej¹ce.
Zakres programów ochrony rodowiska, gminnych polityk ekologicznych, powinien obej-mowaæ waloryzacjê zasobów przyrodniczych, ocenê stanu zagospodarowania przestrzenne-go, ocenê zasobów i stanu poszczególnych elementów rodowiska naturalneprzestrzenne-go, identyfikacjê zagro¿eñ tego rodowiska, oraz wskazywaæ sposoby dzia³añ i rodki ich finansowania. Ca³o-kszta³t tych prac realizowaæ powinny w³adze gminne, ale równie wa¿nym podmiotem s¹ w tym zakresie pozarz¹dowe organizacje spo³eczno polityczne, w tym organizacje ekologicz-ne. Maj¹ one do odegrania istotn¹ rolê nie tylko w mobilizacji spo³ecznoci lokalnych
do dzia-Polityka ekologiczna jako element gminnych strategii rozwojowych
41 Strategia rozwoju gminy Prochowice.
42 Plan gospodarki odpadami dla gminy Ruja, proGEO Wroc³aw, kwiecieñ 2004 r.
43 Strategia rozwoju lokalnego gminy Ruja; Centrum Inicjatyw Spo³eczno-Ekonomicznych, pa-dziernik 2004 r.
³añ proekologicznych, ale równie¿ w edukacji wskazywaniu mieszkañcom na wagê zagro-¿eñ zwi¹zanych z degradacj¹ rodowiska oraz kszta³ceniu zachowañ proekologicznych.
Ciekawymi tematami dociekañ badawczych s¹ regulacje prawne ochrony rodowiska oraz dostêpnoæ rodków finansowych na realizacjê inwestycji proekologicznych, ujêtych w re-gionalnych politykach ochrony rodowiska. Tematyka ta wymaga oddzielnych opracowañ i analiz badawczych. W tym miejscu jedynie mo¿na wspomnieæ o ród³ach finansowania polityki ekologicznej gminnych jednostek samorz¹du terytorialnego, wród których nale¿y wymieniæ rodki w³asne (bud¿etowe), rodki z bud¿etów: powiatowego, wojewódzkiego oraz centralnego, rodki zagraniczne, w tym z funduszy strukturalnych i funduszu spójnoci, polskie fundusze ekologiczne, kredyty preferencyjne i komercyjne. Czêsto nawet najlepsze programy nie s¹ wdra¿ane w praktyce w zwi¹zku z barier¹ finansow¹.
Gminne polityki ochrony rodowiska realizowaæ powinny trzy grupy zadañ. Pierwsze maj¹ charakter wykonawczy, polegaj¹ na wykonywaniu inwestycji maj¹cych bezporedni wp³yw na poprawê stanu rodowiska naturalnego. Druga grupa zadañ reglamentacyjna okrela dostêp do ograniczonych dóbr ekologicznych. Trzecia grupa zadañ to zadania kon-trolne, polegaj¹ce na monitorowaniu przestrzegania norm rodowiskowych.
Rolê jednostki samorz¹du terytorialnego podczas wdra¿ania programu ekologicznego okreliæ mo¿emy w szeciu p³aszczyznach: regulacyjna podejmowanie decyzji, uchwa³,