KLASYFIKACJA POWIATÓW

¦

i i i

V Z V

Przy badaniu jakości środowiska naturalnego największe znaczenie mają zmienne X₁₅ i X₄, natomiast zmienna X₁₁ w najmniejszym stopniu wpływa na badane zjawisko.

2. KLASYFIKACJA POWIATÓW

W celu zbadania przestrzennego zróżnicowania poziomu atrakcyjności turystycznej w powiatach zastosowano dwie metody: taksonomiczny miernik rozwoju¹⁰ z_i i metodę optymalizacyjno-iteracyjną k-średnich ¹¹.

Przy konstruowaniu mierników taksonomicznych cechy diagnostyczne są wzajemnie sumowane, stąd należy przekształcić zmienne destymulanty na zmienne stymulanty, tak aby większe wartości cech przekształconych świadczyły o wyższym poziomie rozwoju zjawiska. Można to uczynić wieloma sposobami.

W artykule stymulantę wyznaczono, licząc odwrotność zmiennej destymulanty.

Następnie opierając się na znormalizowanych wartościach cech diagnostycznych, skonstruowany został taksonomiczny miernik rozwoju:

1 ,

¦

ki

i z

z m gdzie:

z_i – wartość taksonomicznego miernika rozwoju dla i-tego obiektu, z_ki – znormalizowana wartość k-tej cechy w i-tym obiekcie.

9 Tamże, s. 34–35.

10 Tamże.

11 T. Grabiński, Metody taksonometrii, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1992.

147 Zróżnicowanie rozwoju ekoturystyki...

Miernik ten charakteryzuje się podobnymi właściwościami, jak znormali-zowane wartości cech, to znaczy jego średnia arytmetyczna jest równa jedności.

Umożliwia to przeprowadzenie porównań rozwoju obiektów wielocechowych.

Im większą wartość przyjmuje miernik z_i, tym wyższym poziomem zjawiska odznacza się obiekt. Jeżeli zatem z_i > 1, to obiekt osiąga wyższy poziom rozwoju niż przeciętnie w całym zbiorze obiektów. Jeżeli natomiast z_i < 1, to obiekt ten osiągnął niższy poziom rozwoju niż średnio w zbiorze porównywanych jedno-stek. W tabeli 3 przedstawiono powiaty województwa zachodniopomorskiego uporządkowane według malejących wartości taksonomicznego miernika rozwoju poziomu atrakcyjności turystycznej.

Tabela 3 Kolejność powiatów pod względem taksonomicznego miernika

rozwoju poziomu atrakcyjności turystycznej w 2007 roku

Numer miejsca Powiat Wartość miernika z_i

1 gryfi ński 2,4890

2 policki 1,8281

3 Koszalin 1,5961

4 wałecki 1,4213

5 drawski 1,3576

6 myśliborski 1,2768

7 świdwiński 1,0179

8 choszczeński 1,0130

9 szczecinecki 1,0059

10 koszaliński 0,8900

11 stargardzki 0,8707

12 białogardzki 0,8493

13 goleniowski 0,8412

14 kołobrzeski 0,7364

15 sławieński 0,7320

16 łobeski 0,6575

17 Szczecin 0,6035

18 Świnoujście 0,5633

19 kamieński 0,4918

20 gryfi cki 0,4215

21 pyrzycki 0,3371

Źródło: obliczenia własne.

Uporządkowane obiekty dzieli się na grupy o podobnym poziomie bada-nego zjawiska, stosując różne sposoby tworzenia grup typologicznych.

148 Iwona Bąk, Agnieszka Brelik

W artykule zbiór wszystkich powiatów w województwie podzielono na cztery grupy obejmujące obiekty o wartościach miernika rozwoju z następu-jących przedziałów:

− grupa 1 z_itzS_z,

− grupa 2 zS_z!z_itz,

− grupa 3 z!z_itzS_z,

− grupa 4 z_izS_z.

Wyniki grupowania przedstawiono w tabeli 4.

Tabela 4 Podział powiatów województwa zachodniopomorskiego

na grupy według taksonomicznego miernika rozwoju poziomu atrakcyjności turystycznej w 2007 roku

Grupa Przedział wartości

miary w grupie Powiaty

1 powyżej 1,5050 3 gryfi ński, policki, Koszalin

2 1,5050–1,0000 6 wałecki, drawski, myśliborski, świdwiński, choszczeń-ski, szczecinecki

3 1,0000–0,4950 9 koszaliński, stargardzki, białogardzki, goleniowski, kołobrzeski, sławieński, łobeski, Szczecin, Świnoujście 4 poniżej 0,4950 3 kamieński, gryfi cki, pyrzycki

Źródło: obliczenia własne.

Jak wynika z tabeli 4, większość powiatów województwa zachodniopomor-skiego w 2007 roku osiągnęła poziom atrakcyjności turystycznej poniżej prze-ciętnego w województwie. Najbardziej atrakcyjne turystycznie okazały się trzy powiaty: gryfi ński, policki i Koszalin. Na wysoki poziom taksonomicznego mier-nika rozwoju w tych powiatach największy wpływ miały następujące czynniki:

duża lesistość, występowanie znacznej liczby rezerwatów i pomników przyrody, a ponadto duża dbałość o środowisko naturalne przejawiająca się w wysokim odsetku redukcji wytworzonych zanieczyszczeń gazowych.

Trzecia z wyodrębnionych grup jest najliczniejsza, gdyż obejmuje prawie 43% badanych jednostek przestrzennych. Wyodrębnione w ramach tej grupy powiaty mają zbliżony poziom atrakcyjności turystycznej. Najniższym poziomem atrakcyjności charakteryzują się trzy. Można je traktować jako obiekty, które ze względu na przyjęte cechy charakteryzują się stosunkowo niską atrakcyjnością

149 Zróżnicowanie rozwoju ekoturystyki...

środowiska przyrodniczego (niska lesistość, niewielka powierzchnia obszarów przyrodniczych i pomników przyrody).

Dokonując klasyfi kacji powiatów metodą k-średnich również na cztery grupy, otrzymano następujące wyniki:

1 grupa: gryfi ński, policki,

2 grupa: choszczeński, myśliborski, szczecinecki, wałecki, Koszalin,

3 grupa: białogardzki, goleniowski, kołobrzeski, koszaliński, łobeski, stargardz-ki, Szczecin,

4 grupa: drawski, gryfi cki, kamieński, pyrzycki, sławieński świdwiński, Świno-ujście.

Podziały dokonane za pomocą tych dwóch metod różnią się między sobą, jednak mimo to niektóre powiaty zostały zaliczone do tych samych grup. W kla-syfi kacji metodą k-średnich powiaty gryfi ński i policki zostały wyodrębnione jako skupienie dwuelementowe, charakteryzujące się najlepszymi wartościami z punktu widzenia przyjętych cech (wysoka atrakcyjność środowiska przyrod-niczego, dbałość o środowisko). W nieco gorszej sytuacji znalazł się powiat Koszalin, który w przypadku pierwszej metody zaklasyfi kowany został do grupy pierwszej, natomiast w klasyfi kacji metodą k-średnich zaliczono go do grupy drugiej. Powiat ten, mimo niskiej lesistości, jest atrakcyjny turystycznie z punktu widzenia środowiska naturalnego (duża powierzchnia rezerwatów oraz obsza-rów przyrodniczych o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chroniona przypadająca na 1 km² powierzchni).

W interpretacji otrzymanych klas przydatna jest analiza wartości średnich dla poszczególnych zmiennych diagnostycznych w skupieniach. Analizując war-tości przeciętne dla poszczególnych zmiennych diagnostycznych w skupieniach w porównaniu ze średnimi ogólnymi, największe różnice zauważono w przy-padku zmiennej X₁₅ (zanieczyszczenia gazowe zatrzymane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w procencie zanieczyszczeń wytworzonych). Dla klasy pierwszej cecha ta przyjmuje wartość ponaddziesięciokrotnie wyższą od średniej ogólnej, natomiast w klasie trzeciej jest ona prawie dwudziestokrotnie niższa.

Również w klasie pierwszej zanotowano najwyższy udział powierzchni rezer-watów przyrody i obszarów chronionego krajobrazu. W pozostałych skupieniach przeciętne wartości tych zmiennych oscylują wokół średniej ogólnej, przy czym najniższa jest w skupieniu trzecim. W przypadku zmiennej X₁ określającej stopień lesistości najwyższą wartość przeciętną zanotowano w skupieniu pierwszym,

150 Iwona Bąk, Agnieszka Brelik

a najniższą w czwartym. Najwyższy natomiast udział ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków występuje w klasach drugiej i pierwszej. Najniższy zaś zanotowano w klasie trzeciej.

Podsumowanie

Powiaty w województwie zachodniopomorskim wykazują przestrzenne zróżnicowanie poziomu atrakcyjności z punktu widzenia możliwości rozwoju w nich ekoturystyki. Wyniki otrzymane różnymi metodami taksonomicznymi nie pokrywają się w pełni, są jednak bardzo zbliżone. Najwyższym poziomem pod względem analizowanego zjawiska charakteryzują się dwa powiaty: gry-fi ński i policki. Na tak wysoką ocenę wpływ miały przede wszystkim wysokie walory środowiska przyrodniczego i duża dbałość o niwelowanie skutków jego zanieczyszczenia. Otrzymane wyniki porządkowania mogą budzić pewne wąt-pliwości, należy jednak pamiętać, że jest to ranking jedynie analizowanych cech diagnostycznych. Przy innym zestawie zmiennych pozycje powiatów z pewno-ścią uległyby zmianie.

Z przeprowadzonej analizy wynika, że w województwie istnieją możliwości rozwoju turystyki przyjaznej środowisku naturalnemu. Wymaga to jednak sfor-mułowania strategii zrównoważonego rozwoju turystyki, w której ekoturystyka znajdzie swoje miejsce. Badania dotyczące zagadnień związanych ze środowi-skiem wymagają nie tylko dużej liczby danych, ale także właściwej klasyfi kacji problemów. Do zdiagnozowania stanu środowiska stosuje się metody porząd-kowania i klasyfi kacji, dzięki którym możliwe jest określenie zróżnicowania obiektów, wyłonienie jednorodnych grup typologicznych pod względem anali-zowanego zjawiska.

151 Zróżnicowanie rozwoju ekoturystyki...

DIVERSIFICATION OF ECOTOURISM DEVELOPMENT