Ze względu na brak źródeł data erekcji parafii rzymskokatolickiej w Bełżycach jest dziś trudna do ustalenia. Zapewne fakt ten miał miejsce pomiędzy 1355 a 1425 rokiem, być może dopiero po 1417 roku, tj.
po dacie lokacji miasta. Wcześniej wieś Bełżyce należała zapewne do parafii w Krężnicy Jarej w archidiakonacie lubelskim diecezji krakowskiej, a później do parafii w Wojciechowie. Pierwsze wzmianki o archidiakonacie w Lublinie pochodzą z przełomu XII/XIII wieku, a o parafii w Krężnicy z 1325 roku. Ale zdaniem badaczy tematu parafia w Krężnicy istniała już w I połowie XIII wieku. W latach 1325-1328 wzmiankowano kilka kolejnych parafii wokół Bełżyc - w Kłodnicy, Ratoszynie i Wojciechowie. O samodzielnej parafii w Bełżycach źródła milczą dość długo.
W 1416 roku pojawia się w źródłach Mikołaj - pleban z Bełżyc, a w latach 1420-25 -Abraham rektor kościoła w Bełżycach. Wg informacji z 1425 r. pleban bełżycki wypożyczył księgi liturgiczne. W 1430 roku wzmiankowano już szkołę parafialną w nowym mieście Bełżyce. Pierwsze konkretne wzmianki o bełżyckim kościele drewnianym pw. Nawrócenia św. Pawła mamy z lat 1470-80. Do parafii bełżyckiej należały wówczas 3 okoliczne wsie: Skrzyniec, Krężnica i Wierzchowiska.
Informacja z 1452 roku potwierdzała, że w Bełżycach funkcjonowała szkoła parafialna, w dodatku wyżej zorganizowana (z gramatyką łacińską, elementami wymowy, arytmetyką niezbędną dla kupców i tzw.
astronomii - (tj. kalendarza) - i nauką śpiewu po polsku.
W 1529 roku pleban z Bełżyc otrzymywał dziesięcinę ze wsi: Krężnica, Borów, Matczyn i Wierzchowiska. W tymże roku do parafii należały wsie: Jaroszewice, Krężnica, Matczyn i Wierzchowiska.
Rok 1558 był szczególną datą w historii kościoła bełżyckiego. Wówczas to właściciel miasta Andrzej Bzicki - kalwin, odebrał świątynię katolikom i przekształcił ją na zbór różnowierczy. Mieszkańcy miasta w większości przeszli na kalwinizm. Nieliczni katolicy szukali od 1605 roku posługi religijnej w sąsiednim Matczynie, w którym właściciel wsi Krzysztof Ziemecki, katolik, wybudował świątynię pw. Wniebowzięcia NMP.
Od początku XVII wieku trwała walka o odzyskanie przez katolików swojego kościoła w Bełżycach.
Dowiadujemy się o tym z listu Rafała Leszczyńskiego do biskupa krakowskiego z 1626 r. Inicjatorem tych działań był m. in. ks. Sroczyński. Ponieważ kalwini nie chcieli ustąpić, sprawę oddano do Trybunału Lubelskiego. Po długoletnich procesach Trybunał Lubelski wydał wyrok korzystny dla katolików i ksiądz Wojciech Ościechowski objął około 1644 roku - jako pierwszy od blisko 100 lat proboszcz bełżycki - świątynię pw. Nawrócenia św. Pawła. Katolicy bełżyccy wrócili do swojego kościoła, nastąpiła odnowa życia religijnego w parafii.
Wskrzeszona parafia w Bełżycach weszła w skład dekanatu chodelskiego w archidiakonacie lubelskim diecezji krakowskiej. Zapiski z XVII wieku mówią o 3 duchownych w parafii (proboszcz, wikary i prebendarz) oraz o szkole parafialnej (została także reaktywowana - przyp. red.) i szpitalu dla 8 ubogich.
Przy kościele istniała niewielka biblioteka oraz Bractwo Różańcowe założone w 1666 r. przez Szaniawskich.
W parafii prowadzono księgi metrykalne.
Wielkim wydarzeniem w życiu parafii bełżyckiej była konsekracja rozbudowanego po czasach kalwińskich kościoła bełżyckiego, dokonana 8 maja 1706 roku przez biskupa chełmskiego Kazimierza Łubieńskiego, który wówczas pełnił także funkcję administratora diecezji krakowskiej. Parafia bełżycka znacznie powiększyła w tamtym czasie swoją powierzchnię - przestała bowiem istnieć parafia Wojciechów, która od 1560 roku nie miała swojej świątyni (została zniszczona przez kalwinów) i de facto nie funkcjonowała. Po zbudowaniu w 1725 roku nowego kościoła w Wojciechowie (przez Teodora Orzechowskiego - podstolego lubelskiego) kościół ten stał się świątynią filialną parafii w Bełżycach, a proboszczowie w Bełżycach nosili odtąd tytuł proboszczów bełżyckich i wojciechowskich (dopiero 31 lipca 1920 roku biskup lubelski Fulman wznowił parafię w Wojciechowie).
W XVIII wieku szczególną aktywnością wykazywało się Bractwo Różańca Św. W 1781 roku jego promotorem był ks. Stanisław Konopka, a należeli do niego przedstawiciele miejscowego ziemiaństwa:
Stanisław Kossowski - dziedzic Bełżyc, Kazimierz Jastrzębski - dziedzic Krężnicy Okrągłej, ponadto Stadniccy, Franciszek (I) Brzeziński oraz liczni mieszczanie m. in. Słotwińscy, Winiarscy, Wiślińscy, Dobrowolscy, Wójtowiczowie, Anasiewiczowie, Wysmulscy, Rumińscy, Chomiccy i włościanie: Ziębowie, Stankowie, Traczowie, Plewikowie i in. Duchownym opiekunem bełżyckiego bractwa byli o. Dominikanie z Lublina. Bractwo miało swój majątek ziemski, zwany prebendą, który użytkował prebendarz-duchowny będący promotorem bractwa i jednocześnie wikariuszem kościoła parafialnego. W końcu XVIII wieku do prebendy należały następujące grunty: „półłanek” w Krężnicy (stai 15) zapisany jeszcze przez Feliksa Szaniawskiego, „półłanek” w Bełżycach obok pola plebańskiego i „łan” w Jaroszewicach (stai 35).
Z kolei proboszcz bełżycki miał w użytkowaniu 2 łany gruntu „od gościńca opolskiego” Nieopodal plebanii znajdował się zadbany folwark plebański. Na utrzymanie proboszcza i wikariuszy łożył też spore środki dwór bełżycki.
XIX wiek zapisał się w historii parafii bełżyckiej przede wszystkim faktem urządzenia nowego cmentarza, założonego na gruncie parafialnym przy drodze do Opola. Cmentarz został poświęcony w 1808 r.
przez proboszcza ks. Antoniego Gomulskiego. Parafia bełżycka wchodziła wówczas już w skład nowej diecezji - lubelskiej, utworzonej w miejsce zlikwidowanej przez rząd austriacki diecezji chełmskiej oraz z archidiakonatu lubelskiego diecezji krakowskiej. Pierwszy ordynariusz nowej diecezji - bp Wojciech Skarszewski, jeszcze jako biskup chełmski odwiedził Bełżyce w 1800 roku i zastał - jak zapisano w protokole powizytacyjnym - kościół bełżycki w “stanie dość dobrym”.
Stan ten pogorszył się gwałtownie po pożarze miasta w 1822 roku. Ogień zniszczył także świątynię, a przede wszystkim strawił bibliotekę parafialną z XVII-wiecznymi księgami oraz z dokumentami dotyczącymi pierwotnej erekcji kościoła. Parafia była wówczas w tak złej kondycji finansowej, że prace remontowe rozpoczęła dopiero w 1833 roku (przy użyciu kamieni z rozebranych baszt zamku bełżyckiego ogrodzono kościół murem w miejsce drewnianego parkanu i wykonano najpilniejsze prace wewnątrz) i trwały aż do 1856 roku. Odbudowę finansowali parafianie, a pracom przewodniczył prezes Dozoru Kościelnego Witold Brzeziński - nowy dziedzic Bełżyc.
Nowy, od 1856 roku, proboszcz parafii bełżyckiej, ks. Michał Antulski „zastawszy świątynię bełżycką
zaniedbaną i ogołoconą ze wszystkich najpotrzebniejszych przedmiotów służących do przyzwoitego odprawiania służby Bożej, wewnętrznego przyozdobienia tego ubogiego kościoła, na chwałę Boga, swoim staraniem i kosztem dopełnił” (szczegółowe dzieje kościoła bełżyckiego prezentowane są w rozdziale
„Zabytki”).
Upadek Powstania Styczniowego pogorszył sytuację parafii bełżyckiej. Rząd carski skonfiskował wówczas folwark plebański i oddał go w ręce zasłużonego przy „uśmierzaniu” powstania Rosjanina. W 1902 r. Rosjanin rozparcelował folwark wśród małorolnych mieszkańców Bełżyc, oczywiście za odpowiednią zapłatą. Dodatkowo pełnomocnik Rosjanina - Polak, odebrał w trakcie parcelacji kościołowi bełżyckiemu jeszcze 2 morgi ogrodu.
W 1918 roku utworzono w diecezji lubelskiej dekanat bełżycki. Pierwszym dziekanem został proboszcz Bełżyc ks. Władysław Wiśniowiecki, w dowód uznania za jego pracę w parafii. Ks. Wiśniowiecki był współzałożycielem Towarzystwa Oszczędnościowo-Pożyczkowego, brał udział w pracach Komitetu Organizacyjnego Obchodów 500-lecia Bełżyc. Zmarł na tyfus w 1918 r. niosąc pomoc chorym. Obecnie w skład dekanatu bełżyckiego wchodzą parafie: w Babinie - pw. św. Andrzeja Boboli. w Bełżycach - parafia pw. Nawrócenia św. Pawła, w Kłodnicy - pw. Najświętszego Serca Jezusa, w Łubkach - pw. Matki Bożej Królowej Polski i św. Judy Tadeusza, w Matczynie - pw. Wniebowzięcia NMP, w Niedrzwicy Dużej - pw.
Podwyższenia Krzyża Świętego, w Niedrzwicy Kościelnej - pw. Bartłomieja Apostoła, w Palikijach - pw.
NMP Matki Kościoła, w Ratoszynie - pw. św. Macieja Apostoła i św. Katarzyny, w Wojciechowie -pw. św.
Teodora. W sumie 11 parafii.
Po ks. Wiśniowieckim proboszczem został ks. Stanisław Siennicki, który zbudował dom parafialny - miejsce działalności kulturalnej i społecznej kościoła (znalazła w nim miejsce m.in. biblioteka).
Przed II wojną światową z terytorium parafii w Bełżycach powstała parafia w Babinie. Obecnie do parafii w Bełżycach należą następujące miejscowości: miasto Bełżyce, Chmielnik, Kolonia Chmielnik, Dylążki, Jaroszewice, Kierz, Konstantynówka, Krężnica Okrągła, Łączki, Malinowszczyzna, Podole, Skrzyniec Kolonia, Wierzchowiska Dolne, Wierzchowiska Górne, Wierzchowiska Stare, Zagórze, Zalesię.
Na terenie parafii funkcjonują kaplice publiczne: w Krzu - pw. św. Jana Chrzciciela, Wierzchowiskach - pw.
Miłosierdzia Bożego i w szpitalu w Bełżycach p.w. MB Bolesnej. Kaplice w Krzu i Wierzchowiskach są nowymi świątyniami, zbudowanymi przez parafian w 1985 roku.
W latach 60-tych XX wieku Bełżyce stały się miejscem licznych pielgrzymek i modlitw przy figurze Matki Boskiej na ul. Lubelskiej. Wiernych przyciągała wiadomość o cudzie. Wielkim wydarzeniem w życiu bełżyckiego kościoła był dzień 1 czerwca 1975 r. Uroczyście wprowadzono wówczas do świątyni relikwie błogosławionego Wincentego Kadłubka, przewiezione do Bełżyc z klasztoru Cystersów w Jędrzejowie.
W 1979 roku rozpoczął pracę w parafii bełżyckiej ks. Czesław Przech - kreator kultury religijnej, inicjator budowy kaplic w Wierzchowiskach Starych i Krzu oraz przykościelnego ołtarza polowego i budynku parafialnego z 300-miejscową salą widowiskową.
Ks. prałat Czesław Przech jest proboszczem parafii od 1983 r. Obecnie pracują w niej także trzej wikariusze: ks. Stanisław Kryszczuk, ks. Robert Sliż i ks. Tomasz Kościk. Organistą jest od 2001 roku Piotr Tokarczyk. Poprzedni organista - Mieczysław Wójtowicz, po 25 latach pracy przeszedł na emeryturę.
W parafii działa Oddział Akcji Katolickiej Archidiecezji Lubelskiej, skupiający 39 członków (najliczniejszy w diecezji lubelskiej), któremu przewodniczy prezes Grzegorz Widelski. Akcja prowadzi w budynku organistówki świetlicę dla dzieci. Codziennie ok. 40 dzieci ma tu możliwość odrobienia lekcji i spożycia posiłku. Dziećmi opiekują się wolontariusze - uczniowie z liceum, młodzież studencka. W prowadzeniu świetlicy pomagają też “Caritas", władze miasta i oczywiście parafia. 2 razy w roku członkowie Akcji Katolickiej przygotowują świąteczne paczki dla biednych rodzin w parafii.
Katolickie Stowarzyszenie Młodzieży skupia w parafii bełżyckiej ok. 40 dziewcząt i chłopców.
Przewodniczy im Ewelina Sieńko - studentka architektury krajobrazu na KUL. Poprzednia prezeska - Elżbieta Kryczka, także studentka KUL, jest członkiem Rady Świeckich przy Arcybiskupie Lubelskim.
Około 30 młodych parafian należy do ruchu “oazowego", który prowadzi w parafii ks. Kościk.
W parafii działa też ok. 50 kółek Żywego Różańca, każde liczące 15 osób. Małe dzieci skupiają się w Podwórkowych Kółkach Różańcowych. Działa też Rodzina Radia Maryja. Niezmiernie rozwinięty jest ruch pielgrzymkowy, którego duszą jest Stanisław Tarczyński. Funkcjonuje biblioteka parafialna, a raz w miesiącu ukazuje się „Arka” - pismo Akcji Katolickiej w Bełżycach (redaktor naczelny - Barbara Wójcik).
Kolportażem pisma zajmuje się KSM. Gazeta ma dodatki: „Kajak” - dla młodzieży i „Łódeczka” - dla dzieci. Parafia bełżycka jest też miejscem aktywności kulturalnej i sportowej wiernych z miasta i gminy (szczegółowo prezentujemy ją w rozdziałach „Kultura” i „Sport”).
Z parafii bełżyckiej (ze Wzgórza) pochodzi ks. bp. Zygmunt Kamiński - obecny arcybiskup szczecińsko-kamieński (wyświęcony w 1956 r.).
Odpusty w parafii: Nawrócenia św. Pawła (25-01), św. Antoniego Padewskiego (13-06) i MB Różańcowej (pierwsza niedziela października).
Parafia pw. Wniebowzięcia NMP w Matczynie
Dobra Matczyn związane z Babinem wchodziły od początku w skład parafii Bełżyce. Jednakże,, gdy na przełomie XVI - XVII wieku różnowiercy przejęli w okolicy wszystkie świątynie katolickie, biskup krakowski Bernard Maciejowski zezwolił na budowę świątyni w Matczynie w dobrach właściciela Matczyna - katolika Krzysztofa Ziemeckiego. Ufundował on w 1605 r. kościół drewniany rzymsko-katolicki pw.
Wniebowzięcia NMP. Początkowo dojeżdżali doń kapłani z Lublina, a od 1622 r. osiadł tu na stałe duszpasterz. W 1679 roku erygowano samodzielną parafię w Matczynie. Jednocześnie utworzono szpital dla 4 ubogich.
Zniszczoną przez czas świątynię zastąpił nowy kościół, który zbudował ok. 1730 r. ówczesny właściciel Matczyna - Jan Tarło, wojewoda lubelski. Był to obiekt jednonawowy o konstrukcji zrębowej. Kościół restaurowano ok. 1781 r., a w 1854 r. - odnowiono. W latach 1937-47 we wsi wzniesiono trzeci z kolei kościół, murowany, wg projektu arch. Jerzego Siennickiego z Lublina. Zabytkowe wyposażenie wnętrza starej świątyni przeniesiono do nowego kościoła. Stary kościół, pozostał opuszczony. Przed zniszczeniem uratowała go świątynię decyzja o rozbiórce i przeniesieniu jej do skansenu - Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie. Dziś służy on turystom odwiedzającym lubelski skansen.
Do parafii w Matczynie należą obecnie miejscowości: Matczyn, Stasin, Wojcieszyn i Zosin. Parafia pierwotnie była większa - należały do niej też wsie Babin i Wymysłówka, które w 1939 r. odeszły do
erygowanej wówczas parafii Babin. Odpusty - św. Stanisława BM (8 maja) i Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia).
Proboszczem w Matczynie jest od 1997 r. ks. Andrzej Dołba.
Parafia pw. św. Andrzeja Boboli w Babinie
Parafia została erygowana 1 stycznia 1939 r. Wjej skład weszły wsie: Babin i Wymysłówka z parafii Matczyn oraz Radawczyk z parafii Konopnica. Wcześniej wybudowano kościół pw. św. Andrzeja Boboli (w 1938 r.) wg projektu arch. Jerzego Siennickiego z Lublina. Murowany, jednonawowy budynek, został wzniesiony w stylu nowoczesnym. W latach 1961-63 wybudowano dom parafialny (organistówkę), który po remoncie i adaptacji w 1989 r. jest dziś oratorium św. Andrzeja Boboli. W latach 1980-83 wybudowano nową plebanię.
Po II wojnie do parafii przyłączono wieś Pawlin, ale w 1983 r. została ona włączona do parafii w Radawcu Dużym. Obecnie w skład parafii w Babinie wchodzą miejscowości: Babin, Radawczyk i Wymysłówka.
Odpust w parafii - 16 maja w św. Andrzeja Boboli.
Proboszczem w Babinie jest od 1995 r. ks. Aleksander Baca.
Proboszczowie parafii bełżyckiej od czasu wznowienia parafii w połowie XVII wieku 1658 - ks. Wojciech Ościechowski
1665 - ks. Piotr Dobrolowic - archidiakon lubelski
1679 - ks. Wojciech Stanisław Radomski - kanonik lubelski, dziekan chodelski, sekretarz kancelarii króla Jana III Sobieskiego
1722 - ks. Stanisław Szopiński 1724 - ks. Błażej Zmarzliński 1753 - ks. Wawrzyniec Grabowski 1774 - ks. Andrzej Pisarski 1781 - ks. Wojciech Urlikowski 1797 - ks. Walenty Lewandowski
1806 - ks. Antoni Gomulski - twórca nowego cmentarza bełżyckiego, w 1809 r. uroczyście witał w Bełżycach wojska księcia Józefa Poniatowskiego
1818 - ks. Baltazar Koryciński - był w Bełżycach proboszczem o najdłuższym stażu - aż 38 lat
1856 - ks. Michał Antulski - kanonik katedry lubelskiej, dziekan lubelski, wizytator klasztorów (pochodził z rodziny unickiej z Podlasia), pochowany na cmentarzu w Bełżycach
1884 - ks. Paweł Krystoszyk - bratanek ks. Antulskiego
1895 - ks. Antoni Lisowski
1900 - ks. Antoni Uziak - sekretarz Kurii Biskupiej w Lublinie, rektor kościoła św. Ducha w Lublinie, zm. w 1902 r., pochowany na cmentarzu w Bełżycach
1902 - ks. Józef del Campio Scipio - profesor Seminarium Duchownego w Lublinie, rektor kościoła św.
Józefa w Lublinie, przeniesiony z Bełżyc na proboszcza i dziekana w Siedlcach - zbudował tam piękną katedrę
1905 - ks. Władysław Wiśniowiecki - pierwszy dziekan dekanatu bełżyckiego, pochowany w 1918 r. na cmentarzu w Bełżycach
1919 - ks. Stanisław Siennicki - kanonik honorowy kolegiaty zamojskiej 1933- ks. Stanisław Borucki 1939 - ks. Tomasz Wilczyński - wicerektor Seminarium Duchownego w Lublinie
1945 - ks. Władysław Bargiel 1957 - ks. Tadeusz Pelczar 1983 - ks. Czesław Przech.