1. Obszary i obiekty prawnie obronione
Obszarami objętymi formalną ochroną prawną są w gminie Bełżyce:
• fragment Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu w poludniowo-zachodniej części gminy. Jest on chroniony ze względu na walory ekologiczne kompleksów leśnych, urozmaicony krajobraz oraz rolę, jaką spełnia w systemie chronionym województwa lubelskiego - dotyczy to szczególnie części zachodniej, związanej z doliną Wisły
Chodelski Obszar Chroniony Krajobrazu, o powierzchni 23338 ha utworzono uchwałą WRN w Lublinie 26 lutego 1980 roku, położony jest na obszarze gmin Wilków, Karczmiska, Łaziska, Chodel, Opole Lub., Bełżyce i Borzechów oraz miasta i gminy Poniatowa. W gminie Bełżyce obejmują swoimi granicami tereny Zalesia, Shzyrica i Wierzchowisk.
• parki podworskie w Babinie, Matczynie i Wronowie.
W gminie znajdują się następujące pomniki przyrody:
• Chmielnik - miłorząb chiński o obwodzie 208 cm (w gospodarstwie M. i T. Zachników),
• Bełżyce - lipa drobnolistna, o obwodzie 400 cm, w zabytkowym zespole dworsko-pałacowym (teren Szpitala Rejonowego przy ul. dr. Grażewicza),
• Bełżyce - 2 buki pospolite w zabytkowym zespole dworsko-pałacowym (teren Szpitala Rejonowego),
• Krężnica Okrągła - grupa 47 drzew (aleja i 2 szpalery), w tym
1 kasztanowiec biały (obwód 260 cm), 4 jesiony wyniosłe (obwód 230-320 cm), 42 lipy drobnolistne (obwód 200-540 cm).
Na terenie gminy występują części zlewni chronionych:
• rzeki Bystrej, w północnej części gminy, gdzie szczególnej ochronie podlegają stosunki wodne, w tym krążenie wody (cyrkulacja wody w utworach kredowych decyduje o jakości i występowaniu wód mineralnych rejonu Nałęczowa oraz pośrednio w Kazimierskim Parku Krajobrazowym),
• rzeki Bystrzycy - której zasoby wodne stanowią podstawę zaopatrzenia w wodę centrum aglomeracji lubelskiej , zaś dolina Bystrzycy stanowi ważny korytarz ekologiczny w systemie przyrodniczym
województwa lubelskiego.
2. Lokalne wartości wymagające ochrony
- sfera wododziałowa Wisły i Wieprza, która przebiega z południowego-zachodu na północny-wschód, - obszar występowania wysokiej jakości gleb, w północnej i środkowej części gminy,
- „węzeł” hydrograficzny w centralnej części gminy, z którego promieniście „rozpływają się” cieki wodne: Krężniczanka (Ciemięgwa) z dopływami (sama stanowiąca lewy dopływ Bystrzycy); Czerka - dopływ Bystrej (ciek stabilizujący stosunki wodne Kazimierskiego Parku Krajobrazowego); Zalesianka-prawostronny dopływ Chodelki; bezimienny ciek spod Wronowa zasilający Chodelkę; Poniatówka - ciek dopływający do Chodelki.
3. Przyrodniczy System Gminny
Obejmuje strefę wododziałów, obszar węzła hydrograficznego, gleby chronione (I, II i III klasy bonitacyjnej) i pozostałe doliny rzeczne, a więc obszary spełniające ważną rolę środowiskową w gminie i częściowo w województwie:
• obszar węzłowy - obejmuje należący do gminy fragment Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, w tym zbiór ekosystemów leśno-polnych, leśnych i dolinnych, powiązany z cennymi przyrodniczo terenami Powiśla: Wrzelowieckim Parkiem Krajobrazowym na południu, Kazimierskim Parkiem Krajobrazowym i projektowanym Parkiem Krajobrazowym Małopolskiego Przełomu Wisły (ten ostatni obszar to jednocześnie fragment międzynarodowego korytarza ekologicznego krajowej sieci ekologicznej - ECONET) oraz kompleksami leśnymi w okolicach Radawca Dużego i Krężnicy Jarej,
• dolina Krężniczanki - łącząca obszar węzłowy (rejon Chodelskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu) ze wspomnianym kompleksem leśnym w okolicach Krężnicy Jarej i dalej z “wojewódzkim" korytarzem ekologicznym Bystrzycy,
• dolina Poniatówki i kompleks leśny koło Wronowa (korytarz wodno-leśny) wiążący Chodelski Obszar Chronionego Krajobrazu.
4. Surowce mineralne
Na całym obszarze gminy Bełżyce występuje węgiel kamienny. Ze względu na znaczną głębokość zalegania (w dwóch otworach wiertniczych stwierdzono pokłady węgla kamiennego na głębokościach od 1100 m i od 1880 m), zasoby nie nadają się do eksploatacji.
W dolinie Krężniczanki (okolice Bełżyc) znajdują się niewielkie złoża torfu o niskim stopniu rozkładu, nie mające wartości ekonomicznej.
Surowce węglanowe (opoki i margle) występujące na znacznym obszarze gminy - na powierzchni lub płytko pod nadkładem czwartorzędu - ale nie nadają się do opłacalnej eksploatacji np. dla przemysłu cementowego. Opoki wydobywano wcześniej na lokalne potrzeby budowlane.
Różnego rodzaju piaski i piaski ze żwirami eksploatowane są w okresowo czynnych kopalniach: „Cuple',
“Malinowszczyzna III” i „Zosin”, a piaski drobne i budowlane - w rejonie Dylążek, Skrzyńca i
Wierzchowisk.
Oczyszczalnie ścieków w gminie - 1 komunalna w Bełżycach - 3 zakładowe w gminie
Średni stopień czystości wód płynących w gminie - I klasa 5. Inwestycje proekologiczne w gminie:
• w latach 1999-2000 wybudowano w centrum Bełżyc zbiornik retencyjny i wykonano architektoniczne zagospodarowanie terenów nadrzecznych,
• w 2000 roku zakończono prace związane z utworzeniem sfery ochronnej ujęcia wody w Bełżycach,
• • w latach 1994-2002 władze samorządowe gminy wykonały przebudowę 4 szkolnych kotłowni (piece węglowe zamieniono na olejowe), wybudowano też 2 przyszkolne oczyszczalnie ścieków w Babinie i Krzu.
Zamierzeniem niezrealizowanym, ale ciągle aktualnym, jest uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w miejscowościach położonych nad rzeką Krężniczanką, znajdujących się w zlewni rzeki Bystrzycy. 8 gmin zleciło opracowanie „Programu porządkowania gospodarki wodno-ściekowej” firmie
„Proeko” z Warszawy. Brak środków finansowych uniemożliwia podjęcie prac w tym zakresie.
Gospodarka
W latach 1989 - 92 zlikwidowano w Bełżycach trzy zakłady uspołecznione - Państwowe Gospodarstwo Rolne w Babinie, Rejonowy Zakład Wojewódzkiej Spółdzielni Budownictwa Wiejskiego oraz Przedsiębiorstwo Przemysłu Terenowego w Bełżycach.
W 1993 roku w gminie Bełżyce funkcjonowało 11 uspołecznionych (państwowych i spółdzielczych) podmiotów gospodarczych: Rejonowy Zakład Gazowniczy, Spółdzielnia Pracy Kominiarzy w Bełżycach, Spichlerz zbożowy ZPZ, Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Bełżycach, Wielobranżowa Spółdzielnia Rzemieślnicza w Bełżycach, Wytwórczo-Usługowa Spółdzielnia Pracy w Bełżycach, Fabryka Maszyn i Urządzeń Przemysłu Spożywczego „Spomasz” w Bełżycach, Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”
w Bełżycach, Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Opolu Lub. zakład w Bełżycach, Eksportowy Zakład Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Krężnicy Okrągłej, Wojewódzki Zakład Konserwacji Urządzeń Melioracyjnych w Bełżycach.
W 2002 roku przetrwały z tych firm: FMiUPS „Spomasz”, GS w Bełżycach, Rozlewnia Gazu w Bełżycach (dawniej Rejonowy Zakład Gazowy) i SKR w Bełżycach. Nowy krajobraz gospodarczy w gminie tworzą firmy prywatne - podmioty gospodarcze i spółki prawa handlowego.
Podmioty gospodarcze
W ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Urząd Miejski w Bełżycach zarejestrowanych jest (stan na 20 marca 2002 roku) 866 przedsiębiorców (w 1993 było ich 152). W podziale na branże podmiotów jest następująca: przemysł 14, budownictwo 28, rolnictwo 3, transport 72, handel 354 (w tym:
handel detaliczny - 212, handel obwoźny - 21, handel hurtowy - 21), usługi - 395.
W tej ostatniej branży zdecydowanie przeważają usługi z zakresu mechaniki pojazdowej i blacharstwa samochodowego - 30, ślusarstwa - 25, instalatorstwa sanitarnego i c-o - 22, stolarstwa - 19, mechaniki i naprawy maszyn - 12, usług ubezpieczeniowych - 11, murarstwa- 11 i fryzjerstwa- 10.
Większe firmy - podmioty gospodarcze w gminie::
• Ryszard Figura, PPHU “Eko-Mleko" w Bełżycach - produkcja w branży spożywczej
• P. i A. Jaśkowscy, Firma handlowa - Grupa Jasiek Sp. z o.o.
• Bogdan Gontarczyk, “DREW-CHEM" w Bełżycach - materiały budowlane, chemia
• Andrzej Besztak, Bełżyce, handel materiałami budowlanymi
• Firma “Besztak", Maciej Besztak, Wymysłówka - produkcja wyrobów metalowych
• Przedsiębiorstwo Wielobranżowe “Rolplast" Krzysztof Wojtachnio, Bełżyce, produkcja rolet zewnętrznych, sprzedaż okien
• Krzysztof Bednarczyk, PHU “BEST-1", Bełżyce - handel hurtowy
• Jan Stępień, „CERMIX” Bełżyce - hurtownia materiałów budowlanych
• Zdzisław Lalak, Zakład Remontowo-Budowalny w Jaroszewicach
• Marian Zając, Przedsiębiorstwo Importowo-Handlowe „MAGBEZ” w Babinie -handel maszynami rolniczymi
• Dariusz Kamiński, „MSB” w Bełżycach - usługi reklamowe
• Henryk Samol, Kawiarnia “Kristiana" w Bełżycach (także noclegi)
• Ryszard Zając, Mechanika Pojazdowa – Bełżyce
• Jerzy Wójtowicz, PPU „Polmar” w Wymysłówce - przetwórstwo tworzwy sztucznych, produkcja parapetów
• Andrzej Kamiński, PPUH „Anda” w Bełżycach - hurt materiałów budowlanych
• Adam Wójcicki, PHU „ADA” w Zalesiu - produkcja i sprzedaż mebli
• Piotr Dwojak, PPHU „Dwojak” w Bełżycach - gastronomia
• Bogusław Winiarski, Bełżyce, hurt materiałów budowlanych
• Marian Wełna, PPUH Bełżyce - produkcja kotłów gazowych i papieru toaletowego
• Kazimierz Brewczak, Firma H-U „EKAR” w Bełżycach - sprzedaż materiałów budowlanych
• Lech Widelski, PH „Lechmot” w Bełżycach - części do samochodów
• Zbigniew Król, Zakład Rem.-Bud. Firma U-H w Bełżycach - skład materiałów budowlanych
• Ryszard Ćwikła, Bełżyce, ślusarstwo, instalacje sanitarne, wodne i gazowe
• Iwona Winiarska, PHR-O “Migrola" w Podolu - stacja autogazu, szkółka drzew owocowych, meble ogrodowe.
Ilość małych i średnich przedsiębiorstw według gałęzi: handel - 310, produkcja – 15, usługi-420.
Ilość małych i średnich przedsiębiorstw według liczby zatrudnionych:
poniżej 10 zatrudnionych - 747, od 10 do 15 pracowników - 10; 15 do 50 - 2;
powyżej 50 zatrudnionych - 1.