Komitet Redakcyjny

W miarę jak wydawnictwa Głównego Urzędu Statystycznego rozrastały się ilościowo i objętościowo oraz komplikowały się pod względem treści, poprzednia organizacja, kierująca działalnością wydawniczą Głów­

nego Urzędu Statystycznego i zamykająca się w ramach Wydziału Wydawnictw i Po­

mocy Naukowych, stała się niewystarczająca.

Stopniowo tworzyły się wyodrębnione jed­

nostki administracyjne, jako to: Administracja Wydawnictw, Biuro Tłumaczeń, Oddział Dru­

karski. Każda z tych jednostek przejmowała pewne ściśle określone funkcje, które daw­

niej przy mniejszej ilości wydawnictw były zespolone w ręku kilku pracowników wy­

mienionego wyżej Wydziału Wydawnictw i Pomocy Naukowych. Pozostawała jedynie bez zmiany zasadnicza praca redakcyjna w ręku naczelnika tego wydziału. Stało się to w końcu ponad siły jednej osoby i dzięki temu, poszczególne wydziały Głównego Urzę­

du Statystycznego, że tak powiem, więcej siłą faktu niż siłą uprawnienia brały udział w tej pracy redakcyjnej. W ten sposób praca redakcyjna robiła się coraz bardziej rozpro­

szoną, nieskoordynowaną, na czem cierpiały wydawnictwa i pod względem treści i termi­

nowości. Należy przytem zaznaczyć, że kom­

petencji naczelnika Wydziału Wydawnictw i Pomocy Naukowych nie podlegały Sta­

tystyka Handlu Zagranicznego, Statystyka Pracy i wydawnictwa nieperiodyczne, wy­

chodzące w Statystyce Polski. Taki stan rzeczy wymagał reformy.

Zarządzeniem wewnętrznem Dyrektora Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 17 grudnia 1926 roku został powołany Ko­

mitet Redakcyjny, do którego należało kie­

rownictwo i redakcja wszystkich wydawnictw oprócz Statystyki Handlu Zagranicznego i Statystyki Polski. Jednocześnie został wy­

dany regulamin, określający kompetencje Komitetu Redakcyjnego i jego stosunek do

Oddziału Drukarskiego, Biura Tłumaczeń oraz poszczególnych wydziałów Głównego Urzędu Statystycznego. Należy przytem za­

znaczyć, że wprawdzie niektóre wydawnictwa Głównego Urzędu Statystycznego początkowo były wyjęte z kompetencji Komitetu Redak­

cyjnego, jednakże faktycznie kompetencja ta sięgała dalej poza formalne granice, gdyż nawet art. 15 regulaminu wydawnictw nada­

wał Komitetowi Redakcyjnemu prawa usta­

lania formy zewnętrznej i ogólnej termino- logji we wszystkich wydawnictwach Głów­

nego Urzędu Statystycznego. Ze względu na konieczność regulowania tych rzeczy stop­

niowo, faktyczne kompetencje Komitetu Re­

dakcyjnego znacznie się rozszerzyły. Regu­

lamin wydawnictw Głównego Urzędu Staty­

stycznego przedewszystkiem określa nazwy i treść wydawnictw Głównego Urzędu Sta­

tystycznego, które dzieli na perjodyczne i nieperjodyczne. Do perjodycznych zostały zaliczone Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej, Rocznik Handlu Zagranicznego, Kwartalnik Statystyczny, Statystyka Pracy, Handel Zagraniczny Polski (przegląd mie­

sięczny) i Wiadomości Statystyczne. Do nie­

periodycznych zostały zaliczone Statystyka Polski, Skorowidz Miejscoioości i inne wy­

dawnictwa w miarę potrzeby. Jednocześnie regulamin wydawnictw określa, że w ostat­

nich oprócz wyników prac Głównego Urzędu Statystycznego i innych urzędów państwo­

wych (zgodnie z art. 3 Statutu Głównego Urzędu Statystycznego) umieszczane są rów­

nież prace prywatne, dotyczące badań staty­

stycznych, przeprowadzanych przez Główny Urząd Statystyczny, inne instytucje i urzędy państwowe, instytucje i organizacje społeczne i osoby prywatne, a także prace teoretyczne z dziedziny statystycznej i statystyczno-eko- nomicznej. W dalszym ciągu regulamin określa zawartoścposzczególnych wydawnictw, język ich oraz terminy wychodzenia. Skład

HISTORJA OGÓLNA GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO 147

Komitetu Redakcyjnego jest określony w licz­

bie ³-ch członków wyznaczanych przez Dy­

rektora Głównego Urzędu Statystycznego z pośród naczelników wydziałów lub innych urzędników Urzędu. Przy redagowaniu Sta­

tystyki Pracy do redakcji wchodzi naczelnik Wydziału Statystyki Pracy i Przemysłu, 0 ileby on nie był członldem Komitetu.

Jednego z członków Komitetu Redakcyjnego Dyrektor wyznacza przewodniczącym, który też kieruje sprawami administracyjnemi Ko­

mitetu oraz reprezentuje go na zewnątrz.

Dalej jest określona odpowiedzialność redakcji 1 wydziałów za rękopisy, terminy składania rękopisów, ogólny ich wygląd i inne drob­

niejsze rzeczy.

Komitet Redakcyjny niezwłocznie zabrał się do pracy. Przedewszystkiem zostały roz­

winięte w specjalnych okólnikach ogólne przepisy regulaminu wydawnictw w formie drobiazgowych przepisów, dotyczących przy­

gotowania rękopisów, terminów ich dostar­

czania, korekt i t. p.

Pierwszy rok pracy Komitetu Redakcyj­

nego był poświęcony reorganizacji wydaw­

nictwa Wiadomości Statystyczne, które uległy znacznemu rozszerzeniu, zmianom w układzie i ulepszeniu zewnętrznej szaty wy­

dawnictwa, oraz rozszerzeniu treści i ulep­

szeniu układu Rocznika Statystyki Rzeczy­

pospolitej Polskiej, statystyka Pracy została przekształcona z wydawnictwa miesięcznego na kwartalne, jednocześnie w Wiadomościach Statystycznych został wprowadzony dział aktualnych zestawień z dziedziny statystyki pracy, zaś w kwartalniku Statystyka Pracy rozpoczęto umieszczać obszerniejsze anali­

tyczne opracowania. Poza tern terminowość wychodzenia perjodycznych wydawnictw Głównego Urzędu Statystycznego została doprowadzona do precyzji. W końcu 1927 r.

Komitet Redakcyjny rozpoczął wstępne pra­

ce, dotyczące Atlasu Statystycznego Rzeczy­

pospolitej Polskiej, wydanie którego było wówczas projektowane na początek 1929 r.

W ciągu roku 1928 poza rozszerzeniem i ulepszeniem wydawnictw zostały dokonane następujące ważniejsze zmiany: od początku roku rozpoczęto druk nowego wydawnictwa kwartalnego Statystyka Uboju Bydła, oraz w drugiej połowie roku Statystyka Handlu Za­

granicznego (zarówno miesięcznik jak i rocz­

nik) została podporządkowana Komitetowi Redakcyjnemu. Nadto w ciągu całego roku trwały prace przy Atlasie Statystycznym.

Prace te okazały się trudniejsze, niż począt­

kowo przewidywał Komitet Redakcyjny i ze względów metodycznych i ze względów trudności zestawienia materjału statystyczne­

go, wobec czego dopiero ku końcowi roku przystąpiono do technicznego wykonywania map i wykresów i stało się jasnem, że pro­

jektowany termin dotrzymany być nie może.

W ciągu roku 1929 większa część uwagi i pracy Komitetu Redakcyjnego była poświę­

cona Atlasowi Statystycznemu. Już od po­

czątku roku rozwinęły się w całej pełni prace techniczne: kartograficzne i wykonywanie wykresów. Jednocześnie postępowało zbiera­

nie, uzupełnianie i poprawianie materjału statystycznego. Od miesiąca maja rozpoczęły się już prace w Zakładzie Graficznym K. Główczewskiego i wówczas, kiedy zaczę­

ły napływać pierwsze korekty Komitet Re­

dakcyjny zetknął się z olbrzymiemi trudno­

ściami technicznemi. Ciągle powstawały kwestje technicznej możliwości wykonania tych lub innych kartogramów i diagramów, doboru koloru oraz trudności druku na pa­

pierze, którego nawet najlepsze gatunki wy­

ciągały się w czasie druku i dość często psuły wymaganą precyzję rysunku. Praca ta była trudna jeszcze z tego względu, że po­

dobna impreza była wykonywana w Polsce dopiero pierwszy raz. Poza tern przeszka­

dzały w pracy niektóre czysto przypadkowe zewnętrzne okoliczności, jako to wilgotne lato, długi strajk w Zakładzie Graficznym i nakoniec tragiczna śmierć właściciela Zakładu. Dzięki temu drugi wyznaczony ter­

min dla ukazania się Atlasu, początek sier­

pnia 1929 roku, nie mógł być dotrzymany i dopiero ku końcowi 1929 roku pierwsze zeszyty Atlasu Statystycznego poszły do introligatorni. W całokształcie wydawnictw Komitet Redakcyjny w roku 1929 dokonał tylko jednej zmiany, wyodrębniając statysty­

kę cen w osobne miesięczne wydawnictwo.

Praca Komitetu Redakcyjnego w ciągu roku 1929 była bardzo trudna nietylko ze względu na kłopoty przy wykonaniu Atlasu Staty­

stycznego, ale również i ze względu na od­

bytą w sierpniu tegoż roku Sesję Międzyna­

rodowego Instytutu Statystycznego w War­

szawie, która przez kilka miesięcy ją po­

przedzających, odrywała od właściwej pracy przy wydawnictwach Głównego Urzędu Sta­

tystycznego siły Oddziału Drukarskiego, Biura Tłumaczeń, Sekretarjatu Komitetu Re­

dakcyjnego, a również i samych członków Komitetu. Dzięki temu w ciągu roku 1929 nie mogło być wykonane drugie zamierzenie Komitetu Redakcyjnego, a mianowicie wy­

danie skróconego Rocznika Statystycznego, który ze względu na uproszczoną treść, for­

mat i t. d. miał służyć popularyzacji wiedzy statystycznej w społeczeństwie polskiem oraz jako wydawnictwo propagandowe dla zagranicy. Zamierzenie to zostało odroczone do następnego 1930 roku.

W ten sposób można uważać wydanie Atlasu Statystycznego, zbiegające się z koń­

cem 1929 roku, jako zamknięcie pierwszego trzyletniego okresu działalności Komitetu

Redakcyjnego, poświęconego rozszerzeniu wydawnictw statystycznych, technicznemu ich ulepszeniu, szczególnie pod względem termi­

nowości oraz przygotowaniu wydawnictwa, przedstawiającego ogólne rezultaty pracy Urzędu Statystycznego w formie graficznej.

Dalsze prace Komitetu Redakcyjnego w okre­

sie następnym muszą iść w kierunku pogłę­

bienia treści wydawnictw oraz udostępnienia niektórych z nich szerszym kołom społe­

czeństwa polskiego.

J. SK R ZE T U SK A