Potrzeba utworzenia biura informacyjnego powstała w miarę rozwoju statystyki i za
interesowania się instytucyj i osób danemi opracowanemi w Głównym Urzędzie Staty
stycznym.
W pierwszych latach dawały się słyszeć często pytania: „co wy tam w Urzędzie Sta
tystycznym robicie“, „czy kto waszemi pra
cami się interesuje“ lub też „komu ta staty
styka jest potrzebna, chyba tylko uczonym?“.
Wobec takich pytań zdawało się nieraz, że przeprowadzone badania istotnie przynoszą mały pożytek a są zbyt kosztowne, gdyż na początku istnienia Głównego Urzędu Staty
stycznego tylko profesorowie, instytucje mię
dzynarodowe lub konsulaty państw zagra
nicznych interesowały się wynikami prac sta
tystycznych.
W ciągu jednak ubiegłego dziesięciolecia można było zaobserwować stały wzrost za
interesowania szerszych kół wynikami prac statystycznych.
Z biegiem czasu, gdy życie gospodarcze zaczęło się odbudowywać, jak również z chwilą rozpoczęcia normalnych studjów na naszych uczelniach, wzrosło zapotrzebowanie na dane statystyczne. Wydawnictwa Głównego Urzę
du Statystycznego zaspakajają największą część tych zapotrzebowań, jednak dużo pracy pozostaje dla działu informacyjnego. Powstała wobec tego potrzeba ułatwienia korzystania z prac statystycznych osobom, zainteresowa
nym w otrzymywaniu danych.
Rozwój działalności informacyjnej przed
stawia się w chronologicznym porządku na
stępująco.
Pierwsze zarządzenie Dyrektora Główne
go Urzędu Statystycznego z 1923 roku, nor
mujące udzielanie danych statystycznych, do
tyczyło międzynarodowych instytucyj. W myśl tego zarządzenia zostało przydzielone za
łatwienie spraw informacyjnych Wydziałowi
Wydawnictw i Pomocy Naukowych, a infor
macje ściśle związane z wydziałami—poszcze
gólnym wydziałom zależnie od prac przez nie prowadzonych. Najważniejsze punkty tego zarządzenia podajemy poniżej:
„1) Cała korespondencja z Międzynarodo
wym Instytutem Rolnictwa w Rzymie ześrod- kowuje się w Wydziale Statystyki Rolnictwa.
2) Takaż korespondencja z Międzytiarodo- wem Biurem Pracy w Wydziale Statystyki Pracy i Przemysłu.
3) Korespondencja ze wszystkiemi pozo- stałemi urzędami i instytucjami zagraniczne- mi, jak Liga Narodów, Międzynarodowy Instytut Statystyczny w Hadze, oraz innemi w Wydziale Wydawnictw i Pomocy Nauko
wych.
Naczelnicy wymienionych wydziałów otrzy
mują, w myśl tego zarządzenia, dla wszyst
kich sprawozdań od poszczególnych wydzia
łów odpowiednio przygotowany materjał.
Perjodyczne komunikaty do prasy i inne wewnątrz kraju, po uzyskaniu przy wysyła
niu poraź pierwszy aprobaty dyrektora, są wysyłane przez Wydział Wydawnictw i Po
mocy Naukowych“.
Wyżej cytowane zarządzenie nie rozstrzy
gało kwestji udzielania danych statystycz
nych urzędom, instytucjom oraz osobom prywatnym wewnątrz kraju. Dotychczasowa praktyka w tych wypadkach polegała na przesyłaniu pisma lub interesanta do po
szczególnych wydziałów, oprącowywujących żądane dane. Jeśli pismo lub interesant po
trzebował danych z kilku działów statystyki, zaczynała się wtedy wędrówka, niejednokrot
nie, po wszystkich wydziałach, a w końcu nie wiadomo było, jaki wydział ma pismo ostatecznie załatwić.
W celu odciążenia wydziałom pracy, nie
przewidzianej programem prac, oraz ułatwie
nia i przyspieszenia korzystania z danych
statystycznych, Dyrektor wydał w 1925 roku nowe zarządzenie, które koncentrowało pisma 0 udzielenie danych statystycznych w Wydzia
le Prezydjalnym. W myśl tego zarządzenia:
„1) Wszystkie zgłoszenia o udzielenie da
nych statystycznych i informacyj winny być przez Kancelarję Główną kierowane do na
czelnika Wydziału Prezydjalnego, korespon
dencja ta będzie zaciągana do specjalnego dziennika, prowadzonego przez sekretarza.
2) Naczelnik Wydziału Prezydjalnego przedstawiać będzie rzeczy ważniejsze Dy
rektorowi, celem wyznaczenia referenta 1 wskazania ewentualnego załatwienia, po
zostałą korespondencję kierować będzie bez
pośrednio do pp. naczelników właściwych wydziałów do załatwienia.
3) W razie niewyznaczenia specjalnego terminu korespondencja w sprawie danych statystycznych powinna być załatwiona w ciągu tygodnia. Odpowiedź przechodzić win
na zawsze przez specjalny dziennik prowa
dzony przez sekretarkę.
4) Sekretarka winna otrzymywać kopję wszystkich udzielonych informacyj celem prowadzenia ścisłej ewidencji“ .
W ten sposób właściwie powstało już biuro informacyj statystycznych, a właściwie została załatwiona kwestja udzielania infor
macyj pisemnych.
Korespondencja z roku na rok wzrastała, jak również liczba osób zgłaszających się po dane statystyczne osobiście oraz liczba tele
fonicznych zapytań.
Wobec potrzeby uregulowania zgłoszeń osobistych i telefonicznych Dyrektor zarzą
dzeniem wewnętrznem z dn. 6.V 1926 roku utworzył Biuro Informacyjne jako referat Wydziału Prezydjalnego.
Do obowiązków kierownika biura wT myśl tego zarządzenia należy załatwianie kores
pondencji, udzielanie informacyj statystycz
nych ustnych i telefonicznych, oraz opraco
wywanie do wydawnictw międzynarodowych działu statystycznego o Polsce, a także wy
syłanie sprawozdań miesięcznych do Ligi Narodów, Międzynarodowego Instytutu Sta
tystycznego w Hadze, Międzynarodowego Biura Pracy etc. Naczelnicy wydziałów otrzy
mali polecenie okazywania kierownikowi biura pomocy, a w w7ypadkach przekraczają
cych przygotowanie kierownika udzielenia pisemnej odpowiedzi lub przejrzenia napisa
nego projektu,
W Biurze Informacyjnem nie jest prowa
dzona ewidencja osobistych zgłoszeń o dane statystyczne, aczkolwiek liczba ich wielokrot
nie przekracza liczbę pisemnych zapytań.
Do biura zgłasza się dziennie od 10—15 interesantów, telefonicznie od 5—10; ewi
dencja pism rozpoczyna się dopiero od marca 1925 r. i dlatego dane dla tego roku nie są kompletne.
Działy statystyki, o które najwięcej jest zapytań obrazuje następująca tablica:
Zestawienie pisemnych informacyj udzielonych w latach
W yszczególnienie 1925“ 19 2 6 19 2 7 19 2 8
O g ó ł e m ... 61 325 646 688
w tem dla zagranicy . 19 92 '52 180
ze stat. handlu
zagra-n ic z zagra-n e g o ... 20 74 104 120 ze stat. c e n ... — 27 173 138
„ spisu ludności . 6 29 35 25
„ produkcji . . . 3 24 27 34
„ skarbowości i
fi-nansów komunalnych 6 11 17 30
ze stat. r o ln e j... 4 11 24 28 z kilku działów
staty-s t y k i ... 12 56 113 132 z innych działów
staty-styki . . • ... 10 93 153 181
a Dane niekompletne.
Jeśli zanalizujemy ostatni rok, to naj
większe zainteresowanie przypada na staty
stykę cen, jednak musimy tu zastrzec, że do tego działu wchodzą też zaświadczenia 0 zmianach kosztów utrzymania, stosowane w umowach przy obliczaniu płac robotni
czych, drugie miejsce zajmują zapytania z kilku działów statystyki, trzecie ze staty
styki handlu zagranicznego.
Pod tytułem „z innych działów statystyki“
są pytania z zakresu naturalnego ruchu lud
ności, emigracji, plac, parcelacji, komunikacji 1 t. p., również zapytania nie mające nic wspólnego ze statystyką, jak np. prośba o wyszukanie podług ostatnich dat staty
stycznych pana X, lub też o wskazanie szpi
tala, skargi na władze przełożone z powodu nie udzielenia zezwolenia na ożenek i t. p.
Każde prawie pismo informacyjne lub też ustne zapytanie wymaga dużego nakładu pracy, gdyż interesantom chodzi zwykle o dane porównawcze dla dłuższego okresu, a także o zestawienia zagadnień ściśle wiążą
cych się ze sobą; taki charakter mają prawie wszystkie zagraniczne pisma.
HISTORJA OGÓLNA GŁÓWNEGO URZĘDU STATYSTYCZNEGO
Z wydawnictw zagranicznych, do których opracowuje Biuro Informacyjne całokształt działu o Polsce są następujące: Statesman’s Year Book, Europa Year Book, Almanach Gotajski, Annuaire Général, The World Almanac i wiele innych, które nie posiadają charakteru perjodycznego lub zawierają tylko sporadyczne dane o Polsce, jak Textilwoche, Baltische Presse, wydawnictwa międzynaro
dowe w Tokjo i t. p.
Dane statystyczne zbiera przemysłowiec, chcąc zwiększyć lub rozszerzyć swą pro
dukcję, prelegent—do odczytu, student—do
175
pracy seminaryjnej i dyplomowej. Zagranica, lokująca kapitały w Polsce, zbiera skrzętnie i szczegółowo dane statystyczne.
Niejednokrotnie po informacje zgłaszają się z obszernemi kwestjonarjuszami tacy, którzy chcą przerzucić swoją pracę na Biuro Informacyjne np. wydawcy kalendarzy, osoby piszące sprawozdania konsularne, lub pod
ręczniki geografji, uczniowie szkół średnich, którzy mają trudności w opracowaniu tema
tów tak poważnych jak np. „Podstawy roz
woju przemysłu farb anilinowych“ „Polska współczesna“ „Kolejnictwo w Polsce“ i t. p.