Kompetencje menedżera oświaty

Kompetencje według encyklopedii prakseologii i teorii organizacji ozna-czają „cechy podmiotu zrelatywizowane do wykonania określonego czynu, speł-nianie funkcji w organizacji”⁴⁷. Pojęcie menedżeryzmu w polskiej gospodarce rynkowej ukształtowało się w połowie lat pięćdziesiątych.

Źródło: A. Rakowska, Kompetencje wspó łczesnego mene-dżera, [w:] Zarządzanie kompetencjami w organizacji, (red.) E.

44 Robert B. Cialdini naukowiec światowej sławy, profesor psychologii społecznej, prowadzi badania naukowe nad wywieraniem wpływu na ludzi.

45 R.B. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi teoria i praktyka, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2013, s. 51-52.

46 Ibid., s. 51-52.

47 T. Pszczołowski, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Zakład Narodowy im.

Ossolińskich, Wrocław 1982, s. 99.

Elżbieta Jędruszczak

122

Masłyk-Musiał, Warszawa 2005, s. 94, [za:] I. Bednarską-Wnuk, op. cit., s. 65.

Traktowane było jako symbol wolności i postępu, wyrosło na amerykańskiej tradycji i amerykańskiej teorii menedżeryzmu⁴⁸. W dobie przemian społeczno--gospodarczych zachodzących w systemie oświaty, pojęcie menedżera oświaty bardzo szybko przyjęło się na polskim rynku oświatowym. Członkostwo Polski w Unii Europejskiej wymogło dostosowania się do zasad i sposobu działania placówek oświatowych w krajach członkowskich. Efektem tych zmian jest bar-dziej perspektywiczne postrzeganie dyrektora szkoły, nie tylko jako pedagoga, ale także jako menedżera, „od którego oczekuje się skuteczności”⁴⁹. Według I. Bednarskiej-Wnuk do pożądanych kompetencji menedżerskich dyrektorów placówek oświatowych możemy zaliczyć: umiejętne posługiwanie się prawem, umiejętności aplikowania o środki zewnętrzne z Unii Europejskiej, oszczędne gospodarowanie majątkiem szkoły, wprowadzenie zmian, innowacji pedago-gicznych, a także stałe uczenie się i doskonalenie⁵⁰. Naukowcy zajmujący się badaniami w obszarze zarządzania oświatą, twierdzą, iż do pożądanych kom-petencji menedżera oświaty zaliczyć należy: „szybką orientację w analizowa-niu sytuacji i problemów, opanowanie sprawnych technik komunikowania się, zdolności przywódcze, wysoki stopień samoregulacji oraz trafną analizę sku-teczności planowania i realizowania zadań oświatowo-wychowawczych”⁵¹. Duży nacisk nauka o zarządzaniu kładzie na wiedzę i umiejętności jej wykorzysty-wania, czyli uzdolnienie jednostek kierujących - menedżerów oraz na rozwija-nie cechy wpływających na sukces organizacji, do których należy zaliczyć kwa-lifikacje i umiejętności⁵², pomiędzy którymi zachodzi ścisła korelacja. Opisaną sytuację przedstawia ilustracja 1.1.

Na podstawie poniższej analizy nasuwa się konkluzja, że dyrektor szkoły

„to przede wszystkim lider, który wyznacza drogę działalności organizacyjnej placówki oświatowo-edukacyjnej”⁵³, do której sprawnego funkcjonowania nie-zbędne są kompetencje menedżerskie. Wybór skutecznego menedżera polega

48 Zob. B. Nogalski, J. Śniadecki, Kształtowanie umiejętności menedżerskich, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz 1998, s. 29.

49 H. Mintzberg, Zarządzanie, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 228.

50 I. Bednarska-Wnuk, op. cit., s. 91.

51 R. Otręba, op. cit., s. 193.

52 Zob.I. Bednarska-Wnuk, op. cit., s. 65.

53 A. Gołębiewski, M.M. Kępa Perspektywa rozwojowa w dziedzinie zarządzania szkołą-dyrektor w dobie XXI wieku, [w:] Pedagogiczne aspekty zarządzania organizacją tom I, (red.) M.K. Szpakowski, E. Dąbek, Knowledge Innovation, Zamość 2014, s. 144-145.

Dyrektor czy menedżer? Implementacja strategii Europa 2020 w świetle prawa oświatowego

123 na przeanalizowaniu zarówno zalet, jak i wad kandydata. Wady należy staran-nie ocenić, następstaran-nie skonfrontować z pracą jaka go czeka na powierzonym stanowisku oraz z sytuacją organizacji⁵⁴. Zalety należy rozwijać i odpowiednio gratyfikować.

Jak wynika z moich obserwacji rynku oświatowego, w placówkach niepub-licznych najczęściej zatrudniany jest menedżer oraz dyrektor szkoły. Dowodem niniejszego faktu jest analiza portali internetowych, gdzie możemy zaobserwo-wać w treściach ogłoszeń tendencje placówek niepublicznych do zatrudnianie tzw. „dyrektorów-menedżerów oddziałów”. Wyspecjalizowany menedżer zatrud-niony w placówce oświatowej, skupia się na potrzebach rynku oraz na realizacji strategii firmy. Możemy zaobserwować w krótkim okresie dynamiczny rozwój placówek niepublicznych. W konsekwencji przekłada się to na duży nabór oraz poprawę kondycji finansowej placówek niepublicznych, gdzie działania mar-ketingowe są realizowane na wysokim poziomie. Szkoły niepubliczne wycho-dzą bezpośrednio naprzeciw klientowi, wspierają lokalne imprezy plenerowe, akcje charytatywne, często są współorganizatorami większych akcji lokalnych.

Szkoły publiczne, czyli te, których organem prowadzącym są jednostki samo-rządu terytorialnego, próbują naśladować lub adoptować nowoczesne metody stosowane w biznesie. Przyczyniła się do tego: duża konkurencyjność, turbulen-cje w otoczeniu oraz konieczność analizowania kosztów funkcjonowania placó-wek oświatowych. Obecna sytuacja wymusza na sektorze publicznym skuteczne, sprawne, efektywne zarządzanie⁵⁵. Wzrasta rola szkoły, która, zgodnie z dyrek-tywami Unii Europejskiej, powinna przygotować absolwentów do samokształ-cenia oraz uczestniczenia w procesie edukacji przez całe życie⁵⁶. W szkołach publicznych, których organem prowadzącym są jednostki samorządu teryto-rialnego, według mojej wiedzy, nie praktykuje się zatrudniania menedżerów oświaty. Pomimo ostrej krytyki statusu zawodowego dyrektorów prowadzo-nych przez ORE w 2011 roku, samorządy nie podjęły się ryzyka zmian. Wyniki badań są zatrważające. ORE zarzuca dyrektorom brak kompetencji, wstrzymy-wanie reform oraz brak kwalifikacji do pełnienia funkcji.

54 H. Mintzberg, op. cit., s. 255.

55 I. Flajszok, A. Męczyńska, A. Michna, Zarządzanie publiczne. Nieprogramowalne decyzje w jednostkach oświatowych, Difin, Warszawa 2013, s. 31.

56 (ang. lifewide lifelong learning – LLL) , stanowi część strategii na rzecz inteligentnego rozwoju Europa 2020.

Elżbieta Jędruszczak

124

Ogólnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty (OSKKO)⁵⁷ na konferencji w 2012 roku wysunęło postulat zmian w kwestii statusu zawo-dowego dyrektorów szkół. Wskazało na potrzebę autonomii przy zatrudnie-niach na stanowisko dyrektora szkoły menedżerów „należy zmienić przepisy uniemożliwiające przystąpienie do konkursu na stanowisko dyrektora osobom z odpowiednim przygotowaniem, lecz nieposiadającym aktualnej oceny pracy, ze względu na podjęcie pracy w urzędach, organizacjach pozarządowych i insty-tucjach oświatowych. Aktualny stan prawny wyklucza wartościowych dla szkół kandydatów, którzy zyskali wiedzę oświatową i umiejętności organizacyjne wartościowe dla rozwoju oświaty lokalnej”⁵⁸. W treści postulatu OSKKO kła-dzie nacisk na podnoszenie kwalifikacji przez dyrektorów, posiadanie wiedzy zarówno z nadzoru pedagogicznego, jak i finansów publicznych, nawiązywa-nie współpracy z podmiotami zewnętrznymi.

W literaturze przedmiotu coraz więcej uwagi poświęca się menadżery-zmowi oświatowemu, dzięki któremu szkolnictwo publiczne miałoby szansę rozwoju. Jednak w praktyce istnieją tylko postulaty zmian, bez zauważalnych efektów ich wprowadzania.