W jaki sposób możemy zacząć naszą karierę w zawodzie trenera biznesu?
Tak samo jak przy wyborze każdego innego zawodu, musimy na początku naszej drogi przemyśleć, czy dysponujemy odpowiednimi dla tego zawodu predyspozycjami. Jeżeli chodzi o kwalifikacje, które są nie mniej ważne w tym zawodzie – (te akurat możemy nabyć) to umiejętności, takie jak przemawia-nie i radzeprzemawia-nie sobie w trudnych sytuacjach, choć już trudprzemawia-niej, jednak możemy w sobie wyćwiczyć. Jednakże nie możemy tego samego poczynić już z osobo-wością trenera oraz cechami jego charakteru. Jeżeli osoba nie jest sumienna, rzetelna i nie charakteryzuje się dużą samodyscypliną, to nie ma możliwości nauczenia się więcej ponad to, co zdziałała sama natura. Tender musi bowiem być osobą komunikatywną, kreatywną, zorganizowaną. Musi podchodzić do swojej pracy z pasją oraz posiadać chęć nieustannego dokształcania się. Rea-sumując, nie każdy posiada więc odpowiednie predyspozycje, aby pracować w zawodzie trenera, a zwłaszcza trenera biznesu.
Jak wiadomo, w powyższym kontekście odpowiedzialna i ciężka skąd-inąd „(…) praca trenera, dokonuje się w obszarze procesów interpersonalnych – relacji międzyludzkich, jak również procesów intrapersonalnych – mental-nych, emocjonalnych i duchowych. Nawet jeżeli dobrze określimy cele beha-wioralne i mentalne, czyli zmiany w zachowaniu i myśleniu, dla danego szko-lenia, ono i tak bezustannie odbywa się w ramach relacji międzyludzkich i przez to może wpływać na wszystkie aspekty osoby uczestnika, również te sub-telne, głębsze, niedostrzegalne na poziomie zachowania. Potrzebna jest więc uważność na wpływ, w jaki w sposób zamierzony oraz niezamierzony („z tła”) trener oddziałuje na całą osobę uczestnika szkolenia. Dlatego tak ważne jest, aby nie ranić, nie manipulować, nie osłabiać poczucia własnej wartości uczest-ników, nie zostawiać ich w poczuciu niewiedzy lub niekompetencji, w poczu-ciu braku zrozumienia lub akceptacji i nie modelować <<złych>> moralnie postaw”30. Tylko wówczas jako trenerzy osiągniemy zamierzony cel zarówno ten
30 J. Pocica, Etyczny wymiar pracy trenera, [w:] Vademecum trenera, (red.) A. Kuźniak, Stowarzyszenie konsultantów i Trenerów Zarządzania MATRIK, Kraków 2010, s. 27.
Trener biznesu – pedagog czy menedżer? Refleksje praktyków
27 podstawowy – jaki jest wpisany w program danego szkolenia, jak i ten ogólno-społeczny – wynikający z ogólnych założeń co do przedsiębiorczości, wpisują-cej się w priorytety gospodarcze31 naszego kraju.
Niebagatelne znaczenie w realizacji powyższych priorytetów ma edukacja dorosłych i poradnictwo zawodowe32, stanowiące odpowiedź na pytania co do uzdrowienia gospodarki, której podstawową bolączką są współczesne wyzwa-nia rynku pracy.
Zatem tym „głównym celem pracy trenerów biznesu, których aktywność i kompetencje oddziałują poniekąd także na ogólny stan przedsiębiorczości i aktywności zawodowej społeczeństwa, jest kształtowanie i rozwijanie kompe-tencji miękkich. Do jego podstawowych zadań należy prowadzenie szkoleń, m.in.
z zakresu: asertywności, zasad komunikacji interpersonalnej, negocjacji, umie-jętności menedżerskich, zarządzania zmianą oraz organizacji czasu, neurolin-gwistycznego programowania umiejętności przywódczych, jak również radze-nia sobie ze stresem. Trenerzy biznesu realizują także specjalistyczne szkoleradze-nia adresowane do określonej grupy klientów jak np. techniki skutecznej sprze-daży dla handlowców”33. Tak szeroki zakres szkoleń, które realizują trenerzy biznesu siłą rzeczy powoduje, że „(…) praca trenera biznesu nie jest zajęciem stabilnym i regularnym, trwającym w ściśle określonych godzinach. Domi-nują tutaj elastyczne godziny pracy oraz częste wyjazdy nawet kilkudniowe, jeżeli szkolenie realizowane jest w siedzibie zleceniodawcy. Trener pracuje także w razie potrzeby w weekendy. Prowadząc szkolenie, musi on je również wcześniej przygotować, a następnie ocenić. Dochodzą więc do tego dodatkowe godziny pracy w domu. W trakcie szkolenia trener biznesu może być rów-nież narażony na konfrontacje ze znudzonymi i agresywnymi uczestnikami
31 Należy w tym miejscu nadmienić, że „(…) analizując podejście do przedsiębiorczości i przedsiębiorców w ujęciu historycznym, można zauważyć wyraźną ewolucję poglądów wobec sektora małych przedsiębiorstw, tradycyjnie kojarzonego z przedsiębiorczością. J. Schumpeter w swej przełomowej rozprawie Teoria rozwoju gospodarczego, opublikowanej po raz pierwszy w 1911 roku, wskazywał na kluczową rolę przedsiębiorcy w procesie rozwoju gospodarczego”. Zob. J. Cieślik, Przedsiębiorczość dla ambitnych. Jak uruchomić własny biznes, Wydanie drugie zaktualizowane, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010, s. 17.
32 „Powiązanie problemów edukacji dorosłych i poradnictwa zawodowego jest niezwykle uzasadnione, chociaż edukacja dorosłych nie jest przecież tylko edukacja zawodową, a poradnictwo zawodowe obejmuje różne grupy osób, niekoniecznie dorosłych”. Zob. A. Stopińska-Pająk, Edukacja dorosłych i poradnictwo zawodowe wobec wyzwań rynku pracy, [w:] Edukacja dorosłych doradca zawodowy, rynek pracy, (red.) A. Stopińska-Pajak, Wyższa Szkoła Pedagogiczna TWP, Warszawa 2006, s. 9.
33 Informacja o zawodzie Trener biznesu, Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej w Tarnowie, grudzień 2012 r., s. 3.
Mirosław K. Szpakowski, Ewelina Dąbek
28
szkolenia. Ze względu na częsty kontakt z ludźmi, rangę zawodu oraz stworze-nie zaufania do swojej osoby, trener biznesu powistworze-nien dbać o swój wizerunek zewnętrzny – wygląd, ubiór oraz sposób zachowania”34. Zawód ten można więc (i należy) traktować jako wyjątkowy, który wiąże się z dużym zaufaniem spo-łecznym, którego to trener absolutnie nie może zawieść. Cóż jednak, gdyby tak się stało? Z całą pewnością wpłynie to negatywnie na jego rynkową pozycję oraz ilość kolejnych zleceń. Firmy bowiem, które korzystają z usług instytucji szkoleniowych lub indywidualnie działających trenerów biznesu (tzw. „wolnych strzelców”), zwykle przed zleceniem szkolenia dokładnie sprawdzają nie tylko ofertę szkoleniową – z jej programami, ale też rekomendacje kadry trenerskiej.
Oczywiście, że wraz z rosnącym zapotrzebowaniem, także „(…) oferta szko-leniowa dla firm dynamicznie się poszerza. Co za tym idzie, zwiększa się popyt na doskonale przygotowanych trenerów, którzy potrafią przekazywać swoją wiedzę i umiejętności nie tylko pracownikom, ale też trenerom wewnętrznym małych i średnich firm”35. Trenerzy, szkoląc bowiem pracowników danej orga-nizacji, poniekąd szkolą też potencjalnych nowych trenerów, którzy pozyskaną od nich wiedzę będą już samodzielnie przekazywać innym ludziom. Zachodzi tu niebezpieczeństwo szkolenia przyszłej konkurencji danego trenera – z czego oczywiście przewidujący trenerzy doskonale zdają sobie sprawę. Między innymi z tego też powodu, nie ujawniają oni swego całego warsztatu oraz doświad-czenia na jednym szkoleniu lub dla tych samych uczestników. Niemniej jed-nak, nie jest to tak prosta, jakby się wydawało, droga do tego zawodu. Należy pamiętać bowiem, że (na szczęście dla trenerów) „(…) nie każda osoba ma pre-dyspozycje do bycia trenerem biznesu. To praca, która angażuje emocjonalnie i polega na ciągłym kontakcie z ludźmi. Od relacji z uczestnikami szkoleń nie-jednokrotnie zależy reputacja trenera i jego dalsza kariera. W trakcie szkolenia trener powinien umieć wzbudzić w uczestnikach: zainteresowanie, ciekawość oraz zmotywować ich do działania w danym zakresie. Wymaga to określonych umiejętności, a przede wszystkim: komunikatywności rozumianej jako zdol-ność do nawiązywania i utrzymywania kontaktów interpersonalnych, umiejęt-ności aktywnego słuchania oraz przekazywania wiedzy. Trener powinien być osobą ciekawą ludzi, otwartą, empatyczną, gotową do pracy nad sobą, ponie-waż on sam jest podstawowym narzędziem swojej pracy. Niezbędna jest w tym
34 Ibid., s. 4.
35 J. Gontarz-Smartnik, (2009), op. cit., s. 6.
Trener biznesu – pedagog czy menedżer? Refleksje praktyków
29 zawodzie odporność na sytuacje stresowe, inteligencja, kreatywność i elastycz-ność w działaniu, jak również gotowość do improwizacji i twórczego przysto-sowania się do często zmieniających się warunków”36.
Osoba mająca ambicje zostać dobrym trenerem, powinna więc mieć też coś z psychologa. Wiedza i umiejętności z tej dziedziny przysłużą się bowiem usprawnieniu komunikacji między trenerem a poszczególnymi uczestnikami szkolenia. Natomiast treningi z zakresu asertywności, negocjacji biznesowych czy też przywództwa, trudno sobie wyobrazić bez osobistego zaangażowania i pewnego doświadczenia prowadzącego i wiedzy (także z psychologii). To właś-nie poprzez osobiste doświadczewłaś-nie, możemy dużo zyskać w oczach klientów, jesteśmy wówczas dla nich bardziej wiarygodni. Teoretyczna (można powie-dzieć nawet tzw. „książkowa”) wiedza z marketingu czy zarządzania zasobami ludzkimi37 nie jest w stanie zastąpić doświadczenia, jakie to zdobywamy pod-czas indywidualnych praktyk. Dlatego więc te osobiste przykłady, wyniesione z życia i prywatnego doświadczenia zawodowego są cennym dorobkiem tre-nera, z którego mogą korzystać uczestnicy szkoleń, czerpiąc zeń to co jest naj-ważniejsze. Najważniejszą jest wiedza, którą trener nabył i empirycznie zwery-fikował, a później implementował do działalności biznesowej.