Kompleksowe partnerstwo

Zaledwie trzy lata po ukazaniu się pierwszego dokumentu strategicz-nego Komisji poświęcostrategicz-nego Chinom powstał kolejny Komunikat, zaty-tułowany Building a  Comprehensive Partnership with China („Budując kompleksowe partnerstwo z  Chinami”). Jako powód tak szybkiej aktu-alizacji dokumentu z 1995 roku podano postępy w reformach wewnętrz-nych w Chinach (co miał symbolizować ambitny plan pięcioletni przyjęty w 1997 roku na XV Zjeździe KPCh), wzrost aktywności Chin na arenie międzynarodowej (udział w rozmowach pokojowych z Koreą, seria spo-tkań przywódców chińskich z przywódcami Japonii, Rosji i Stanów Zjed-noczonych), skutki kryzysu finansowego w Azji oraz zmiany zachodzące w samej Unii (podpisanie traktatu amsterdamskiego zwiększającego unij-ne możliwości działania w sferze polityki zewnętrzunij-nej12). Pewne znaczenie

11 Ibidem, s. 17.

12 Szerzej o  nowych instrumentach Wspólnej Polityki Zagranicznej i  Bezpieczeństwa wprowadzonych na bazie traktatu amsterdamskiego patrz J.  Zajączkowski, Unia

niewątpliwie miało również osiągnięcie jednego z celów założonych w po-przednim dokumencie, czyli sprawne przekazanie Chińczykom władzy nad Hongkongiem w lipcu 1997 roku.

Polityczne cele zakładane przez Unię nie zmieniły się znacząco w sto-sunku do roku 1995, jednak inaczej zostały rozłożone akcenty. Przybrały one też bardziej skonkretyzowaną formę. Wymieniono pięć celów zasad-niczych, a w ich ramach wskazano obszary priorytetowe.

W  ramach celu pierwszego, nazwanego „Głębsze włączenie Chin do społeczności międzynarodowej”, wymieniono pięć priorytetów:

1. Podniesienie dialogu unijno-chińskiego na wyższy poziom.

Wy-razem tego miało być odbywanie stałych, dorocznych szczytów na pozio-mie rządowym, co  zrównałoby poziom relacji wzajemnych do  poziomu charakterystycznego dla kluczowych partnerów (USA, Rosja), a  także nadało odpowiednie tempo rozwiązywaniu problemów wzajemnych;

2. Rozwijanie współpracy na forum ASEM. Oznaczać to miało

szer-sze włączenie się Chin w powołane w Bangkoku w 1996 roku

The Asia--Europe Meetings (ASEM), forum współpracy międzyregionalnej. Bruksela dostrzegała potrzebę zaangażowania ChRL w rozwiązywanie najważniej-szych z jej punktu widzenia kwestii regionalnych, takich jak: zrównowa-żony rozwój w  regionie, bezpieczeństwo morskie, handel narkotykami, bronią, nieproliferacja broni masowego rażenia oraz łagodzenie skutków kryzysu azjatyckiego;

3. Współpraca w  rozwiązywaniu problemów globalnych. Do 

pod-stawowego katalogu problemów, wymienionych już w  poprzednim Ko-munikacie Komisji, Unia dodała jeszcze kwestię reformy ONZ i dążenia do pełnego zaangażowania Chin w proces kontroli zbrojeń, w tym wdro-żenia zakazu eksportu min przeciwpiechotnych;

4. Rozwijanie dialogu dotyczącego problemów regionalnych w Azji.

Bruksela wyraźnie zasygnalizowała chęć zwiększenia swojego zaangażo-wania w rozwiązywanie problemów bezpieczeństwa azjatyckiego. Jako za-sadniczą platformę współpracy z  Chinami wskazano ARF (The  ASEAN

Regional Forum)13, a także rozwój dialogu dotyczącego problemu koreań-skiego, Azji Centralnej i Południowo-Wschodniej;

13 ARF powstało w 1994 roku jako forum skupiające państwa regionu oraz inne potę-gi zaangażowane w  kwestie bezpieczeństwa azjatyckiego. W  ARF uczestniczą kraje członkowskie ASEAN, a  także Australia, Kanada, Chiny, Korea Południowa, USA, Indie, Japonia, Nowa Zelandia, Rosja i Unia Europejska oraz dwa państwa mające sta-tus obserwatora przy ASEAN – Kambodża i Papua Nowa Gwinea. Szerzej patrz strona internetowa organizacji http://www.aseanregionalforum.org/.

5. Wspieranie autonomii Hongkongu i Makao. Komisja postawiła

sobie za cel stały monitoring sytuacji w obu regionach, pilnując przestrze-gania umów regulujących ich status prawny oraz zabezpieczających kon-takty gospodarcze z UE14.

Drugim celem było „Wspieranie chińskiej transformacji w kierunku budowy społeczeństwa otwartego”. Wyróżniono dwa priorytety:

1. Promowanie praw człowieka poprzez otwartą debatę.

Zapla-nowano kontynuowanie rozpoczętego w 1995 roku dwustronnego dialogu dotyczącego praw człowieka i wpisanie go na stałe w kalendarz spotkań. Ponadto dostrzeżono konieczność dalszego zachęcania Chin do ratyfikacji i pełnego wdrożenia Międzynarodowego Paktu Praw Osobistych i Politycz-nych ONZ (International Covenant on Civil and Political Rights), Między-narodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych ONZ (UN Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) oraz konwencji Światowej Organizacji Pracy dotyczących praw pracowniczych;

2. Promowanie praw człowieka poprzez współpracę. Unia

za-mierzała rozpocząć wdrażanie programu wsparcia dla sędziów i  innych prawników, wspomagającego budowę w  Chinach przejrzystego syste-mu prawnego. Ponadto zaplanowano podjęcie kroków zmierzających do wspierania budowy społeczeństwa obywatelskiego, takich jak: szkole-nia dla urzędników lokalnych, promowanie praw konsumentów i wspar-cie mniejszości poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi15.

Trzecim celem była „Dalsza integracja Chin z  gospodarką świato-wą”. Priorytetem w tym obszarze było włączenie Chin do systemu handlu światowego. Miało to zostać dokonane poprzez:

1. Wsparcie chińskiej akcesji do WTO dzięki zgodzie na ustalenie

okresów przejściowych oraz zaoferowanie Chinom realizacji projektów pomocowych, które przygotują je do spełnienia zobowiązań akcesyjnych;

2. Wzmocnienie systemu dwustronnych negocjacji handlowych,

tak aby pozwalał on na efektywną wymianę informacji, rozwiązywanie problemów (na przykład bariery anty-dumpingowe) i dalszą liberalizację handlu (zniesienie wzajemnych ograniczeń ilościowych w handlu);

3. Promocję inwestycji europejskich w ChRL, szczególnie w tych

ga-łęziach gospodarki, w których kraje unijne mają przewagę konkurencyjną (telekomunikacja, energia, transport, usługi finansowe itp.);

14 European Commission, Building a Comprehensive Partnership with China, Brussels, 25.03.1998, COM (1998) Final 181.

4. Rozwój dwustronnych porozumień sektorowych. Jako

prioryte-towe obszary zostały tu wymienione: transport morski, powietrzny, cła, bezpieczeństwo nuklearne i handel materiałami rozszczepialnymi, nauka i technologia;

5. Wsparcie reformy systemu finansowego w Chinach poprzez

po-moc ekspercką i zachęty do liberalizacji sytemu, a także otwarcie go dla zagranicznych instytucji finansowych;

6. Promocję euro, jako stabilnej waluty, w której Chiny mogą

trzy-mać część swoich rezerw walutowych.

Za drugi priorytet w tym obszarze uznano dalsze wsparcie chińskich przemian społecznych i  ekonomicznych. Obszary współpracy wymie-nione w  dokumencie z  1995  roku zostały rozszerzone aż do  dwunastu obszarów. Oprócz wspomnianego już promowania praw człowieka oraz popierania zmian niezbędnych do akcesji do WTO, wyznaczono jeszcze dziesięć obszarów, które zostaną objęte wsparciem unijnych programów pomocowych: skutki uboczne restrukturyzacji firm, nauka i technologia, środowisko itd. Warto zauważyć, że ta bardzo szeroka lista wspieranych obszarów kłóci się nieco z zawartym w dokumencie, słusznym stwierdze-niem, że dostępne zasoby będą zbyt małe w stosunku do potrzeb, dlatego też, aby zmaksymalizować efekty, należy skoncentrować współpracę na małej liczbie kluczowych celów16.

Właśnie problemowi koncentracji i koordynacji pomocy rozwojowej dla Chin poświęcona jest czwarta część dokumentu. Przedstawiono w niej zestaw propozycji, które miały w  efekcie doprowadzić do  zwiększenia efektywności unijnej pomocy:

– zwiększenie koordynacji pomocy rozwojowej z celami politycznymi Unii;

– zwiększenie synergii pomiędzy pomocą unijną a programami kra-jów członkowskich;

– wypracowanie nowych mechanizmów współpracy z Bankiem Świa-towym i innymi donorami;

– zwiększenie zaangażowania finansowego w Chinach ze strony Eu-ropejskiego Banku Inwestycyjnego;

– poprawa współpracy z władzami chińskimi w procesie programo-wania pomocy17.

Piątym i ostatnim zadaniem zawartym w dokumencie była poprawa pozycji UE i jej wizerunku w Chinach. W tym celu założono zacieśnianie

16 European Commission, Building a Comprehensive Partnership… 17 Ibidem.

współpracy kulturalnej i naukowej oraz ułatwianie Chińczykom poznawa-nia Europy poprzez rozwijanie programów wymian, prowadzonych przez szkoły, uniwersytety i inne instytucje edukacyjne.

Strategia polityki unijnej wobec Chin zawarta w  Komunikacie z 1998 roku była bardzo ambitna. Rozwijała ona cele naszkicowane w po-przednim dokumencie, przekładając je na konkretne zadania w różnych obszarach. Najbardziej szczegółowo zostały opisane kwestie gospodarcze, w tym najpilniejsze zadanie w tamtym okresie, czyli zakończenie przez Chiny negocjacji akcesyjnych i  wejście do  WTO. Bardzo dużo miejsca poświęcono też wsparciu chińskiej transformacji, choć trudno oprzeć się wrażeniu, że  cele w  tym obszarze były formułowane mocno na wyrost w stosunku do skromnych środków finansowych na nie przeznaczonych.