Koncepcja badawcza obszarów sukcesu

Na podstawie zaprezentowanych rozważań teoretycznych na temat „obszarów sukcesu" wypracowana została autorska definicja i koncepcja badawcza tego pojęcia.

Na początku niezbędne wydaje się wyjaśnienie terminu „sukces". Sukces -wyraz pochodzenia łacińskiego - oznacza „postęp, powodzenie, udanie się" (Arcta

1929, s. 322) czy też „pomyślny wynik jakiegoś przedsięwzięcia, osiągnięcie zamie-rzonego celu" (Bralczyk 2005, s. 800). Nieco szersza definicja tego pojęcia mówi, że sukces jest to „działanie na najwyższym poziomie możliwości jednostki w

kie-runku spełnienia jej marzeń i pragnień przy jednoczesnym zachowaniu równowagi

pomiędzy wszystkimi płaszczyznami życia" (Dobrołowicz 2001; www.wikipe-dia.pl). Podobne podejście do tego terminu prezentowane jest w wielu publika-cjach z zakresu psychologii.

Przyjęcie ostatniej z przytoczonych definicji terminu „sukces" warunkuje w dużej mierze definicję „obszarów sukcesu". Na obszarach sukcesu wszystkie

cechy określające uwarunkowania rozwoju cywilizacyjnego osiągają ponad-przeciętne wartości oraz charakteryzują się co najmniej ich stabilną pozycją w wybranym okresie badawczym.

Z powyższej definicji wynika, że sukces badanego obszaru w danym okresie czasu jest trwały i odtwarzalny. Zakłada ona potrzebę zharmonizowania rozwoju wszystkich uwarunkowań związanych z działalnością człowieka - obszarem sukcesu nie można nazwać regionu, gdzie tylko jedna z przyjętych do badania płaszczyzn rozwoju cywilizacyjnego osiąga wysokie wartości, a pozostałe wskaź-niki charakteryzują się wartościami poniżej średniej. Drugim istotnym elemen-tem tej definicji jest ujęcie dynamiczne, które zakłada osiąganie przez obszary sukcesu ponadprzeciętnych, w stosunku do pozostałych jednostek, wartości bra-nych pod uwagę cech w całym analizowanym okresie. Ponadto bardzo ważną cechą tej definicji jest jej względny wymiar, który zależy w znacznej mierze od wielu punktów odniesienia i przejawia się w wielu fragmentach procedury bada-wczej (np. „ponadprzeciętne wartości", „wybrany okres badawczy"). Jednocześnie w przyjętym wyjaśnieniu terminu „obszary sukcesu" znalazły się wszystkie trzy

podstawowe cechy charakterystyczne dla tego zjawiska: kompleksowość, ujęcie dynamiczne oraz relatywność.

Według Bańskiego (2008) pojęcie „wiejskich obszarów sukcesu gospodarcze-go" można rozumieć szeroko i włączać do nich zarówno obszary stabilnie rozwi-jające się, jak i obszary charakteryzujące się wzrostem gospodarczym, który został wywołany przez jakiś nowy impuls rozwojowy. Przyjęta w niniejszej pracy definicja obszarów sukcesu w bezpośredni sposób odnosi się wyłącznie do pier-wszego z wyznaczonych typów.

Proces delimitacji obszarów sukcesu na wsi można podzielić na trzy zasadni-cze etapy7. Na początku należy wyodrębnić podstawowe płaszczyzny rozwoju cywilizacyjnego obszarów wiejskich. Opierając się na dokonanym przeglądzie literatury, można wskazać na jego trzy główne uwarunkowania:

o gospodarczo-finansowe - obrazujące aktywność i przedsiębiorczość miesz-kańców i władz samorządowych;

a społeczno-demograficzne - zawierające charakterystykę demograficzną, edukacyjną, elementy kapitału ludzkiego i społecznego;

a infrastrukturalno-środowiskowe - charakteryzujące elementy infrastru-ktury technicznej, społecznej oraz komunikacyjnej oraz jakość podstawo-wych elementów stanu środowiska przyrodniczego.

Drugi etap polega na delimitacji obszarów, na których trzy wyżej wyróżnione uwarunkowania rozwoju cywilizacyjnego osiągają ponadprzeciętne wartości. Dla zobrazowania przyjętego założenia skonstruowano uproszczony schemat wyznaczenia obszarów harmonijnego i optymalnego rozwoju we wszystkich płaszczyznach działalności społeczno-gospodarczej człowieka (ryc. 4). Założono istnienie fikcyjnego regionu składającego się z 40 jednostek przestrzennych. Następnie dla przynajmniej dwóch momentów analizy (ii i t„) obliczono wskaź-niki dla trzech badanych uwarunkowań - gospodarczo-finansowych (A), społeczno-demograficznych (B) i infrastrukturalno-środowiskowych (C). Potem zidentyfikowano dla każdej ze zmiennych jednostki charakteryzujące się warto-ściami powyżej średniej i zdelimitowano jednostki, w których wszystkie z trzech wziętych do analizy cech osiągnęły wartości powyżej przeciętnej. W rezultacie na badanym obszarze wyznaczono w dwóch punktach czasowych (wyjściowym

- t\ oraz końcowym - t„) po 11 jednostek, w których wszystkie z trzech wzię-tych do badania cech miały wartości powyżej średniej (D).

Ostatni etap zaproponowanej procedury badawczej polega na delimitacji obszarów sukcesu. Porównano uzyskane wyniki w trakcie realizacji drugiego eta-pu i wyróżniono 8 jednostek, które osiągnęły ponadprzeciętne wartości

wszy-stkich cech określających uwarunkowania rozwoju cywilizacyjnego oraz W tym miejscu przedstawiono tylko ogólny opis koncepcji badawczej obszarów sukcesu, pod-czas gdy jej szczegółową charakterystykę statystyczną zamieszczono w rozdziale 2.4.

charakteryzowały się co najmniej ich stabilną pozycją w obydwu momen-tach analizy (E). Wyznaczone jednostki nazwano obszarami sukcesu (ryc. 4).

Przyjęta definicja oraz konstrukcja procedury badawczej zakładają, że obsza-rami sukcesu można nazwać tylko te jednostki, które w obydwu momentach analizy cechowały się wysokimi i zharmonizowanymi wartościami wskaźników. Uniemożliwia to delimitację, jako obszary sukcesu jednostek, które w początko-wym momencie analizy charakteryzowały się niskimi wartościami zmiennych, ale w wyniku wysokiej dynamiki rozwoju, w końcowym okresie badawczym odnotowywały już ponadprzeciętne wartości wskaźników (tzw. obszary wzrostu, progresywne). Wynika to z przyjętego założenia, że sukces danego obszaru w analizowanym czasie jest trwały i odtwarzalny, w związku z czym dana jedno-stka przestrzenna musi odznaczać się stabilnym i wysokim poziomem rozwoju wszystkich uwarunkowań działalności człowieka w całym badanym okresie. Z kolei przyjęcie takiego założenia wynika z faktu, iż celem rozwoju lokalnego jest nie tylko wypracowanie, ale przede wszystkim utrzymanie korzystnych warunków i poziomu życia mieszkańców oraz wysokiego potencjału gospodar-czego. Dlatego jeśli za sukces uznamy „osiągnięcie zamierzonego celu" (Bralczyk 2005, s. 800), to będzie on wiązał się właśnie z zapewnieniem w całym analizo-wanym okresie ponadprzeciętnych wartości charakteryzujących wszystkie płasz-czyzny rozwoju cywilizacyjnego - gospodarczo-finansową, społeczno-demogra-ficzną oraz infrastrukturalno-środowiskową.

Ryc. 4. Uproszczony schemat graficzny delimitacji obszarów sukcesu; Źródło, opracowanie własne.