KONCEPCJA UNIWERSALNYCH PRAW OSOBY LUDZKIEJ Typ zajęć: zajęcia warsztatowe w ramach godzin pozalekcyjnych

Typ szkoły: gimnazjum, szkoła ponadpodstawowa

Metody pracy: podające (pogadanka, opowiadanie, wyjaśnianie), problemowe: aktywizujące (burza mózgów, dyskusja)

Formy pracy: praca zbiorowa, praca w grupach, indywidualna Środki dydaktyczne: tablica, arkusze papieru, kolorowe flamastry Czas trwania: 2 h lekcyjne

Cele zajęć:

 Przedstawienie uczniom poszczególnych elementów praw człowieka.

 Wyakcentowanie trzech generacji praw człowieka: prawa osobowe, prawa społeczne, prawa solidarnościowe.

 Przyswojenie pojęć: generacja praw człowieka, prawa osobowe, prawa społeczne, prawa solidarnościowe.

Przebieg zajęć:

1. Przedstawienie tematu zajęć.

2. Prowadzący prosi, aby uczniowie dokończyli zdania:

Osobie ludzkiej przysługują prawa, ponieważ ………...

Według Ciebie najważniejszym prawem jest ………...……...…..

3. Prowadzący rozdaje uczniom kartę pracy nr 1 (tekst własny prowadzącego). Prosi o lekturę zawartych tam treści oraz przygotowanie odpowiedzi na pytania znajdujące się pod tekstem.

4. Rozmowa z uczniami:

 Dom jako naturalne miejsce życia człowieka.

 Dom powinien być dobrze zbudowany: solidny fundament, mocne ściany oraz efektowny dach.

 Wnętrze domu należy dobrze wykończyć i ładnie umeblować.

 Prawa człowieka z 3 zasadniczymi elementami: podstawą, treścią i ochroną można porównać do pięknego domu, do wspaniałej rezydencji.

7. Zaprezentowanie uczniom krótkiej definicji: prawa człowieka.

Przez prawa człowieka będziemy rozumieć wszystkie te prawa, które bezpośrednio wynikają z przyrodzonej godności osoby ludzkiej i z tej racji odznaczają się powszechnością, nienaruszalnością i niezbywalnością oraz odpowiadają i chronią godność człowieka²⁰⁹.

8. Prowadzący rozdaje uczniom kartę pracy nr 2 (tekst własny). Jest to podział na trzy generacje (grupy) praw człowieka: prawa osobowe,

209 Por. F. J. Mazurek, Godność człowieka a prawa człowieka, Roczniki Nauk Społecznych 8 (1980), s. 24.

183

społeczne, solidarnościowe²¹⁰. Prosi o lekturę zawartych treści oraz odpowiedź na pytania znajdujące się pod tekstem.

9. Wyjaśnienie uczniom pojęć: generacja praw człowieka: prawa osobowe, prawa społeczne, prawa solidarnościowe.

10. Prowadzący stawia uczniom pytania:

 Czy zauważasz, że wszystkie prawa mają źródło w godności człowieka?

 Które prawa w danych generacjach, Twoim zdaniem, zasługują na szczególną uwagę?

 Które prawo z wszystkich wymienionych jest fundamentalne (bez niego nie mogą zaistnieć inne)?

 Czy wymieniony katalog (zbiór) praw trzech generacji jest pełny i ostateczny, czy też możliwe jest „dopisanie” nowych praw?

 Czy we współczesnym świecie należy głośno mówić o trzech generacjach praw człowieka? Jeśli tak, to dlaczego? Jeśli nie, to dlaczego?

11. Praca w grupach – wypisz prawa osobowe, społeczne, solidarnościowe.

Dodaj te, które nie zostały uwzględnione w katalogu, a które należałoby dodać (karta pracy nr 3).

12. Dyskusja i burza mózgów na temat: Która generacja praw człowieka we współczesnym świecie jest najważniejsza, bardziej przydatna ?

Pytania pomocnicze:

 Jakie są różnice pomiędzy poszczególnymi generacjami praw człowieka?

 Dlaczego prawo do życia jest fundamentem wszystkich innych praw człowieka?

 Jak młodzież postrzega prawa człowieka?

 Czy obecne prawo dobrze chroni godność osoby ludzkiej?

13. Zakończenie zajęć. Ewaluacja.

210 Por. K. Vasak, Les diffèrentes catègories des droits de l’homme, vol. I, Bruxelles 1990, s.

296-309.

184

Moduł III - Konspekt zajęć nr 3 Karta pracy nr 1

Przeczytaj uważnie tekst i odpowiedz na poniższe pytania.

Zaprezentowany domek wyraźnie składa się z 3 części: fundamentu, ścian oraz dachu. Kolor czerwony to fundament. Bez niego nie można zbudować domu. W obszarze praw człowieka tym fundamentem, podstawą jest godność osoby ludzkiej. Ściślej mówiąc godność osobowa. Przysługuje ona wszystkim ludziom od urodzenia, z tej racji, że są osobami, a więc z racji człowieczeństwa.

Tak pojęta godność jest wartością wrodzoną, trwałą, centralną, uniwersalną i absolutną. Człowiek zachowuje ją nawet wtedy, gdy jego postępowanie jest sprzeczne z obowiązującą moralnością. Tylko taka godność może być i jest fundamentem wszystkich praw człowieka.

Korpus budynku stanowią okna i ściany, czyli pomieszczenia wewnątrz domu. One są wypełnione treścią czyli poszczególnymi prawami człowieka, np. prawem do życia, prawem do rozwoju, prawem do edukacji itd. Na treść praw człowieka składają się 3 generacje. O nich będzie mowa w dalszej części zajęć.

Dom bez dachu byłby narażony na szybkie zniszczenie. Dach chroni i zabezpiecza cały budynek. Podobnie jest w prawach człowieka. Potrzebna jest ich skuteczna ochrona poprzez konstytucje państw, umowy, traktaty międzynarodowe. Tak więc w rozważaniach na temat praw człowieka należy wyodrębnić trzy zasadnicze elementy: podstawę, treść i ochronę. Bez ich uwzględnienia niemożliwe są poważne dyskusje o prawach człowieka.

PODSTAWA -

GODNOŚĆ OSOBY LUDZKIEJ TREŚĆ –

PRAWA CZŁOWIEKA OCHRONA - GODNOŚCI

I PRAW CZŁOWIEKA

185

Pytania:

 Czy dom bez fundamentu może być trwały?

 Jaka godność jest podstawą wszystkich praw człowieka?

 Jakie są określenia tej godności?

 Czy wybudowany, ale „pusty” dom może być użyteczny?

 W jaki sposób „upiększyć” dom aby nadawał się do zamieszkania?

 Jakimi treściami (prawami człowieka) należy umeblować dom?

 Czy dom, blok mieszkalny bez dachu ma sens?

 W jaki sposób skutecznie chronić godność i prawa człowieka?

186

Moduł III - Konspekt zajęć nr 3 Karta pracy nr 2

Treść praw człowieka stanowią 3 generacje. Powszechnie przyjmuje się następujący podział trzech generacji praw człowieka. Pierwszą grupę stanowią prawa osobowe, drugą – prawa społeczne, a trzecią - solidarnościowe. Do praw osobowych zalicza się przede wszystkim prawo do narodzenia, do życia i do rozwoju integralnego, prawo do wolności sumienia i religii, do wolności słowa, do wolności zawierania małżeństwa i założenia rodziny, do partycypacji w życiu politycznym, do wolności od nędzy, strachu i przemocy. W grupie praw społecznych zawarte są takie prawa: prawo do pracy, do posiadania własności prywatnej, prawo do ochrony zdrowia, do ubezpieczeń i zabezpieczeń społecznych, prawo do wykształcenia, wychowania, prawo do tworzenia kultury. Wreszcie trzecią grupę praw stanowią prawa solidarnościowe. Wśród nich wymienia się prawo do integralnego rozwoju, do życia w pokoju, do życia w zdrowym środowisku naturalnym, do dziedzictwa ludzkości²¹¹.

Pytania:

 Czy wszystkie generacje praw człowieka są tak samo ważne?

 Czy dla wymienionych 3 generacji praw człowieka fundament jest taki sam, czy też inny?

 Spośród wszystkich wymienionych praw które jest naczelne?

211 Por. F. J. Mazurek, Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001, s.

284.

PRAWA