Moduł II - Konspekt zajęć nr 1 Temat zajęć:
DYLEMATY PIGMALIONA, CZYLI CZYM JEST PIĘKNO I SZTUKA?
Typ zajęć: zajęcia warsztatowe w ramach godzin pozalekcyjnych Typ szkoły: gimnazjum, szkoła ponadpodstawowa
Metody pracy: pokaz, burza mózgów, dyskusja "piramidowa", techniki teatralne, gra dramowa, praca z tekstem kultury
Formy pracy: praca w grupach i w parach, indywidualna
Środki dydaktyczne: karty pracy, załączniki, materiały graficzne i audiowizualne, wycinki z gazet
Czas trwania: 2 h lekcyjne Cele zajęć:
Uczniowie posługują się pojęciami: sztuka, piękno, dzieło sztuki, arcydzieło, marchand, kontemplacja, sztuka koncepcyjna, sztuka abstrakcyjna.
Wypowiadają się na temat istoty piękna i arcydzieła, sztuki koncepcyjnej, roli artysty (m.in. mitycznego Pigmaliona).
Analizują teksty kultury (mit i jego reinterpretacje, reprodukcje), dostrzegają odmienność postawy twórców różnych czasów.
Tworzą samodzielne wypowiedzi argumentacyjne i wypowiadają je publicznie
Wchodzą w różne role społeczne podczas zabawy, zajęć teatralnych, pracy w grupach, zachowując przyjęte normy uczestnictwa w dyskusji.
Przebieg zajęć:
1. Wizytówki - zabawa budująca sytuację dydaktyczną. Każdy uczeń uzupełnia swoją wizytówkę (Karta pracy nr 1), którą później składa na 4 części i wrzuca do wskazanego pudełka. Uczestnicy proszeni są o szczere odpowiedzi oraz o samodzielność w uzupełnianiu kart, bo następnym etapem będzie losowanie wizytówek i odgadywanie, czyją wylosowali. Dodatkową trudność stanowi ograniczony czas na uzupełnienie wizytówek (maksymalnie 5 minut) i zasada "do trzech razy sztuka!", czyli trzykrotne próby przyporządkowywania kart konkretnym osobom. Nie ograniczamy natomiast czasu na rozmowy podsumowujące, dbając o dobrą atmosferę i o to, aby każda osoba podzieliła się swoimi spostrzeżeniami.
Pytania pomocnicze:
Co sprawiało Wam trudność podczas wykonywania tego zadania?
Wpisanie odpowiedzi we własnych wizytówkach, czy odgadnięcie autorów innych?
144
Czy wskazanie swoich mocnych i słabych stron było prostym zadaniem? Dlaczego?
Czy dowiedzieliście się czegoś nowego o innych osobach w grupie? Czy widzicie więcej podobieństw, czy różnic pomiędzy Wami?
Czy wszyscy tak samo pojmujemy piękno? Co jest, Waszym zdaniem, piękne? Kto jest piękny?
2. "Marszandowie – łączcie się!" to tematyczna wersja zabawy "swój do swojego". Na podstawie odpowiedzi udzielanych na pytania w wizytówce (Karta pracy nr 1) oraz wybranej jednej sentencji o pięknie (Karta pracy nr 2), uczniowie łączą się w kilkuosobowe grupy (przy 20 uczestnikach – maksymalnie w 4 grupy). Kolejne zadanie to stworzenie mapy myśli wokół pojęcia ARCYDZIEŁO (Co to znaczy? Jaka jest różnica między "tylko dziełem"
a tym "arcy-?, podanie przykładu itp.) oraz wspólnie wybranej sentencji o pięknie (z KP nr 2). Ważne: uczniowie otrzymują kolorowe pisaki/kredki i duży karton, są też zachęcani, aby w swoich mapach myśli stosowali kolory, znaki ikoniczne, ilustracje, a zamiast wpisywać przykładowy tytuł arcydzieła – narysowali charakterystyczne elementy lub karykaturę. Na zakończenie każda z grup prezentuje swoje prace i rozmawia na temat podobnych spostrzeżeń.
Pytania pomocnicze do rozmowy podsumowującej:
Skoro wszyscy jesteśmy ludźmi, czy tak samo postrzegamy piękno?
Czy wszyscy jednakowo jesteśmy wrażliwi na piękno?
Czy to kwestia gustu? Czy masz taki sam gust jak Twoi przyjaciele?
A może Twój gust zależy od czasów, w których żyjesz? A może od kultury i wychowania?
Czy podoba Ci się to samo, co Twoim rodzicom? A dziadkom?
Czy to, co nie podoba się Tobie, na pewno jest brzydkie?
Czy dzieło sztuki zawsze powinno być piękne?
Czy wszyscy jednocześnie możecie mieć rację?
3. "Marszandowie – do pracy!" Wyjaśnienie pojęcia "marchand" (dopuszczalny polski zapis przez dwuznak "sz") jako osoby zajmującej się sprzedażą dzieł sztuki. Zadaniem uczniów będzie zareklamowanie każdego z dzieł umieszczonych na karcie pracy (KP nr 3) według poleceń:
Nadajcie tytuły zamieszczonym w karcie pracy dziełom, nie pomijając żadnego z nich. Zdecydujcie, które nie mogą być oferowane na sprzedaż.
Zaznaczcie, które z tych prac były Wam znane wcześniej?
Które z prezentowanych dzieł najbardziej zasługują na przedrostek arcy-, a które najmniej?
Czy uważasz, że niektóre z tych dzieł znalazło się tutaj przez przypadek?
4. "Czy sztuka może być żywa?" Po prezentacji wykonanych przez siebie kart, nauczyciel wyjaśnia, że większość prac umieszczonych w KP nr 3 to dzieła sztuki (oprócz środkowych odcisków dłoni i kleksa). Wyjaśnia, czym jest sztuka koncepcyjna XX i XXI w. (Więcej: Moduł nr 2 – Załącznik nr 2), podkreślając, że na kolejnych zajęciach szerzej zajmą się tym tematem (chętni mogą skorzystać wcześniej z przygotowanych materiałów). Nauczyciel zwraca uwagę, że wszyscy współcześni artyści deklarują, że pragną sztuki
145
żywej i związanej z realnym życiem. Zachęca uczniów do zastanowienia się nad odpowiedzią na pytanie, czy zaprezentowane dzieła można uznać za dzieła sztuki? Dlaczego, nie? Dlaczego, tak?
5. "Czy żywy człowiek może być dziełem sztuki?" - wprowadzenie do dyskusji.
Uczniowie są poproszeni o podejście do stolika, na którym leżą różne wycinki z gazet, ukazujące twarze ludzi w różnym wieku, znanych i anonimowych, o różnej aparycji, pozujących do zdjęcia lub w ujęciach swobodnych etc.
Nauczyciel prosi, aby wybrali jedno ze zdjęć, które – ich zdaniem – mogłoby być uznane za piękne i np. umieszczone w galerii sztuki. Prosi również, aby maksymalnie dwoje uczestników zdecydowało się na wybór tego samego zdjęcia. Pytania pomocnicze odnośnie kryteriów (Co jest piękne? Kto jest piękny?) (znajdują się wśród prezentowanych materiałów, wydrukowane na różnej wielkości kolorowych karteczkach i doklejone do wycinków z gazet):
Cytuję za: Oscarem Breniferem –
Piękno, to przyroda, bo jest piękna i harmonijna.
Czy uważasz, że to, co żyje jest piękne, dlatego, że ty sam żyjesz?
Czy całkowita harmonia nie bywa nudna?
Gwiazdor filmowy jest piękny i idealny. Czy nadal byłby piękny, gdybyście poznali jego wady (i to te okropne)?
Czy ci, których kochamy, nie wydają się nam zawsze piękni?
Czy piękno może sprawiać ból?
Czy możesz uznać za piękne coś, co Cię nie wzrusza (nie porusza)?
itd.202
6. Technika teatralna "marionetka". Uczniowie w parach: jeden jest animatorem, drugi – lalką, która stoi bezwolnie naciągana za sznureczki (uczeń-animator dotyka np. przegubu dłoni ucznia-lalki, a potem nakręca niewidoczny sznureczek i wbija wyimaginowany gwoździk, zatrzymując w określonej pozycji ustawienie ręki swojej marionetki itd.). Zamiana ról.
7. Gra dramowa: Jak czuła się Galatea? W tych samych parach uczniowie wchodzą w role bohaterów mitu. Punkt wyjściowy – konflikt (Pigmalion chce się ożenić z dziewczyną, ale Galatea widzi go po raz pierwszy w swoim nowym życiu, a do tego rzeźbiarz wcale się jej nie podoba). Pomocniczo: załącznik nr 1, moduł II.
8. Dylematy Pigmaliona: głośne czytanie bajki filozoficznej (z podziałem na role, każdy po zdaniu). Załącznik nr 1, moduł nr II.
9. Problem: Czy bohaterowie mitu żyli długo i szczęśliwie? Projektowanie ewentualnych zakończeń. Wspólny wybór najbardziej ciekawego zakończenia.
10. Podsumowanie, ewaluacja.
11. Nauczyciel prosi, aby na następne zajęcia uczniowie zastanowili się, nad problemem: Co się wydarzy, jeżeli Pigmalion-rzeźbiarz wykona jeszcze doskonalszą niż Galatea rzeźbę?
202 Por. O. Brenifer, Piękno i sztuka. Co to takiego?, Poznań 2016.
146
Moduł II - Konspekt zajęć nr 1 Karta pracy nr 1
Uzupełnij swoją wizytówkę.
Następnie złóż ją na 4 części i wrzuć do wskazanego pojemnika. Gdy Twoi koledzy i koleżanki z klasy też to zrobią, wtedy wylosuj jedną wizytówkę i spróbuj odgadnąć, do kogo należy. Uwaga! Jeśli wylosujesz swoją, to wrzuć ją z powrotem i losuj ponownie.
WIZYTÓWKA ulubiony kolor
ulubiona potrawa ulubione miejsce ulubiony sposób spędzania wolnego czasu
moje mocne strony
moje słabe strony
uważam, że piękno, to...
147
Moduł II - Konspekt zajęć nr 1 Karta pracy nr 2
Wybierz maksymalnie 3 wypowiedzi, z którymi zgadzasz się najbardziej.
Następnie ułóż je w porządku od najbardziej trafnej jako nr 1.
Bóg jest przyczyną wszystkiego, co piękne.
[Klemens Aleksandryjski]
O tyle stajesz się z dnia na dzień piękniejszy, o ile wzrasta w Tobie miłość. Bo miłość jest ozdobą duszy i jest jej pięknem.
[Św. Augustyn]
Choćbyśmy cały świat przemierzyli w poszukiwaniu Piękna, nie znajdziemy go nigdzie, jeżeli nie nosimy go w sobie!
[Ralph Emerson]
Prawdziwe piękno samo się obroni! (...) Czy szmaragd staje się brzydszym, gdy go się nie chwali? Albo złoto, kość słoniowa,
purpura, lira, mieczyk, kwiatek lub bukiet?
[Marek Aureliusz]
Najpiękniej bowiem jest, kiedy Piękna nie czuje się zgoła [wcale].
[Leopold Staff]
Ludzie niezdolni do miłości – najżywiej odczuwają piękno!
[Stendhal – Marie-Henri Beyle]
Zbyt piękne odsłania pustkę! [Witkacy]
Wszystko, co łączy ludzi, jest dobrem i pięknem;
wszystko, co ich rozdziela, jest złem i brzydotą.[ Lew Tołstoj]
Piękno należy wspierać, bo tworzą je nieliczni, a potrzebuje wielu.
[Johann Wolfgang Goethe]
W człowieku wszystko powinno być piękne; i twarz, i ubranie, i dusza, i myśli. [Antoni Czechow]
Piękno świata dostrzegamy w pojedynczych elementach, na przykład w gwiazdach na niebie, ptakach w powietrzu, rybach
w wodzie i ludziach na ziemi.
[Dawid Hume]
Przede wszystkim zapytam, czy dlatego coś jest piękne, że się podoba, czy też dlatego się podoba, że jest piękne. Bez wątpienia otrzymam odpowiedź, że dlatego się podoba, ponieważ jest piękne.
[Św. Augustyn]
148
Moduł II - Konspekt zajęć nr 1