Przykład współczesnej sztuki – koncepcyjnej i sztuki ziemi:
Marcel Duchamp, Fontanna (1917) Felix Gonzalez-Torres, Bez tytułu (1991)
M. Duchamp to przykład artysty, który chce się bawić sztuką (dadaista) i zadziwiać swoją widownię wciąż nowym pomysłem. Jako pierwszy wykorzystał zwykłe przedmioty w galerii jako zastępstwo rzeźb [ready mades]. Z rozmysłem szokował jak powyższym pisuarem. Dzięki niemu – najważniejsze stało się nie dzieło, ale pomysł. F. Gonzales-Torres układał stosy cukierków, którymi widzowie w galerii mogli się częstować. Jeden z takich stosów poświęcił pamięci przyjaciela, który zmarł z powodu choroby nowotworowej. Stos na początku każdego dnia ważył tyle, ile przyjaciel przed chorobą (80 kg). Gdy podczas dnia stos się uszczuplał (sugestywna metafora – "zjadany" jak w chorobie), to artysta ten stos uzupełniał (znów metafora – codziennego powrotu do zdrowia przyjaciela artysty).
Roberta Smithsona – Spiralna grobla, wał ziemny (1970) na amerykańskim Wielkim Jeziorze Słonym. Usypana z ponad 6 tys. ton skał i ziemi wkrótce została zatopiona przez wodę, ale w ok. 2000 r. ukazała się ponownie – piękniejsza, bo kolorowa, dzięki soli, minerałom. Zwróćcie uwagę, jak malutki wydaje się człowiek, który stoi w samym jej środku204.
204 reprodukcje z www.wikipedia.pl oraz WikiArt.com, jw.
153
Moduł II - Konspekt zajęć nr 2 Karta pracy nr 1
Załóżmy, że możesz wybrać dowolne 3 dzieła spośród tych poznanych na dzisiejszych zajęciach. Wystarczy, jeśli poprzesz swoją decyzję odpowiednią argumentacją i wyjaśnisz, dlaczego chcesz je widzieć w swoim domu lub mieszkaniu zaprzyjaźnionej z Tobą osoby. Swoje spostrzeżenia wpisz w odpowiednie miejsca w tabeli.
Lp. Autor i tytuł dzieła Osoba obdarowana Argumenty
1.
najlepszy przyjaciel najlepsza przyjaciółka 2.
babcia lub inna starsza osoba w rodzinie 3.
dla siebie, np. do swojej sypialni
A teraz odwrotna sytuacja – których z poznanych obrazów nigdy nie chciałbyś/nie chciałabyś widzieć u siebie w domu? W żadnym pomieszczeniu, nawet w komórce pod schodami (sic!)
4.
154
Moduł II - Konspekt zajęć nr 3 Temat zajęć:
"ARS BENE DICENDI” – WPROWADZENIE DO RETORYKI Typ zajęć: zajęcia warsztatowe w ramach godzin pozalekcyjnych Typ szkoły: gimnazjum, szkoła ponadpodstawowa
Metody pracy: wykład konwersatoryjny, metoda ćwiczeń przedmiotowych praca z tekstem kultury, technika marszu fabularnego, dyskusja
Formy pracy: praca w grupach, praca w parach
Środki dydaktyczne: karty pracy, załączniki, materiały graficzne i audiowizualne
Czas trwania: 2 h lekcyjne Cele zajęć:
Uczeń wyjaśnia, czym jest retoryka i do czego może być przydatna współcześnie.
Dysponuje umiejętnościami retorycznymi niezbędnymi do budowania tekstów w dyskusji, przemówieniu, rozprawce i eseju., jak m.in.
porządkowanie (hierarchizowanie, selekcjonowanie) argumentów;
przeprowadzanie logicznego wnioskowania; przestrzeganie zasad organizacji kompozycyjnej i stylistycznej tekstu.
Posługuje się niektórymi pojęciami retorycznymi w ujęciu klasyków antycznych, jak: logos, etos i patos; potrafi wymienić kilku znanych mówców.
Przestrzega zasad kultury dyskusji i jest krytyczny wobec ich naruszania.
Przebieg zajęć:
1. Zabawa w "pocięte zdania starej reklamy". Każdy z uczniów dostaje kartkę z jakimś wyrazem lub fragmentem zdania, a ich wspólnym zadaniem będzie ułożenie wszystkich elementów w logicznie brzmiącą wypowiedź. Trudność stanowią 3 kolory kartek, które narzucają dodatkowe uporządkowanie (kolory nie mogą być naprzemienne w zdaniu, ale ułożone w jakimś porządku, np. od czerwonego, przez niebieski do żółtego).
Przykład takiej reklamy do zabawy z pocz. XX w., w której zastosowano inwersję, to: “OD BANDYTÓW NAJPEWNIEJ ZABEZPIECZA OŚWIETLENIE PODWÓRZA LAMPAMI NAFTOWO-ŻAROWEMI, WIĘC NIE CZEKAJ, NA NIC ZWLEKAJ, TYLKO PRZYBIEŻ RYCHŁO DO KACPRA MEMBRE DU JURY, KTÓRY SPĘDZI CI KŁOPOT ZANIM SIĘ ON POJAWI i TAKIE LAMPY BEZ ZWŁOKI CI NA PODWÓRZU DOMU TWEGO POSTAWI. ADRES:
KRAKOWSKIE PRZEDMIEŚCIE 5".
Wskazówka metodyczna: Zazwyczaj ułożone zdanie przez uczniów brzmi zupełnie inaczej i jest poprawniejsze stylistycznie niż tekst wzorcowy.
Nauczyciel na koniec prezentuje oryginalną reklamę, co stanowi punkt wyjścia do zajęć o właściwej konstrukcji wypowiedzi (kompozycji, z wykorzystaniem właściwych środków stylistycznych i językowych).
2. Krótka pogadanka nauczyciela o antycznych filarach filozoficznych retoryki w kontekście współczesności. Wyjaśnienie, czym były
155
w starożytności: logos (wiedza, dążenie do prawdy), etos (dobro i prawość), patos (rozumiany jako piękno). Wyjaśnienie tytułowej maksymy – cytowanie Kwintyliana – „ars bene dicendi”, czyli "sztuka dobrego (pięknego i uczciwego) mówienia".
Zaprezentowanie pięciu etapów przygotowania mowy (Więcej: moduł II – załącznik nr 3):
I. INWENCJA – pomysł na mowę, opracowanie tematu, poszukiwanie cytatów, 'skrzydlatych myśli' jako przyszłych argumentów.
II. DYSPOZYCJA – zrobienie planu mowy (logiczne uporządkowanie argumentów), przejrzysta kompozycja przemówienia.
III. ELOKUCJA – nadanie odpowiedniego stylu wypowiedzi (opracowanie językowe i stylistyczne, właściwy dobór środków).
IV. MEMORIA – (dziś – mnemotechnika), to rodzaj ćwiczeń dla pamięci, bo trzeba nauczyć się tekstu, aby mówić, a nie czytać z kartki. Wzorcowa oracja to głoszenie, nie czytanie!
V. PRENUCJACJA – (dziś – actio, wygłoszenie), czyli wygłoszenie tekstu z odpowiednią gestyką i mimiką o właściwościach perswazyjnych, ilustrującą i wzmacniającą wypowiadane słowa.
3. Rozgrzewka z zakresu emisji głosu (kilka z proponowanych w załączniku ćwiczeń na właściwe oddychanie, tor głosowy, aparat mowy) – por. Załącznik nr 1. Nauczyciel krótko wyjaśnia ćwiczenia i zachęca do ich samodzielnego powtarzania w domu.
Wskazówka metodyczna: Warto podać sytuacje, w których ćwiczenia te mogą przydać się uczniom, np. gdy są zestresowani przez wystąpieniem publicznym i mają uczucie tzw. guli w gardle (pomoże "relaks woźnicy",
"mokry pies" – wykonane na uboczu, nawet w toalecie, pomogą niemal natychmiast).
4. Chodzi mi o to, aby język giętki//Powiedział wszystko, co pomyśli głowa (J. Słowacki, Beniowski). Ćwiczenia z lingwołamkami (Karty pracy nr 1 i 2).
5. "ARS MEMORIA", czyli co zrobić, żeby z pamięci nie uciekła ani jedno słowo? Nauczyciel wyjaśnia, czym jest mnemotechnika i podaje przykład wędrowania podczas nauki starożytnych retorów, na potwierdzenie, że współczesne historie i haki mnemotechniczne to wciąż te same, znane ludzkości od setek lat, sposoby na zapamiętywanie tekstu. Nauczyciel wybiera najbardziej absurdalny utwór z inwersją i demonstruje, jak można się takiego tekstu nauczyć w krótkim czasie. Następnie we wspólnym z nauczycielem marszu fabularnym uczniowie powtarzają słowa rymowanki, bazując na zaprezentowanych wcześniej hakach mnemotechniki.
6. Konkurs: Kto się linwołamkiem nie złamie? Każda z grup wybiera jeden z wierszy z karty pracy nr 1 i próbują się go nauczyć na pamięć, wykorzystując poznane sposoby mnemotechniki.
7. Czy retoryka jest potrzebna? Dyskusja. Podsumowanie. Ewaluacja.
156
Moduł II - Konspekt zajęć nr 3