Oficjalne konsultacje społeczne i spotkania władz miejskich z mieszkańca-mi trzech najbardziej atrakcyjnych lokalizacji rozpoczęły się w drugiej połowie października 2008 r. Organizatorami spotkań były rady osiedlowe (Rada Osiedla
178
Międzyodrze-Wyspa Pucka oraz Rada Osiedla Pomorzany). Z uwagi na duże zainteresowanie spotkania odbywały się w siedzibie urzędu miasta, w świetlicy ogródków działkowych i w budynku szkoły na terenie osiedli. Spotkanie kon-sultacyjne z mieszkańcami Pomorzan cieszyło się wysoką frekwencją (około 500 osób), a mieszkańcy otrzymali wsparcie od części radnych miejskich oraz parlamentarzysty. Spotkanie przebiegało w napiętej atmosferze, gdyż mieszkańcy kategorycznie żądali rezygnacji z budowy spalarni na Pomorzanach. Koronnym argumentem była opinia, że Pomorzany powinny zachować charakter tzw. sy-pialni miasta, a nie być „przeobrażone w dzielnicę przemysłową”. Z obserwacji i analizy relacji prasowych wynikało, że najczęściej wymienianymi powodami kontestacji były: 1) subiektywnie postrzegane negatywne oddziaływanie spalarni na zdrowie mieszkańców; 2) wzmożony ruch samochodów ciężarowych dowo-żących odpady; 3) możliwy spadek cen mieszkań; 4) brak zaufania do analiz i za-pewnień władz miasta. Sytuację konfliktową dodatkowo podgrzewały ugrupowa-nia polityczne, których zarządy regionalne wydawały negatywne opinie odnośnie do budowy spalarni odpadów na Pomorzanach. W tym samym czasie mieszkań-cy drugiego osiedla nie wykazywali tak zdemieszkań-cydowanego sprzeciwu i zdolności samoorganizacji.
Sprawna samoorganizacja, determinacja i pomysłowość mieszkańców Pomo- rzan przejawiała się w szybkim ustaleniu komitetu protestacyjnego, osiedlowej kampanii plakatowej przyciągającej zainteresowanie mediów oraz otrzymaniu poparcia od części ugrupowań politycznych i środowiska akademickiego. Jak już wspomniano, w spotkaniu informacyjnym władz miasta i mieszkańców Pomorzan uczestniczyło około 500 osób, co stanowiło połowę całej zbiorowości osiedlowej Międzyodrze-Wyspa Pucka. Oznacza to, że komitet protestacyjny Pomorzan od początku miał silniejszą pozycję negocjacyjną. Ostatecznie w dniu 24 listopada 2008 r. na sesji Rady Miasta prezydent miasta złożył autopoprawkę o wyłączenie z głosowania lokalizacji spalarni na Osiedlu Pomorzany przy ulicy Szczawiowej.
Jednocześnie wskazano, że jedynymi wariantami lokalizacyjnymi są rejony w bli-skiej odległości Osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka, tj. ulica Przejazd (w sąsiedz-twie istniejącej oczyszczalni ścieków Ostrów Grabowski) lub ulica Gdańska (na działce, której użytkownikiem jest zespół Elektrowni Dolna Odra).
W listopadzie 2008 r. został ogłoszony przetarg na sporządzenie studium wykonalności dla Zakładu Termicznego Unieszkodliwiania Odpadów dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego wraz z wnioskiem o wydanie decy-zji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz wnioskiem o dofi-nansowanie z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Priorytet II.
Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi; Działanie 2.1. Kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych.
W miesiącach grudzień 2008–kwiecień 2009 r. władze miasta zastosowały następujące instrumenty informacyjne:
179
• punkty konsultacyjne w siedzibie rady osiedla dla mieszkańców chcących uzys kać informację lub wnieść skargę odnośnie do treści raportu dotyczącego oceny oddziaływania na środowisko spornej inwestycji – warto podkreślić, że władze miasta dołożyły starań, aby mieszkańcy Osiedla Międzyodrze-Wyspa Pucka byli pierwszymi, którzy zapoznali się z treścią raportu OOŚ;
• spotkania informacyjne dla mieszkańców osiedla z autorami raportu oceny od-działywania na środowisko oraz ekspertami niezależnymi z uczelni wyższych, instytucji publicznych i organizacji pozarządowych;
• płatna wkładka informacyjna o inwestycji w gazecie o zasięgu regionalnym;
• spotkania informacyjne dla dziennikarzy połączone z przekazaniem materia-łów wspierających, zawierających krótką, lecz szczegółową informację na te-mat zakresu inwestycji;
• udział przedstawicieli władz w audycjach radiowych i telewizyjnych oraz za-mieszczanie w prasie lokalnej wypowiedzi na temat inwestycji;
• wyjazd studyjny dla 40 przedstawicieli zbiorowości osiedlowej do instala-cji termicznego unieszkodliwiania odpadów komunalnych, funkcjonujących w Malmö (Szwecja), Roskilde (Dania) i Kilonii (Niemcy).
Analizę efektów strategii działań informacyjnych oparto na analizie treści in-ternetowego forum dyskusyjnego, artykułów z prasy lokalnej oraz indywidual-nych wywiadów pogłębioindywidual-nych. Mimo trafnego doboru i szerokiego zastosowania narzędzi informowania ich efektywność i trwałość przekazu były ograniczone.
Główną przyczyną było zbyt późne przystąpienie władz miasta do fazy informo-wania o inwestycji.
Działania informacyjne nastąpiły dopiero po wyłonieniu trzech prawdopodob-nych lokalizacji spalarni. Uruchomiło to mechanizm obrony własnego „domu”
(miasta), wywołany przeświadczeniem, że władze miasta zdecydowały o in-westycji bez porozumienia z jego mieszkańcami. W tym czasie, poza biernym sprzeciwem relacjonowanym w mediach i groźbami pod adresem władz miasta dotyczącymi zablokowania ulicy Gdańskiej (głównej arterii łączącej lewo- i pra-wobrzeżną część miasta), sytuacja konfliktowa była kontrolowana przez władze miasta. Doniesienia medialne skupiały się wprawdzie na relacjonowaniu ros-nącego napięcia społecznego wokół inwestycji oraz wyrażanych spekulacjach o możliwych zagrożeniach z nią związanych, można jednak stwierdzić, że wła-dze miasta umiejętnie zarządzały sytuacją konfliktową, nie doprowadzając do radykalizacji dynamiki konfliktu i unikając nagromadzenia się emocjonalnych przekonań o inwestycji. W efekcie uniknięto wybuchu konfliktu angażującego całą zbiorowość miasta.
Kamieniem milowym fazy informowania była wizyta studyjna w spalarniach funkcjonujących w Malmö, Roskilde i Kilonii, dlatego warto szczegółowo omó-wić jej efekty. Wizyta miała charakter informacyjno-edukacyjny. Jej uczestnicy mogli osobom zarządzającym tymi obiektami zadawać pytania w nurtujących ich kwestiach. Dzięki temu wiele wątpliwości zostało wyjaśnionych. Jak wskazują
180
opinie mieszkańców, którzy brali udział w wyjeździe, przyczynił się on do oba-lenia wielu mitów i stereotypów funkcjonujących wokół planu budowy tego typu instalacji dla Szczecina, tj. pozwolił stwierdzić, że:
• system selektywnej zbiórki odpadów nie stoi w sprzeczności z działalnością spalarni odpadów (przykład Roskilde w Danii);
• dym powstający w wyniku spalarnia odpadów odprowadzany przez wysoki komin to głównie para wodna;
• w każdym wizytowanym obiekcie powstają prąd i energia cieplna, co realnie skutkuje obniżeniem kosztów korzystania z miejskich sieci;
• bliskie zabudowania mieszkalne i usługowe nie wykluczają lokalizacji spalarni odpadów (przykład Kilonii w Niemczech);
• mimo początkowego sprzeciwu mieszkańcy nie protestowali po wybudowaniu spalarni, gdyż przekonali się, że im ona nie przeszkadza;
• spalarnia odpadów dla Szczecińskiego Obszaru Metropolitalnego zaprojek-towana na utylizację śmieci od ponad 1,2 mln mieszkańców nie jest niczym nadzwyczajnym, gdyż zakłady w Danii i Szwecji obsługują znacznie większą przestrzeń i populację;
• możliwe jest takie przygotowanie układu drogowego, aby natężenie ruchu cię-żarowego śmieciarek nie było uciążliwe dla mieszkańców osiedla (przykład Kilonii: 80 śmieciarek dziennie);
• spalarnia odpadów jest czystym i nieemitującym odorów zakładem;
• brak jakichkolwiek podstaw środowiskowych i zdrowotnych, aby wysiedlić mieszkańców osiedla z budynków znajdujących się najbliżej spalarni (100 m od zabudowań w Kilonii).
Pozytywny efekt wizyty studyjnej to również przekonanie większości ogólno-polskich organizacji ekologicznych, że spalarnia odpadów nie jest zagrożeniem dla zdrowia, jakości życia czy środowiska naturalnego. Po zakończeniu wizy-ty studyjnej zaobserwowano znaczące zmniejszenie akwizy-tywności ogólnopolskich organizacji ekologicznych w konsultacjach społecznych. Wizyta studyjna dała jednak nowy argument mieszkańcom osiedla. Od tego momentu zaczęli oni mia-nowicie wyrażać brak zaufania do władz miasta odnośnie do tego, czy zagwaran-tują one wypełnianie tak wysokich norm bezpieczeństwa, jakie funkcjonowały w wizytowanych spalarniach. Szczegółowy rozkład opinii dotyczących postrze-ganych zagrożeń przez mieszkańców osiedla zostanie omówiony w kolejnym podrozdziale.