W dniu 15 września 2009 r. organizacja ekologiczna przedstawiła władzom miasta oficjalny projekt wdrożenia segregacji odpadów w mieście (tzw. ekodom-ki). W porównaniu z wciąż rosnącymi kosztami inwestycji budowy spalarni pro-pozycja organizacji ekologicznej, na kwotę 26 mln zł, spotkała się z zaintereso-waniem mediów.
Dwa miesiące wcześniej władze miasta zorganizowały kolejną wizytę stu-dyjną dla 49 przedstawicieli mieszkańców osiedla, radnych miasta, organi-zacji ekologicznych i mediów. W trakcie wizyty w Niemczech odwiedzono Mechaniczno-Biologiczny Zakład Utylizacji Odpadów w Rosenow, elektrociep-łownię Stavenhagen wykorzystującą odpady komunalne oraz zakład przetwór-stwa odpadów spożywczych na biogaz w Malhin.
Działania organizacji ekologicznej i władz miasta można zinterpretować jako przygotowujące pozycję negocjacyjną przed wejściem w obszar negocjacji właściwych. Skuteczne zarządzanie konfliktem przez władze miasta pozwoliło uniknąć jego pogłębienia w związku z nieprawdziwymi przekonaniami na te-mat inwestycji wśród mieszkańców osiedla i miasta. Co więcej, rozładowano
183 mobilizację społeczną mieszkańców miasta, przekonując, że ich interesy, warto-ści i bezpieczeństwo nie są zagrożone z tytułu realizacji inwestycji. Tym samym zmniejszył się zasięg sytuacji konfliktowej.
Czynnikiem instytucjonalizującym konflikt było powstanie reżimu proeko-logicznego na rzecz alternatywy dla spalarni odpadów. Zgłoszenie projektu pi-lotażowego ekodomków przez organizację ekologiczną oraz zidentyfikowanie zakresu problemów osiedlowych zgłaszanych przez mieszkańców doprowadziły do konwersji z konfliktu o wartości (zdrowie, środowisko naturalne, jakość życia) do konfliktu o partykularne interesy.
Instytucjonalizacja konfliktu pozwoliła władzom miasta odnieść następujące korzyści:
• kontrolowanie dynamiki konfliktu, gdyż to one były głównym organizatorem spotkań negocjacyjnych, dzięki czemu mogły rozładowywać napięcia powsta-łe w trakcie dyskusji lub sprzyjać szybkim uzgodnieniom w trakcie rozmów przebiegających w korzystnej atmosferze;
• przeniesienie rozmów z anonimową zbiorowością mieszkańców i przedstawi-cieli organizacji ekologicznych o inwestycji z otwartego forum dyskusji (wie-cu) do negocjacji z przedstawicielami określonych grup interesu, tworzących reżim;
• zgoda mieszkańców osiedla i organizacji ekologicznej na przystąpienie do ne-gocjacji nad treścią umowy społecznej ograniczyła negatywne oddziaływanie braku zaufania do władz miasta, dając im poczucie, że uzgodnienia zostaną zapisane, podane do publicznej wiadomości, a co za tym idzie – będą łatwiej egzekwowane;
• przystąpienie do rozmów wymagało ustalenia reguł porządkowych i zakre-su spraw, jakie mogą i nie mogą być przedmiotem negocjacji – władze mia-sta, świadome, że podstawą sprzeciwu mieszkańców są kwestie niezwiązane bezpośrednio z budową spalarni odpadów, tj. okres dzierżawy terenów Wyspy Puckiej, przyznanie lokali zastępczych ulicy Gdańskiej czy uciążliwość fabry-ki asfaltu przy ulicy Pieszej, na wstępie negocjacji zaznaczyły, że te obszary problemowe nie mogą być przedmiotem rozmów.
Z uwagi na te ograniczenia rozmowy uzgodnieniowe nad zakresem umowy społecznej nie spełniały oczekiwań mieszkańców osiedla. Sytuacja negocjacyjna ujawniła, że argumenty ekologiczne oraz obawy o zdrowie i pogorszenie jakości życia służyły osiągnięciu ukrytych celów. Wyrażenie zgody na budowę spalar-ni było uzależspalar-nione od postulatów, których realizacja została wykluczona przez władze miasta. W sytuacji wyłączenia głównych celów mieszkańców osiedla z negocjacji przestali oni stanowić spójną grupę interesów. Zbiorowość osiedla podzieliła się zgodnie z trzema subsąsiedzkimi terytorialnymi podsystemami spo-łecznymi: Wyspy Puckiej, ulicy Pieszej i ulicy Gdańskiej. Mimo uwzględnienia przez władze miasta większości potrzeb i postulatów zgłaszanych przez miesz-kańców negocjacje nie zmierzały w kierunku uzyskania zgody społecznej na
184
budowę inwestycji. Ostatecznie w kwietniu 2010 r. Rada Osiedla Międzyodrze- -Wyspa Pucka w imieniu jego mieszkańców wydała negatywną opinię na te-mat budowy spalarni odpadów w Szczecinie i jej lokalizacji na terenie osiedla.
Uzasadnienie tej decyzji zostanie poddane analizie w toku dalszych rozważań.
Wewnętrzne podziały oraz brak koncyliacyjnej postawy mieszkańców osiedla w kwestii zgody na budowę spalarni odpadów osłabiły reżim proekologiczny.
Przedłużające się negocjacje umowy społecznej ograniczyły również zaintere-sowanie mediów, dodatkowo zmniejszając siłę negocjacyjną całej koalicji. W tej sytuacji zmianie uległa strategia zarządzania konfliktem przez władze miasta, które podjęły działania mające na celu zbliżenie do propozycji organizacji ekolo-gicznej. Pod wpływem zabiegów władz miasta i słabnącej pozycji negocjacyjnej organizacja ekologiczna odeszła od postawy sprzeciwu typu B, tj. kategoryczne-go sprzeciwu w stosunku do planów inwestycyjnych, rewitalizacyjnych czy innej formy ingerencji w ekosystem miasta, bez względu na ich lokalizację w prze-strzeni miasta, wynikającego z troski o wpływ na zdrowie, środowisko przyrod-nicze i realizację zasad zrównoważonego rozwoju.
Ostatecznie w czerwcu 2010 r. ustalono treść umowy społecznej między wła-dzami miasta a organizacją ekologiczną, uwzględniającej też postulaty zgłoszone na początkowym etapie negocjacji przez mieszkańców osiedla. Miesiąc później doszło do oficjalnego podpisania umowy społecznej. Reżim proekologiczny uległ ostatecznemu rozwiązaniu na skutek oskarżeń mieszkańców osiedla pod adresem organizacji ekologicznej. Koronnym zarzutem była opinia, że pod sztandarami ochrony środowiska organizacja nie tylko odstąpiła od protestu, ale wydała zgodę na inwestycję, sprzedając swojego partnera koalicyjnego za tzw. ekoharacz.
W zamian za zgodę władze miasta zobowiązały się do częściowego zreali-zowania postulatów organizacji ekologicznej: 1) przygotowania regulacji praw-nych nakładających obowiązek selektywnej zbiórki odpadów w mieście u źró-dła; 2) przygotowania przez tę organizację kampanii informacyjnej dotyczącej selektywnej zbiórki odpadów dla mieszkańców miasta; 3) budowy i ewaluacji przydatności dwóch ekodomków w Szczecinie jako pilotażu; 4) wdrożenia se-gregacji u źródła przez magistrat; 5) utworzenia w drodze uchwały komisji do monitoringu i kontroli realizacji postanowień umowy społecznej.
Wskazane punkty nie wyczerpują zakresu umowy społecznej. Przedstawiają jedynie interesy organizacji ekologicznej, które zostały uwzględnione przez drugą stronę. Umowa społeczna zawierała aż 41 postulatów, w większości dotyczących osiedla, na którym miała być zlokalizowana spalarnia odpadów. Władze miasta zobowiązały się w niej spełnić wszystkie zapisane punkty umowy w ciągu pięciu lat, mimo że mieszkańcy osiedla nie wyrazili zgody na budowę zakładu. W zakres umowy wpisano remonty dróg i chodników, ścieżek rowerowych, boiska sporto-wego, podłączeń do miejskiej sieci kanalizacji, remonty budynków, modernizację nabrzeży i inne, których łączną wartość oszacowano na 30 mln zł. Dodatkowo władze miasta odstąpiły od lokalizacji spalarni w sąsiedztwie ulicy Gdańskiej,
185 zgadzając się na bardziej oddaloną od zabudowań mieszkalnych, ale kosztowniej-szą i mniej wydajną ciepłowniczo lokalizację Ostrowa Grabowskiego. W ten spo-sób ograniczono potencjalne koszty kolejnych protestów społecznych na rzecz większych kosztów inwestycyjnych i eksploatacyjnych instalacji w przyszłości.
Etap 6. Współdecydowanie, włączenie i monitoring